1. Tiểu sử
- Nguyễn Du (1765 – 1820), tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, quê ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, trấn Nghệ An, nay thuộc tỉnh Hà Tĩnh.
- Gia đình:
+ Sinh ra và trưởng thành trong gia đình quý tộc phong kiến quyền quý:
=> Cha: Nguyễn Nghiễm, từng làm Tể Tướng trong triều Lê.
=> Anh là Nguyễn Khản, làm chức Tham tụng (ngang Thừa tướng) trong phủ chúa Trịnh.
→ Có điều kiện dùi mài kinh sử và am hiểu vốn văn hóa văn học bác học.
+ Mẹ: Trần Thị Tần: quê ở Bắc Ninh, thông minh xinh đẹp, nết na.
→ Hiểu biết về văn hóa dân gian.
→ Gia đình nhiều đời làm quan, có truyền thống văn học, thích hát xướng.
- Cuộc đời Nguyễn Du gắn với một thời đại lịch sử đầy biến động nên trải nhiều thăng trầm. Ông không chỉ có vốn tri thức uyên bác, vốn sống phong phú, am hiểu sâu sắc về con người mà còn có trái tim mang nặng nỗi thương đời.
- Thời thơ ấu và thanh niên (1765 – 1789): Sống sung túc, hào hoa ở kinh thành Thăng Long trong gia đình quyền quý → Là điều kiện để có những hiểu biết về cuộc sống ông phong lưu của giới quý tộc phong kiến.
- Mười năm gió bụi (1789 – 1802): Sống cuộc đời nghèo khổ, phong trần, gió bụi → Đem lại cho Nguyễn Du vốn sống thực tế gần gũi với quần chúng, học tập ngôn ngữ dân tộc và thôi thúc ông suy ngẫm về cuộc đời con người.
- Từ khi ra làm quan triều Nguyễn (1802 – 1820): Giữ nhiều chức vụ cao, được đi nhiều nơi, được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc. → Giúp ông mở mang, nâng tầm khái quát về xã hội, con người.
- Ông mất tại Huế 1820.
→ Cuộc đời Nguyễn Du trải qua nhiều biến cố thăng trầm nhưng chính hoàn cảnh ấy tạo cho ông vốn sống phong phú, tâm hồn sâu sắc.
2. Sự nghiệp
Nguyễn Du để lại một sự nghiệp văn chương quý giá, gồm có: ba tập thơ chữ Hán (Thanh Hiên thi tập, Nam trung tạp ngâm, Bắc hành tạp lục) và một số tác phẩm chữ Nôm (Văn tế sống hia cô gái Trường Lưu, Thác lời trai phường nón, Văn tế thập loại chúng sinh, Truyện Kiều). Với những đóng góp to lớn ở cả hai bộ phận sáng tác chữ Hán và chữ Nôm, Nguyễn Du được suy tôn là đại thi hào của dân tộc. Năm 2013, Nguyễn Du được UNESCO ra nghị quyết vinh danh và kỉ niệm 250 năm ngày sinh của ông.
Sơ đồ tư duy về tác giả Nguyễn Du:
Nguyễn Du (1765 - 1820), tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, quê ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Nghệ An (nay thuộc tỉnh Hà Tĩnh).
Cha của ông là Nguyễn Nghiễm, từng giữ chức Tễ Tướng trong triều Lê.
Anh trai ông là Nguyễn Khản, từng làm Tham tụng (tương đương Thừa tướng) trong phủ chúa Trịnh.
Mẹ ông là Trần Thị Tần, quê ở Bắc Ninh, nổi tiếng thông minh, xinh đẹp và nết na.
Nguyễn Du sinh ra và lớn lên trong một gia đình quý tộc phong kiến, có điều kiện học hành và am hiểu sâu rộng về văn hóa, văn học.
Ông cũng có kiến thức về văn hóa dân gian.
Gia đình Nguyễn Du có truyền thống làm quan và yêu thích văn học, nghệ thuật.
Cuộc đời Nguyễn Du gắn liền với những biến động của lịch sử, trải qua nhiều thăng trầm. Ông có kiến thức uyên bác, vốn sống phong phú, am hiểu sâu sắc về con người và luôn mang trong mình lòng trắc ẩn.
Thời thơ ấu và thanh niên (1765 - 1789), ông sống trong sung túc và giàu sang ở kinh thành Thăng Long, được tiếp xúc với cuộc sống phong lưu của giới quý tộc.
Mười năm sau đó (1789 - 1802), ông trải qua cuộc sống nghèo khó, phiêu bạt, giúp ông có được những trải nghiệm thực tế, gần gũi với người dân và suy ngẫm về cuộc đời.
Từ khi làm quan triều Nguyễn (1802 - 1820), ông giữ nhiều chức vụ quan trọng, được đi nhiều nơi và được cử sang Trung Quốc với vai trò chánh sứ.
Những trải nghiệm này giúp ông mở rộng tầm nhìn và hiểu biết về xã hội, con người.
Cuộc đời Nguyễn Du nhiều thăng trầm đã cho ông vốn sống phong phú và tâm hồn sâu sắc.
Ông để lại một di sản văn học quý giá, bao gồm ba tập thơ chữ Hán (Thanh Hiên thi tập, Nam trung tạp ngâm, Bắc hành tạp lục) và một số tác phẩm chữ Nôm (Văn tế sống hai cô gái Trường Lưu, Thác lời trai phường nón, Văn thập loại chúng sinh, Truyện Kiều).
Với những đóng góp to lớn cho cả văn học chữ Hán và chữ Nôm, Nguyễn Du được tôn vinh là đại thi hào của dân tộc. Năm 2015, UNESCO đã ra nghị quyết vinh danh và kỷ niệm 250 năm ngày sinh của ông.
