Tác phẩm Lá diêu bông
I. Tìm hiểu chung
1. Thể loại
- Tác phẩm Lá Diêu Bông thuộc thể loại: thơ tự do.
2. Xuất xứ
- Tác phẩm được trích trong 99 tình khúc, NXB Văn học, Hà Nội, tr30-31.
3. Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm, tự sự.
4. Bố cục đoạn trích
- Phần 1 (từ đầu đến… gọi là chồng): hình ảnh người Chị.
- Phần 2 (tiếp theo đến….chị không nhìn): tâm trạng của Chị qua bốn lần nhận Lá.
- Phần 3 (đoạn còn lại): cảm xúc đầy sự tuyệt vọng của nhà thơ.
5. Giá trị nội dung
- Bài thơ Lá diêu bông thể hiện nỗi khát khao không được thỏa mãn về một tình yêu đích thực, là sự tái lặp nỗi đau bi kịch của tình yêu cha mẹ và là sự vô vọng của hành trình đi tìm bản ngã đích thực của tác giả. Đồng thời thông qua bài thơ, Hoàng Cầm còn muốn gửi một thông điệp đến bạn đọc để giãi bày cái đau tình, đau đời mà Thi sỹ ẩn nhẫn câm nín bao ngày không nói ra được.
6. Giá trị nghệ thuật
- Bài thơ Lá Diêu Bông được làm theo thể thơ tự do, không gò bó luật lệ, số lượng âm tiết từng dòng không cố định, dài ngắn khác nhau.
- Nhịp điệu của bài thơ mang âm hưởng dân ca Quan họ, vô cùng du dương, tha thiết.
- Hình tượng thơ “Lá Diêu Bông” huyền ảo gây mê hoặc lòng người, cặp sóng đôi “chị” – “em” làm nổi bật nỗi đau, bi kịch của nhân vật trữ tình.
- Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc, tự nhiên như lời kể chuyện.
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Hình ảnh lá diêu bông
- Lá diêu bông là một loại lá không hề tồn tại trên thế gian, hình tượng lá diêu bông tượng trưng cho cái đẹp tiêu biểu của tình yêu đơn phương.
- Tác giả Hoàng Cầm khi viết bài thơ này với mong muốn diễn tả được một cách chân thật nhất về mối tình tuổi thơ của một người con trai ít tuổi hơn dành cho một người chị gần nhà đã từng chơi chung với mình ở thủa nhỏ.
2. Hình ảnh người Chị
- Ngay từ câu đầu, ta đã bắt gặp hình ảnh người Chị rất ấn tượng với trang phục:
“Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng
…
Từ nay, Chị gọi là chồng”.
- Lời thơ như dự báo về một điều gì đó không đơn giản, ngược lại, rất khó lường.
- “Lá” vừa thể hiện sự thách đố Tình yêu, vừa thể hiện một sự đam mê đi tìm Tình yêu, hạnh phúc => Dù là ảo mộng siêu thoát, thì câu thơ vẫn đầy ắp yếu tố tự sự về câu chuyện tình của thằng Em hơn mười tuổi yêu một Chị, rất đam mê.
3. Tâm trạng của Chị qua bốn lần nhận Lá.
- Lần thứ nhất: tình thực của Em khá rõ- rất yêu Chị. Chị không thừa nhận tình yêu của thằng Em, nên phủ định-“đâu phải Lá Diêu Bông!”.
- Lần thứ hai: Em đưa Lá vào thời gian sau một năm. Vậy là từ “hai ngày” sang “mùa đông năm sau”, cái “lắc đầu” của Chị có cảm giác nhẹ hơn cái giận dữ ban đầu, Chị đã lờ đi như một sự phủ nhận.
- Lần thứ ba: Đến ngày cưới, thì thực sự Chị đã yên phận. Trong cái yên phận ấy dường như còn có cả niềm vui bên trong nên “ Chị cười, xe chỉ ấm trôn kim”.
- Lần cuối cùng: khi “Chị ba con” việc đưa Lá của Em hoàn toàn khiến Chị thấy khác hẳn những lần trước. Chị xoè lòng bàn tay, nhìn thời gian trôi đi như cả đời người vậy qua kẽ những ngón tay ấp vào mặt. Động tác ấy của Chị như để che dấu một điều gì.
4. Cảm xúc đầy sự tuyệt vọng của nhà thơ
- Các từ dài ngắn nối tiếp tạo âm hưởng vừa vút cao, vừa lan nhẹ hoà vào vũ trụ trong tiếng ru dìu dặt của “Diêu Bông hời!…-ơi Diêu Bông!…”
=> Cách dùng từ cảm thán và dấu ba chấm đã khẳng định không còn hi vọng, chỉ có tuyệt vọng.
Sơ đồ tư duy Tác phẩm Lá diêu bông
Lá Diêu Bông (Hoàng Cầm)
- I. Tác giả Hoàng Cầm
- Xuất thân, cuộc đời: Nhà thơ lớn của phong trào Thơ mới.
- Phong cách nghệ thuật: Thơ giàu chất nhạc, đậm chất dân gian, biểu tượng.
- II. Hoàn cảnh sáng tác
- Thời điểm: Trước Cách mạng tháng Tám 1945.
- Bối cảnh: Xã hội thực dân nửa phong kiến, cuộc sống khó khăn, bất công.
- III. Nội dung chính
- 1. Vẻ đẹp của người phụ nữ nông thôn Việt Nam
- Vẻ đẹp ngoại hình: "Tóc huyền...mắt trong" - Nhan sắc giản dị, tự nhiên.
- Vẻ đẹp tâm hồn: "Lá diêu bông...mắt buồn" - Sự dịu dàng, thủy chung, son sắt.
- Số phận: Bất hạnh, chịu nhiều đau khổ, mất mát trong xã hội cũ.
- 2. Sự cảm thông sâu sắc của nhà thơ đối với người phụ nữ nông thôn
- Thấu hiểu nỗi đau, sự cô đơn, tủi phận của họ.
- Ngợi ca phẩm chất cao đẹp, sự chịu đựng thầm lặng.
- 3. Khát vọng tự do, hạnh phúc của người phụ nữ
- Ẩn chứa ước mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn.
- Phản ánh tinh thần phản kháng xã hội bất công.
- IV. Nghệ thuật
- 1. Thể thơ: Song thất lục bát.
- 2. Ngôn ngữ:
- Giàu hình ảnh, gợi cảm, mang đậm chất dân gian.
- Sử dụng nhiều từ láy, điệp từ, điệp âm tạo nhạc điệu.
- Biểu tượng: Lá diêu bông tượng trưng cho người phụ nữ.
- 3. Giọng điệu:
- Trân trọng, ngợi ca.
- Buồn thương, xót xa.
- 4. Bút pháp: Miêu tả, biểu tượng, gợi tả.
- V. Ý nghĩa của tác phẩm
- Khẳng định vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam.
- Thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với những người lao động nghèo khổ.
- Góp phần vào việc phản ánh xã hội và thức tỉnh lương tri con người.
