Nhật kí trong tù (Hồ Chí Minh)

Tác giả Hồ Chí Minh

1. Tiểu sử

- Hồ Chí Minh (19/05/1890 – 02/09/1969), tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung.

- Quê quán: Kim Liên – Nam Đàn – Nghệ An.

- Gia đình: nhà Nho nghèo, cha là Nguyễn Sinh Sắc, mẹ là Hoàng Thị Loan.

- Quá trình hoạt động cách mạng:

+ Năm 1911, ra đi tìm đường cứu nước.

+ Hoạt động cách mạng ở nhiều nước: Pháp, Trung Quốc, Thái Lan…

+ Ngày 3-2-1930, thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.

+ Năm 1941, trở về nước, lãnh đạo phong trào cách mạng trong nước.

+ Tháng 8-1942, sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ của quốc tế, bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam đến tháng 9-1943.

+ Ra tù, Người trở về nước, lãnh đạo phong trào cách mạng, tiến tới tổng khởi nghĩa tháng 8-1945.

+ Ngày 2-9-1945, đọc bản tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, giữ chức vụ Chủ tịch nước.

+ Lãnh đạo nhân dân trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ.

→ Là vị lãnh tụ tài ba, vĩ đại, danh nhân văn hóa thế giới. 

2. Sự nghiệp văn học

a. Quan điểm sáng tác

- Người coi văn học là một vũ khí chiến đấu phục vụ cho sự nghiệp cách mạng.

- Luôn chú trọng tính chân thực và tính dân tộc.

- Luôn chú ý đến mục đích và đối tượng tiếp nhận để quyết định nội dung và hình thức của tác phẩm.

b. Di sản văn học

- Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp (1925), Tuyên ngôn độc lập (1945), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (1946), Không có gì quý hơn độc lập tự do (1966)…

- Truyện và kí: Pari (1922), Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Con người biết mùi hun khói (1922), Vi hành (1923), Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (1925), Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể chuyện (1963)…

- Thơ ca:

+ Tác phẩm chính: Nhật kí trong tù (viết trong thời gian bị giam cầm trong nhà lao Tưởng Giới Thạch từ 1942-1943), chùm thơ viết ở Việt Bắc từ 1941 - 1945.

→ Di sản văn học lớn lao về tầm vóc, phong phú về thể loại và đa dạng về phong cách.

c. Phong cách nghệ thuật

- Thống nhất:

+ Về mục đích sáng tác, quan điểm sáng tác, nguyên tắc sáng tác.

+ Về cách viết ngắn gọn.

- Đa dạng:

+ Văn chính luận: ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, lý lẽ đanh thép, bằng chứng thuyết phục, giàu tính luận chiến, kết hợp nhuần nhuyễn mạch luận lý với mạch cảm xúc, giọng điệu uyển chuyển.

+ Truyện và kí hiện đại, giàu tính chiến đấu, nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thúy, sâu cay.

+ Thơ ca: thơ tuyên truyền cách mạng mộc mạc, giản dị, dễ nhớ, dễ thuộc; thơ nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển với yếu tố hiện đại, cô đọng, súc tích. 

Sơ đồ tư duy tác giả Hồ Chí Minh

Tác giả Nhật kí trong tù - Hồ Chí Minh

• I. Tiểu sử
1. 1. Xuất thân và tuổi thơ
   • Sinh: 1890
   • Quê: Làng Hoàng Trù, Nam Đàn, Nghệ An
   • Gia đình: Nhà nho yêu nước
   • Thời thơ ấu: Tiếp xúc với văn hóa truyền thống, chứng kiến cảnh đất nước bị áp bức
2. 2. Con đường cứu nước
   • Xuất dương tìm đường cứu nước (1911)
   • Tham gia các tổ chức cách mạng (Pháp, Anh, Mỹ...)
   • Sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam (1930)
   • Lãnh đạo cuộc Cách mạng Tháng Tám (1945)
   • Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
3. 3. Phong cách sống và tính cách
   • Sống giản dị, thanh bạch
   • Quyết đoán, kiên cường
   • Yêu nước sâu sắc, hết lòng vì dân
   • Có tầm nhìn xa trông rộng
• II. Nhật kí trong tù - Hoàn cảnh sáng tác
1. 1. Hoàn cảnh lịch sử
   • Bị bắt giam ở các nhà tù của thực dân Pháp (1931-1933)
   • Hoàn cảnh ngục tù khắc nghiệt, đầy rẫy khó khăn
2. 2. Mục đích sáng tác
   • Ghi lại những suy nghĩ, cảm xúc trong tù
   • Phản kháng chế độ nhà tù phong kiến, thực dân
   • Thể hiện tinh thần lạc quan, ý chí cách mạng
   • Khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần đấu tranh
• III. Giá trị tư tưởng và nghệ thuật
1. 1. Giá trị tư tưởng
   • Thể hiện tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội
   • Phản ánh sâu sắc về xã hội, về con người
   • Khẳng định ý chí đấu tranh, tinh thần lạc quan
   • Tư tưởng cách mạng: niềm tin vào thắng lợi của cách mạng
2. 2. Giá trị nghệ thuật
   • Thể loại: Nhật kí
   • Giọng điệu: đa dạng (trữ tình, châm biếm, đả kích)
   • Ngôn ngữ: giản dị, chân thực, giàu hình ảnh
   • Sử dụng nhiều biện pháp tu từ (ẩn dụ, so sánh, nhân hóa...)

Kết luận: Hồ Chí Minh là một nhà văn, nhà thơ lớn, một chiến sĩ cách mạng kiên cường. "Nhật kí trong tù" là một tác phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ nét phong cách và tư tưởng của Người.

Tác phẩm Nhật kí trong tù

Nhật ký trong tù là tập thơ chữ Hán gồm 134 bài theo thể Đường luật do Hồ Chí Minh sáng tác trong thời gian bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng Tây, Trung Quốc, từ ngày 29 tháng 8 năm 1942 đến ngày 10 tháng 9 năm 1943. Ngoài ra, phần cuối văn bản là bút ký đọc sách và bút ký đọc báo ghi chép tóm tắt những thông tin quan trọng về chính trị, quân sự, văn hóa quốc tế và Việt Nam đương thời.

Nhật ký trong tù không chỉ ghi những cảnh sinh hoạt trong tù, mà còn có ý nghĩa tố cáo chế độ nhà tù khắc nghiệt của chính quyền Tưởng Giới Thạch. Để tránh rắc rối với chính quyền Tưởng Giới Thạch, ở bìa đầu cuốn sổ, Hồ Chí Minh đã cẩn thận viết chệch thời gian sáng tác đi 10 năm: "29/8/1932 – 10/9/1933"; nhưng đến cuối tập thơ, trang 53, trên chữ "hoàn" (hết), Hồ Chí Minh đã dùng cùng một thứ chữ để ghi lại thời gian sáng tác chính xác: "29/8/1942 – 10/9/1943".

Từ năm 1960, tác phẩm này được dịch ra tiếng Việt, được nhiều người đánh giá là một thể hiện khác của con người Hồ Chí Minh qua cách nhìn là một nhà thơ. Đến nay đã được xuất bản nhiều lần, dưới nhiều hình thức khác nhau, được dịch và giới thiệu ở nhiều nước trên thế giới, nhiều lần được thể hiện bằng thư pháp chữ Việt, Hán, Triều Tiên, Nhật Bản... Ngày 1 tháng 10 năm 2012, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ra quyết định công nhận bảo vật quốc gia cho tác phẩm "Ngục trung Nhật ký"

Sơ đồ tư duy Tác phẩm Nhật kí trong tù

Nhật ký trong tù (Hồ Chí Minh)

• I. Bối cảnh tác phẩm
• Thời gian: 1942 - 1943
• Địa điểm: Các nhà tù của Tưởng Giới Thạch (tù Hoa Khẩu, tù Quảng Tây)
• Hoàn cảnh lịch sử: Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Bác bị bắt giữ khi hoạt động cách mạng ở Trung Quốc.
• II. Thể loại
• Nhật ký + Thơ
• Tính chất: nhật ký chiến đấu, nhật ký cách mạng
• III. Nội dung chính
• 1. Cuộc sống khổ cực trong tù
• Điều kiện sống: ẩm thấp, thiếu thốn, vệ sinh kém, chế độ ăn uống tồi tệ.
• Tâm trạng: cô đơn, nhớ nước, nhớ người, nhưng vẫn giữ vững ý chí.
• Ví dụ: Bài thơ "Ăn cơm dưa hấu" thể hiện sự châm biếm, bất chấp khó khăn.
• 2. Ý chí cách mạng kiên cường
• Không ngừng học hỏi, rèn luyện: đọc sách, suy nghĩ, viết nhật ký, làm thơ.
• Giữ vững lý tưởng cách mạng: tin tưởng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.
• Ví dụ: Bài thơ "Diệt tư tưởng giả dối" thể hiện sự phản đối mạnh mẽ tư tưởng phản động.
• 3. Tình yêu thiên nhiên, con người
• Yêu cảnh vật thiên nhiên: dù trong tù vẫn cảm nhận được vẻ đẹp của đất trời.
• Yêu thương đồng chí, chiến sĩ: quan tâm, chia sẻ, động viên lẫn nhau.
• Ví dụ: Bài thơ "Mưa rơi" thể hiện sự đồng cảm với cảnh vật và con người.
• IV. Nghệ thuật
• Ngôn ngữ: giản dị, chân thành, giàu sức biểu cảm.
• Thể thơ: đa dạng (thơ lục bát, thơ tự do, thơ Đường luật).
• Giọng điệu: vừa trữ tình, vừa chiến đấu.
• Biện pháp nghệ thuật: sử dụng nhiều hình ảnh, ẩn dụ, so sánh, châm biếm.
• V. Ý nghĩa tác phẩm
• Khẳng định ý chí cách mạng kiên cường của Hồ Chí Minh và các chiến sĩ cách mạng.
• Thể hiện tình yêu nước, yêu dân sâu sắc của Bác.
• Là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam.