Phương pháp giải:
Tác phẩm Tiếng thu
I. Tìm hiểu chung
1. Thể loại
- Tác phẩm Tiếng thu thuộc thể loại: thơ năm chữ.
2. Xuất xứ
- In trong Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh – Hoài Chân, NXB Văn học, Hà Nội, tr77 – 78)
3. Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm.
4. Bố cục đoạn trích
- Khổ 1: tiếng thu là một điệu huyền.
- Khổ 2: tâm trạng của nhân vật trữ tình dành cho “tiếng thu”.
- Khổ 3: khung cảnh thiên nhiên trong đất trời.
5. Giá trị nội dung
- Văn bản nói về hình ảnh mùa thu để nói lên nỗi niềm của nhân vật trữ tình, nhan đề đã khéo léo trong việc sử dụng mùa thu, mùa của nỗi buồn để nói lên nỗi niềm của nhân vật. Qua đó, ta cảm nhận được nỗi buồn man mác, những hình ảnh đầy biểu tượng ấy gộp vào nhau, tạo nên một bài thơ đầy sức sống nhưng cũng rất chi là hữu tình.
6. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng biện pháp câu hỏi tu từ, điệp ngữ, nhân hóa, từ láy linh động.
II. Tìm hiểu chi tiết
- Tiếng mùa thu trong đêm trăng mờ.
- Tiếng lòng của người cô phụ nhớ chồng đi chinh chiến.
- Tiếng lá khô rơi, tiếng chân nai giẫm trên lá nơi rừng thu.
→ đó là những xao động nhẹ nhàng, tinh tế của đất trời thiên nhiên và lòng người lúc sang thu; những âm thanh mơ hồ, mong manh, xa vắng, hư thực.
- Tác giả sử dụng các từ láy: thổn thức, rạo rực, xào xạc, ngơ ngác; thể hiện tâm trạng, thái độ; có tác dụng tạo nên cái hồn, nét sống động cho bức tranh thu.
- Hình thức câu hỏi tu từ và điệp ngữ “em không nghe” được sử dụng trong bài thơ:
+ Tạo nên sự liền mạch, liên kết giữa các khổ thơ và âm điệu nhẹ nhàng, triền miên, da diết của bài thơ.
+ Nhấn mạnh sự mơ hồ của những âm thanh mùa thu.
2. Nhận xét về tâm trạng của nhân vật trữ tình
- Bức tranh thu thơ mộng, êm đềm, có hình ảnh, sắc màu, âm thanh, chuyển động, tâm trạng; giàu chất nhạc, chất họa, chất thơ; thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và trí tưởng tượng bay bổng của nhà thơ.
- Ta thấy được những xúc cảm con người được thể hiện qua những hình ảnh thiên nhiên ấy. Đó là sự thổn thức, là sự nhớ nhung của người chinh phụ ở nhà nhớ chồng đi lính. Bức tranh mùa thu tươi đẹp cũng thể hiện được những cung bậc cảm xúc của chủ thể nhân vật trữ tình.
Sơ đồ tư duy Tác phẩm Tiếng thu
Tiếng Thu (Lưu Trọng Lư)
- I. Tác giả
- Lưu Trọng Lư (1907-1992)
- Xuất thân: Tiểu tư sản
- Phong cách: Thơ mới, giàu cảm xúc, sử dụng nhiều hình ảnh ấn tượng
- II. Hoàn cảnh sáng tác & Xuất xứ
- Sáng tác năm 1938
- In trong tập thơ "Từ Ấy" (1948)
- Bối cảnh: Chiến tranh thế giới thứ hai, đất nước có nhiều biến động
- III. Nội dung chính
- Chủ đề: Cảm xúc về mùa thu và nỗi nhớ quê hương, da diết, sâu lắng.
- Nội dung cụ thể:
- Khổ 1: Cảm nhận về bức tranh thu qua âm thanh.
- Khổ 2: Kỉ niệm về mùa thu và người thân trong quá khứ.
- Khổ 3: Nỗi nhớ quê hương, niềm khao khát hòa nhập với thiên nhiên.
- IV. Nghệ thuật
- Thể thơ: Tự do, linh hoạt.
- Hình ảnh: Gợi cảm, giàu tính biểu tượng (tiếng chuông, tiếng trống, con chim,...)
- Ngôn ngữ:
- Chọn lọc, tinh tế.
- Sử dụng nhiều từ láy, điệp từ, điệp âm tạo âm hưởng.
- Giọng điệu: Da diết, thiết tha, vừa nhớ nhung, vừa trĩu nặng.
- Biện pháp tu từ:
- So sánh, ẩn dụ, nhân hóa
- Điệp âm, điệp từ
- V. Giá trị của tác phẩm
- Thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước, con người sâu sắc.
- Khơi gợi những cảm xúc thẩm mỹ tinh tế trong lòng người đọc.
- Là một trong những bài thơ tiêu biểu của Lưu Trọng Lư và thơ mới Việt Nam.
