Vẻ đẹp của Sông Đà (Nguyễn Tuân)

1. Tiểu sử

- Nguyễn Tuân (1910-1987), ở phố Hàng Bạc, Hà Nội, quê ở thôn Thượng Đình, xã Nhân Mục (tên nôm là làng Mọc), nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

- Ông trưởng thành trong một gia đình nhà Nho khi Hán học đã tàn.

- Nguyễn Tuân học đến cuối bậc Thành chung Nam Định (tương đương với cấp Trung học cơ sở hiện nay, tiền thân của trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong, Nam Định ngày nay) thì bị đuổi vì tham gia một cuộc bãi khóa phản đối mấy giáo viên Pháp nói xấu người Việt (1929).

- Sau đó ít lâu ông lại bị tù vì đi qua biên giới tới Thái Lan không có giấy phép.

- Sau khi ra tù, ông bắt đầu sự nghiệp viết lách của mình.

- Nguyễn Tuân cầm bút từ khoảng đầu những năm 1935, nhưng nổi tiếng từ năm 1938 với các tác phẩm tùy bút, bút ký có phong cách độc đáo như Vang bóng một thời, Một chuyến đi...

- Năm 1941, Nguyễn Tuân lại bị bắt giam một lần nữa và gặp gỡ, tiếp xúc với những người hoạt động chính trị.

- Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công, Nguyễn Tuân nhiệt tình tham gia cách mạng và kháng chiến, trở thành một cây bút tiêu biểu của nền văn học mới.

- Từ 1948 đến 1957, ông giữ chức Tổng thư ký Hội Văn nghệ Việt Nam.

2. Sự nghiệp

a. Tác phẩm chính

- Vang bóng một thời (1940), Tùy bút sông Đà (1960), Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (1972), ...

b. Phong cách nghệ thuật

- Nguyễn Tuân có một phong cách nghệ thuật rất độc đáo và sâu sắc.

- Trước Cách mạng tháng Tám, phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân có thể thâu tóm trong một chữ "ngông":

+ Thể hiện phong cách này, mỗi trang viết của Nguyễn Tuân đều muốn chứng tỏ tài hoa uyên bác. Và mọi sự vật được miêu tả dù chỉ là cái ăn cái uống, cũng được quan sát chủ yếu ở phương diện văn hoá, mỹ thuật.

+ Trước Cách mạng tháng Tám, ông đi tìm cái đẹp của thời xưa còn vương sót lại và ông gọi là Vang bóng một thời.

+ Nguyễn Tuân học theo "chủ nghĩa xê dịch". Vì thế ông là nhà văn của những tính cách phi thường, của những tình cảm, cảm giác mãnh liệt, của những phong cảnh tuyệt mĩ, của gió, bão, núi cao rừng thiêng, thác ghềnh dữ dội......

+ Nguyễn Tuân cũng là một con người yêu thiên nhiên tha thiết. Ông có nhiều phát hiện hết sức tinh tế và độc đáo về núi sông cây cỏ trên đất nước mình.

+ Nguyễn Tuân còn có đóng góp không nhỏ cho sự phát triển của ngôn ngữ văn học Việt Nam.

- Sau Cách mạng tháng Tám, phong cách Nguyễn Tuân có những thay đổi quan trọng:

+ Ông vẫn tiếp cận thế giới, con người thiên về phương diện văn hóa nghệ thuật, nghệ sĩ, nhưng giờ đây ông còn tìm thấy chất tài hoa nghệ sĩ ở cả nhân dân đại chúng.

+ Còn giọng khinh bạc thì chủ yếu chỉ là để ném vào kẻ thù của dân tộc hay những mặt tiêu cực của xã hội.

→ Với phong cách rất riêng của mình, có thể nói Nguyễn Tuân chính là hiện thân của cái định nghĩa về người nghệ sĩ. Đối với ông, văn chương nghệ thuật phải có phong cách độc đáo, mới lạ.

Sơ đồ tư duy về tác giả Nguyễn Tuân:

Nguyễn Tuân (1910-1987) sinh ra ở phố Hàng Bạc, Hà Nội, quê gốc ở thôn Thượng Đình, xã Nhân Mục (làng Mọc), nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

Ông lớn lên trong một gia đình nhà Nho khi Hán học đã suy tàn.

Nguyễn Tuân học ở trường Thành chung Nam Định (tiền thân của trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong, Nam Định ngày nay) nhưng bị đuổi học năm 1929 vì tham gia bãi khóa phản đối những giáo viên Pháp xúc phạm người Việt.

Sau đó, ông bị tù vì vượt biên sang Thái Lan mà không có giấy phép.

Sau khi ra tù, ông bắt đầu sự nghiệp viết văn.

Ông nổi tiếng từ năm 1958 với các tác phẩm tùy bút, bút ký độc đáo như "Vang bóng một thời", "Một chuyến đi".

Năm 1941, Nguyễn Tuân bị bắt giam lần nữa và tiếp xúc với những người hoạt động chính trị. Năm 1945, sau Cách mạng tháng Tám thành công, ông tham gia cách mạng và kháng chiến, trở thành một cây bút tiêu biểu của nền văn học mới.

Từ 1948 đến 1957, ông giữ chức Tổng thư ký Hội Văn nghệ Việt Nam.

Tác phẩm chính của ông gồm: "Vang bóng một thời" (1940), "Tùy bút sông Đà" (1960), "Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi" (1972). Nguyễn Tuân có phong cách nghệ thuật độc đáo và sâu sắc.

Phong cách của ông thể hiện sự uyên bác, tài hoa. Ông quan sát mọi sự vật, kể cả ăn uống, dưới góc độ văn hóa, mỹ thuật.

Trước Cách mạng tháng Tám, ông tìm kiếm vẻ đẹp của quá khứ và gọi đó là "Vang bóng một thời".

Ông theo đuổi "chủ nghĩa xê dịch" và là nhà văn của những tính cách phi thường, những tình cảm mãnh liệt, những phong cảnh tuyệt đẹp.

Ông là người yêu thiên nhiên, có nhiều phát hiện độc đáo về núi sông, cây cỏ Việt Nam.

Nguyễn Tuân có đóng góp cho sự phát triển của ngôn ngữ văn học Việt Nam.

Sau Cách mạng tháng Tám, ông vẫn tiếp cận thế giới, con người qua lăng kính văn hóa nghệ thuật, nhưng giờ đây ông còn tìm thấy chất tài hoa nghệ sĩ ở cả người dân thường.

Giọng văn khinh bạc của ông chủ yếu dùng để phê phán kẻ thù và những mặt tiêu cực của xã hội.

Nguyễn Tuân là hiện thân của người nghệ sĩ, luôn đề cao phong cách độc đáo, mới lạ trong văn chương nghệ thuật.

1. Tìm hiểu chung

a. Xuất xứ

- Tác phẩm là kết quả của chuyến đi miền Bắc vừa thỏa mãn thú phiêu lãng vừa để tìm kiếm vẻ đẹp thiên nhiên và chất vàng mười đã qua thử lửa trong tâm hồn của những con người lao động và chiến đấu trên miền sông núi hùng vĩ và thơ mộng đó

- Người lái đò sông Đà là bài tùy bút được in trong tập Sông Đà (1960).

b. Thể loại

- Tác phẩm Vẻ đẹp sông Đà thuộc thể loại: tùy bút

c. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm.

d. Bố cục

- Phần 1 (từ đầu đến…lai chữ): Vẻ đẹp hung bạo của sông Đà.

- Phần 2 (đoạn còn lại): Vẻ đẹp trữ tình, mộng mơ của sông Đà.

2. Giá trị nội dung, nghệ thuật

a. Giá trị nội dung

- Người lái đò sông Đà là một áng văn đẹp được làm nên từ tình yêu đất nước say đắm, thiêt tha của một con người muốn dùng văn chương để ca ngợi vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng vừa trữ tình thơ mộng của thiên nhiên và nhất là của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc.

- Tác phẩm còn cho thấy công phu lao động nghệ thuật khó nhọc cùng sự tài hoa, uyên bác của người nghệ sĩ Nguyễn Tuân trong việc dùng chữ nghĩa để tái tạo những kì công của tạo hóa và những kì tích lao động của con người.

b. Giá trị nghệ thuật

- Tùy bút pha bút kí, kết cấu linh hoạt, vận dụng được nhiều tri thức văn hóa và nghệ thuật vào trong tác phẩm.

- Nhân vật mang phong thái đời thường, giản dị.

- Bút pháp: kết hợp hài hào giữa hiện thực và lãng mạn.

- Ngôn ngữ hiện đại kết hợp với ngôn ngữ cổ xưa.

Sơ đồ tư duy về văn bản Vẻ đẹp của sông Đà:

Tác phẩm ra đời từ chuyến đi miền Bắc, vừa để thỏa mãn niềm yêu thích khám phá, vừa để tìm kiếm vẻ đẹp của thiên nhiên và những phẩm chất tốt đẹp, bền vững trong tâm hồn người lao động nơi miền sông núi hùng vĩ và thơ mộng.

“Người lái đò sông Đà” là một bài tùy bút, được in trong tập Sông Đà (1960).

Tùy bút là thể loại kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm.

Phương thức biểu đạt chính là tả.

Phần 1 (đến câu có chữ "lai chữ"): Miêu tả vẻ đẹp hung bạo của sông Đà.

Phần 2 (đoạn còn lại): Miêu tả vẻ đẹp trữ tình, mộng mơ của sông Đà.

“Người lái đò sông Đà” là một áng văn hay, thể hiện tình yêu đất nước sâu sắc, tha thiết của Nguyễn Tuân, người muốn dùng văn chương để ca ngợi vẻ đẹp vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng của thiên nhiên và con người lao động bình dị ở Tây Bắc.

Tác phẩm còn cho thấy sự khó nhọc trong lao động nghệ thuật, cũng như tài năng, kiến thức uyên bác của Nguyễn Tuân trong việc tái hiện vẻ đẹp của tạo hóa và những thành tựu lao động của con người.

Tùy bút kết hợp yếu tố bút ký, có kết cấu linh hoạt và sử dụng nhiều kiến thức văn hóa, nghệ thuật.

Nhân vật trong tác phẩm mang dáng vẻ đời thường, giản dị.

Về mặt nghệ thuật, tác phẩm sử dụng bút pháp kết hợp hài hòa giữa hiện thực và lãng mạn.

Ngôn ngữ sử dụng vừa hiện đại, vừa có yếu tố cổ xưa.