1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
Thơ Việt Nam 19454 – 1975, NXB Tác phẩm mới, Hà Nội, 1976, tr. 264 - 265
b. Bố cục
- Phần 1 (Trăng nghiêng… xanh um): Tác giả miêu tả về các địa danh ở Việt Nam.
- Phần 2 (Tôi lim dim cặp mắt… tổ quốc): Tình yêu của miền đất cụ thể được lan tỏa lên thành tình yêu của đất nước với con người lao động với giang sơn.
c. Thể loại
Thơ tự do
d. Phương thức biểu đạt: biểu cảm
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Tác giả đã miêu tả những địa phương mà ông đã đi qua như: Bồng Sơn, Bình Định, An Khê, sông Cầu, Tuy Hòa, Nha Trang… thật đặc sắc với tình cảm của tác giả đặt vào trong từng câu chữ khi ông nói đến từng miền đất mà ông từng đi qua. Tình yêu ấy còn được bao trùm lên cả tình yêu đất nước cùng với những con người chất phát, luôn chăm chỉ lam lũ với truyền thống nông nghiệp của nhân dân. Bởi con người nơi đây có truyền thống yêu nước nồng nàn đã trải qua biết bao cuộc chiến tranh mới giữ được nền độc lập, có mối tình nào hơn tình yêu Tổ Quốc hòa trộn giữa lao động và giang sơn.
b. Giá trị nghệ thuật
Với thể thơ tự do cùng với giọng thơ nhịp nhàng sâu lắng kết hợp với các biện pháp nghệ thuật tu từ so sánh, từ láy, lặp từ, lặp câu đã cho ta thấy được tình cảm quê hương được bao trùm lên cả tình yêu đất nước của tác giả. Điểm nhấn hơn cả trong bài thơ giữa khung cảnh quê hương đó là con người với tình yêu sâu đậm với Tổ Quốc trộn hòa giữa lao động và giang sơn.
Sơ đồ tư duy về văn bản Tình sông núi (Trần Mai Ninh):
Trần Mai Ninh (1917 - 1948) quê ở Hà Nội, lớn lên ở Thanh Hóa.
Trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp, ông viết những bài thơ tự do giàu cảm xúc, thể hiện tinh thần chiến đấu, niềm tin vào cách mạng và tương lai đất nước.
Tác phẩm chính: Thơ văn Trần Mai Ninh (1980).
Bài thơ "Tình sông núi" gồm hai phần:
Phần 1: Miêu tả các địa danh Việt Nam.
Phần 2: Tình yêu quê hương cụ thể hóa thành tình yêu đất nước, con người lao động và giang sơn.
Thể loại: Thơ tự do.
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
Tác giả đặc sắc miêu tả các địa phương như Bồng Sơn, Bình Định, An Khê, sông Cầu, Tuy Hòa, Nha Trang với tình cảm sâu đậm.
Tình yêu quê hương hòa quyện với tình yêu đất nước, con người chất phác, cần cù, mang truyền thống nông nghiệp lâu đời.
Bài thơ sử dụng thể thơ tự do, giọng thơ nhịp nhàng, sâu lắng cùng các biện pháp tu từ như so sánh, từ láy, lặp từ, lặp câu để thể hiện tình cảm quê hương, đất nước.
Giá trị nổi bật của bài thơ là tình yêu Tổ Quốc sâu đậm, hòa quyện giữa lao động và giang sơn.
