1. Tiểu sử
- Bạch Cư Dị (772 – 846), là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng thời nhà Đường.
- Tổ tien ông là người gốc Thái Nguyên, Sơn Tây, sau di cư tới huyện Vị Nam, Thiểm Tây.
- Năm 15 tuổi, ông đã bắt đầu làm thơ, thuở nhỏ nhà nghèo, ở thôn quê, đã am tường nỗi vất vả của người lao động.
- Năm Trinh Nguyên thứ 16 (năm 800), ông thi đỗ tiến sĩ được bổ làm quan trong triều, giữ chức Tả thập di. Do mâu thuẫn với tể tướng Lý Lâm Phủ, ông chuyển sang làm Hộ Tào tham quân ở Kinh Triệu.
- Năm Nguyên Hòa thứ 10 (năm 815), do hạch tội việc tể tướng Vũ Nguyên Hành bị hành thích và ngự sử Bùi Độ bị hành hung, nhóm quyền thần cho là ông vượt qua quyền hạn, đày làm Tư mã Giang Châu. Giai đoạn từ 822 tới năm 824 làm Thứ sử Hàng Châu, năm 825 tới năm 826 làm Thứ sử Tô Châu, sau được triệu về kinh làm Thái Tử Thiếu phó.
- Năm Hội Xương thứ 2 (842) về hưu với hàm Thượng thư bộ Hình, sau mất tại Hương Sơn, Lạc Dương.
2. Sự nghiệp
- Thơ ông mang đậm tính hiện thực, lại hàm ý châm biếm nhẹ nhàng kín đáo.
- Thơ ông thấm nhuần tư tưởng nhân đạo, nhân văn. Ông hòa đồng cùng dân chúng, không coi việc làm quan của mình là gì, mà thấy mình cũng bị cuộc đời làm cho bảy nổi ba chìm chẳng khác gì người đời. Ông thông cảm với những thân gái chịu bao tập tục hủ bại và cảnh nghèo túng mặc dù sắc đẹp thì chẳng thua ai.
- Ông chủ trương thơ ca phải giản dị để dân chúng đều hiểu được. Không những thế, tình cảm, tư tưởng phải giàu tính nhân dân, nói được nỗi lòng của mọi người trước thế sự, phản ánh nỗi thống khổ của nhân dân Trung Quốc đương thời nên gây được cảm xúc mạnh.
- Ngoài ra ông còn làm một số bài thơ về thiên nhiên, nhàn tản. Lối nói u hoài, vương một nỗi buồn riêng kín đáo. Ông thích đàm đạo về thiền, về Lão Trang, cũng như là biểu hiện trốn đời, sau khi đã quá ngán về nhân tình thế thái. Ông để lại khoảng trên 2800 bài thơ.
- Một số tác phẩm tiêu biểu: Trường hận ca, Tì bà hành, Trường tương tư, Hoa phi hoa, Đại Lâm tự đào hoa…
Sơ đồ tư duy về văn bản Tì bà hành:
Bạch Cư Dị (772 - 846) là một nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc thời nhà Đường.
Gia đình ông gốc Thái Nguyên, Sơn Tây, sau chuyển đến huyện Vị Nam, Thiểm Tây.
Ông bắt đầu làm thơ từ năm 15 tuổi, lớn lên trong cảnh nghèo khó ở thôn quê nên hiểu rõ nỗi vất vả của người lao động.
Năm 800, ông thi đỗ tiến sĩ và được bổ làm quan, giữ chức Tả thập di.
Vì bất đồng với tể tướng Lý Lâm Phủ, ông chuyển sang làm Hộ Tào tham quân ở Kinh Triệu.
Năm 815, ông bị đày làm Tư mã Giang Châu vì liên quan đến vụ việc tể tướng Vũ Nguyên Hành bị ám sát và ngự sử Bùi Độ bị hành hung, bị cho là vượt quyền.
Từ năm 822 đến 824, ông làm Thứ sử Hàng Châu, từ 825 đến 826 làm Thứ sử Tô Châu, sau đó được triệu về kinh làm Thái Tử Thiêu phó.
Năm 842, ông về hưu với hàm Thượng thư bộ Hình và qua đời tại Hương Sơn, Lạc Dương.
Thơ của Bạch Cư Dị mang tính hiện thực cao, đồng thời có những ý châm biếm nhẹ nhàng, kín đáo.
Thơ ông thấm nhuần tư tưởng nhân đạo, nhân văn. Ông gần gũi với dân chúng, không coi trọng việc làm quan và thấu hiểu những khó khăn, bất công mà người dân phải chịu đựng.
Ông chủ trương thơ ca phải giản dị, dễ hiểu để mọi người đều có thể tiếp cận, và phải thể hiện được tình cảm, tư tưởng của nhân dân, phản ánh nỗi thống khổ của họ.
Ngoài ra, ông còn viết một số bài thơ về thiên nhiên, mang nỗi buồn riêng kín đáo. Ông thích nghiên cứu về thiền, Lão Trang, thể hiện sự chán ngán với cuộc đời.
Ông để lại khoảng 2800 bài thơ.
Một số tác phẩm tiêu biểu của ông: Trường hận ca, Tì bà hành, Trường tương tư, Hoa phi hoa, Đại Lâm tự đào hoa…
