1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
- Trích Chinh phụ ngâm – nguyên văn chữ Hán do Đặng Trần Côn sáng tác. Theo sử liệu, vào đời vua Lê Hiển Tông có nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra nên triều đình phải cất quân đi đánh dẹp, nhiều trai tráng phải từ giã gia đình để ra trận. Xúc động trước nỗi đau của người vợ có chồng đi chinh chiến, Đặng Trần Côn đã viết nên tác phẩm này. Chinh phụ ngâm gồm 478 dòng kể về tâm trạng, hoàn cảnh của người thiếu phụ có chồng đi đánh giặc xa chưa về, thể hiện sự oán ghét chiến tranh phong kiến phi nghĩa và nỗi khát khao tình yêu, hạnh phúc lứa đôi của con người. Tác phẩm được nhiều người diễn Nôm, trong đó bản Chinh phụ ngâm diễn âm tân khúc diễn Nôm bằng thể thơ song thất lục bát của Phan Huy Ích được cho là thành công hơn cả.
- Văn bản trong SGK trích từ dòng 125 đến dòng 152, dịch từ bản diễn Nôm của Phan Huy Ích.
b. Bố cục
- Phần 1 (24 câu thơ đầu): Nỗi buồn man mác của người chinh phụ trông ngóng chồng trở về.
- Phần 2 (còn lại): Nỗi buồn sâu sắc của người chinh phụ
c. Thể loại: Song thất lục bát
d. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp miêu tả
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Đoạn trích nói về tâm trạng của người phụ nữ có chồng ra chiến trận với nỗi nhớ, khát khao ngày sum họp.
b. Giá trị nghệ thuật
Nghệ thuật biểu hiện tâm trạng của nhân vật trữ tình cùng với tuyệt bút tả cảnh ngụ tình thì nghệ thuật xây dựng nhân vật trong trích đoạn này cho thấy “Chinh phụ ngâm” là một tác phẩm rất phong phú trong cách xây dựng nhân vật, nhất là việc biểu hiện tâm trạng.
Sơ đồ tư duy về văn bản Nỗi nhớ thương của người chinh phụ:
Đặng Trần Côn (?-?), sống khoảng nửa đầu thế kỷ XVII, quê ở làng Nhân Mục, huyện Thanh Trì, Hà Nội (nay thuộc quận Thanh Xuân, Hà Nội).
Đặng Trần Côn là người thông minh, học giỏi. Tác phẩm chính của ông là Chỉnh phụ ngâm và một số bài thơ, phú chữ Hán.
Phan Huy Ích (1750 - 1822) tự Khiêm Thụ, Phủ Chỉ Hòa, hiệu Dụ Am, Đức Hiên.
Tác phẩm Chỉnh phụ ngâm là nguyên văn chữ Hán do Đặng Trần Côn sáng tác. Tác phẩm ra đời trong bối cảnh có nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân, triều đình phải cắt quân đi đánh dẹp, khiến nhiều người phải xa gia đình ra trận.
Đặng Trần Côn xúc động trước nỗi đau của người vợ có chồng đi chinh chiến, đã viết nên Chinh phụ ngâm gồm 478 dòng.
Tác phẩm khắc họa tâm trạng, hoàn cảnh của người thiếp phụ có chồng đi đánh giặc xa, thể hiện sự oán ghét chiến tranh phong kiến và khát khao tình yêu, hạnh phúc. Nhiều người đã diễn Nôm tác phẩm, trong đó bản diễn Nôm bằng thể thơ song thất lục bát của Phan Huy Ích được đánh giá cao nhất.
Đoạn trích trong sách giáo khoa (SGK) là bản dịch từ bản diễn Nôm của Phan Huy Ích, từ dòng 125 đến dòng 152.
Đoạn trích chia thành hai phần:
- Phần 1 (24 câu thơ đầu): Nỗi buồn man mác của người thiếp phụ khi trông ngóng chồng trở về.
- Phần 2 (phần còn lại): Nỗi buồn sâu sắc của người thiếp phụ.
Thể loại của tác phẩm là song thất lục bát, phương thức biểu đạt là biểu cảm kết hợp miêu tả.
Đoạn trích tập trung vào việc diễn tả tâm trạng của người phụ nữ có chồng ra trận, với nỗi nhớ và khát khao sum họp.
Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm thể hiện ở cách biểu hiện tâm trạng nhân vật trữ tình, cùng với nghệ thuật tả cảnh ngụ tình và xây dựng nhân vật.
