Tác phẩm Trên xuồng cứu nạn
I. Tìm hiểu chung
1. Thể loại
- Tác phẩm Trên xuồng cứu nạn thuộc thể loại: tiểu thuyết.
2. Xuất xứ
- Tác phẩm được trích trong Cuộc đời của Pi, Trịnh Lữ dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 2004, tr379 – 394)
3. Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: tự sự.
4. Bố cục văn bản
- Phần 1 (Từ đầu đến…người tôi lạnh cứng): khung cảnh bầu trời dưới con mắt quan sát của Pi.
- Phần 2 (Tiếp theo đến….tất cả mọi chuyện): tâm trạng, suy nghĩ của Pi sau những ngày bị đắm tàu.
- Phần 3 (Đoạn còn lại): những chiêm nghiệm của Pi sau khi anh phát hiện ra những nghịch lý cuộc sống.
5. Giá trị nội dung
- Văn bản kể về hành trình của Pi trên chiếc xuồng cứu nạn.
6. Giá trị nghệ thuật
- Ngôn từ lôi cuốn, hấp dẫn, cách kể chuyện độc đáo.
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Trải nghiệm phong phú của người gặp nạn trên biển khi một mình đối mặt với sự bí ẩn vô cùng của vũ trụ.
- Thầy nhiều kiểu trời:
+ Trời có đám mây trắng
+ Trời tịnh không một gợn mây
+ Trời mỏng dính và u ám
+ Trời là trận mưa đen ngòm
+ Trời là trận nước đổ xuống, là trận đại hồng thủy…
- Thấy nhiều loại biển:
+ Biển gầm thét như một con hổ
+ Biển thì thầm vào tai ta như người bạn rủ rỉ tâm tình
+ Biển kêu lanh canh như một đồng xu lẻ trong túi quần
+ Biển sấm sét như những trận đất lở
+ Biển rít lên như giấy nháp cọ trên mặt gỗ
+ Biển kêu như người nôn mửa
+ Biển lặng ngắt như chết
- Cảm nhận thấy giữa trời và biển là gió
- Thấy được đêm và trăng
2. Những nghịch lí cuộc sống được nhìn qua con mắt của một nạn nhân vụ đắm tàu
- Là một kẻ đắm tàu tức là thường trực tại tâm điểm của một vòng tròn. Cho dù mọi vật có vẻ như biến động vô cùng… Cái hình học kia không bao giờ thay đổi.
→ Khi đắm tàu, khi nạn nhân đang tiến gần hơn với cửa tử thì góc nhìn cũng như suy nghĩ sẽ chỉ dừng lại ở một khía cạnh nhất định, dù mọi vật có biến động ra sao, có đang thay đổi theo hướng tích cực hay tiêu cực thì con người sẽ chỉ nhìn thấy rằng, mình đang bước vào cửa tử.
- Cái nhìn ngây dại của ta luôn luôn là đường bán kính mà thôi. Cái vòng tròn đó mãi lớn lao. Mà thực tế là, cái vòng tròn còn nhân bản lên nữa
→ Đây có thể là một cách miêu tả cho sự ngây thơ, sự tin tưởng mù quáng mà chúng ta thường có đối với thế giới xung quanh, Đôi khi, những niềm tin và hy vọng của chúng ta có thể bị lạc quan, ngây thơ, và chúng ta không nhận ra rằng thế giới có thể đầy rẫy những mặt trái và nguy hiểm.
- Một kẻ đắm tàu là kẻ bị mắc cạn trong một màn múa ba lê kì bí của các vòng tròn. Ta là tâm điểm của một vòng tròn, trong khi trên đầu ta, hai vòng tròn còn nhân bản lên nữa.
→ Khi đối mặt với cái chết, con người có thể hi vọng nhưng họ sẽ bị kéo về thực tại vì họ hiểu họ đã bị mắc kẹt và không thể nào thoát ra, họ dần chấp nhận với sự thực này.
- Là một kẻ đắm tàu là bị mắc kẹt giữa những đối nghịch lạnh lùng và mệt mỏi.
→ Khi đối mặt với cái chết, con người sẽ bị mắc kẹt giữa sự lạnh lùng và cảm giác lúc ấy chỉ là sự mệt mỏi.
- Nhiều khi cuộc đời là một chuỗi những chuyển dịch như quả lắc đồng hồ từ cái này sang cái kia.
→ Cuộc sống luôn luôn vận động và ta sẽ không biết chuyện gì có thể xảy ra.
- Cuộc sống trên một chiếc xuồng không thực sự là cuộc sống. Nó như một ván cờ đang lao vào kì chung cục, một ván cờ chỉ còn vài quân.
→ Khi bạn gặp nguy hiểm và đứng giữa một cơ hội mong manh để sống, bạn sẽ chẳng còn cơ hội nào khác và chỉ biết nỗ lực để tìm ra con đường sống.
3. Nét độc đáo trong cách kể chuyện của tác giả
- Tác giả tạo ra một tầm nhìn độc đáo thông qua nhân vật của mình đó là một nạn nhân đắm tàu. Cách nhìn của nhân vật về thế giới, về cuộc sống và về những giá trị cơ bản được trình bày một cách sâu sắc và tinh tế thông qua cái nhìn của nhân vật về sự vật xung quanh
- Từ những trải nghiệm riêng của nhân vật, tác giả khám phá và khái quát các chân lí, giá trị, và bài học muôn đời mà mọi người có thể cảm nhận và học hỏi.
- Dùng những từ ngữ mang tính triết lí, giàu hình ảnh tượng trưng, so sánh để khái quát được những chân lí muôn đời.
Sơ đồ tư duy Tác phẩm Trên xuồng cứu nạn
Tác phẩm Trên xuồng cứu nạn (Y-an Ma-ten) - Sơ đồ tư duy
- I. Tác giả
- Y-an Ma-ten (1886-1941)
- Nhà văn Nga nổi tiếng
- Phong cách: Hiện thực, giàu tính nhân văn
- II. Bối cảnh tác phẩm
- Thời gian: Đầu thế kỷ XX
- Địa điểm: Biển Nhật Bản, trên một chiếc xuồng cứu nạn
- Hoàn cảnh: Bão tố, tàu đắm, hiểm nguy cận kề
- III. Nhân vật
- Người kể chuyện (tôi):
- Nhà báo
- Quan sát, suy tư
- Biểu tượng cho sự thức tỉnh về lẽ sống
- Thuyền trưởng:
- Kinh nghiệm, dũng cảm
- Biểu tượng cho ý chí sinh tồn
- Bác sĩ:
- Tận tâm, trách nhiệm
- Biểu tượng cho lòng nhân ái
- Những người khác:
- Đa dạng về nghề nghiệp, tầng lớp
- Phản ánh xã hội Nga đương thời
- IV. Nội dung chính
- Hiện thực nghiệt ngã của biển cả:
- Bão tố, sóng dữ, hiểm nguy
- Sự nhỏ bé, bất lực của con người trước thiên nhiên
- Sự đối diện với cái chết:
- Những khoảnh khắc cận kề cái chết
- Sự thay đổi trong tâm lý nhân vật
- Bài học về ý nghĩa cuộc sống:
- Giá trị của sự sống, tình người
- Sự thức tỉnh về lẽ sống, trách nhiệm
- V. Nghệ thuật
- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất
- Miêu tả: Chi tiết, sinh động
- Đối thoại: Tự nhiên, chân thực
- Biểu tượng: Xuồng cứu nạn, biển cả
- Phong cách: Hiện thực, giàu tính nhân văn
- VI. Ý nghĩa tác phẩm
- Khẳng định giá trị của sự sống, tình người
- Lên án những bất công, giả dối trong xã hội
- Gợi nhắc về trách nhiệm của con người trước cuộc đời
