1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
Tác phẩm Kho tàng nhà họ Đặng gồm chín chương, kể về hành trình đi tìm kho báu gia tộc họ Đặng của thám tử Kỳ Phát và con cháu họ Đặng.
Tóm tắt: Ông tổ họ Đặng (Đinh Củng Viên) để lại cho con cháu bốn ngành bốn chiếc đĩa gồm cổ, đáy mỗi chiếc có hai câu thơ Nôm và một dấu triện khắc. Kỳ Phát và ông Đặng Vũ Lượng (ông Cả) nghi đó là những chỉ dẫn của sơ dồ kho báu. Các ngành của ông Đặng Vũ Lượng, Đặng Thế Xương, Đặng Liên Ty mỗi ngành giữ một chiếc, chiếc còn lại nằm trong tay trưởng ngành Đặng Bá Vy thì được báo đã bị mất. Kỳ Phát tìm cách đột nhập vào nhà Bá Vy để tìm chiếc đĩa này nhưng bị bắt và bị tên Nghé canh giữ. Nhờ sự khéo léo, chàng trốn thoát, cầm theo chiếc đĩa thứ tư. Sau đó, Kỳ Phát giúp ba anh em họ Đặng giải mã những câu thơ trên đĩa bằng cách bày bốn chiếc đĩa theo thứ tự ngành và lần lượt ghép các câu thơ từ dòng thứ nhất của cả bốn chiếc, sau đó làm tương tự với dòng thứ hai cho đến dòng cuối. Kết quả là được một bài thơ thất ngôn bát cú luật Đường với những thông tin chỉ dẫn đến kho báu; còn dấu triện là tên của một cố đạo, người bày cho ông tổ họ Đặng cách vẽ bản đồ.
Văn bản trong SGK trích từ Chương VIII của tác phẩm.
b. Tóm tắt
Đoạn trích kể về một chuyến phiêu lưu của nhóm Kỳ Phát trong việc tìm kiếm kho báu của ông cha xưa được giấu ở khu mộ của họ Đặng ở Văn Lý. Cuối cùng họ đã tìm thấy kho báu.
c. Thể loại
Truyện trinh thám
d. Phương thức biểu đạt
Tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
- Giải mã bí ẩn: Truyện kể về cuộc phiêu lưu của Kỳ Phát và ba anh em họ Đặng trong việc tìm kiếm kho báu được chôn giấu theo những manh mối bí ẩn trong bài thơ. Qua đó, tác giả đã khơi gợi trí tò mò và sự thích thú của người đọc.
- Ca ngợi trí thông minh, sự nhanh nhạy: Kỳ Phát, với vai trò là nhân vật chính, đã thể hiện một trí thông minh tuyệt vời khi giải mã những câu đố khó, tìm ra vị trí kho báu. Điều này khẳng định giá trị của trí tuệ và sự sáng tạo trong cuộc sống.
- Phản ánh xã hội: Truyện ngắn cũng phản ánh một phần cuộc sống xã hội đương thời, với những ước mơ về giàu sang, những cuộc tranh giành tài sản và cả những tình cảm gia đình.
b. Giá trị nghệ thuật
- Cốt truyện hấp dẫn: Cốt truyện được xây dựng một cách logic, giàu kịch tính, tạo nên sức hấp dẫn cho người đọc. Những tình tiết bất ngờ, những cuộc đối đầu gay cấn giữa các nhân vật đã giữ cho người đọc không thể rời mắt khỏi trang sách.
- Ngôn ngữ sinh động: Ngôn ngữ của truyện ngắn giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, giúp người đọc dễ dàng hình dung ra khung cảnh, nhân vật và sự kiện trong truyện.
- Kết cấu chặt chẽ: Cấu trúc truyện ngắn chặt chẽ, các sự kiện được sắp xếp một cách hợp lý, tạo nên một mạch truyện liền mạch.
- Yếu tố hài hước: Bên cạnh những tình tiết hồi hộp, gay cấn, truyện ngắn còn có những tình huống hài hước, tạo ra tiếng cười cho người đọc.
Sơ đồ tư duy về văn bản Ngôi mộ cổ (Phạm Cao Củng):
Phạm Cao Củng (1915 - 2012) là một trong những người viết truyện trinh thám đầu tiên và có thành tựu của văn học Việt Nam giai đoạn 1940 - 1945. Ông là tác giả của gần 20 cuốn truyện trinh thám, tiêu biểu như: "Bàn tay trần" (1957), "Chiếc tắt nhuộm bản" (1958), "Người một mắt" (1940), "Đám cưới Kỳ Phát" (1942)...
Tác phẩm "Kho tàng nhà họ Đặng" gồm chín chương, kể về hành trình đi tìm kho báu gia tộc họ Đặng của thám tử Kỳ Phát và con cháu họ Đặng.
Ông tổ họ Đặng (Định Cũng Viên) để lại cho con cháu bộ "bồn ngành bồn chiếc địa" gồm cỗ đầy mỗi chiếc có hai câu thơ Nôm và một dấu triện khắc. Kỳ Phát và ông Đăng Vô Lượng (ông Cả) nghĩ đó là những chỉ dẫn của kho báu. Các ngành của ông Đăng Vô Lượng, Đăng Thế Xương, Đăng Liên Ty mỗi ngành giữ một chiếc, chiếc còn lại nằm trong tay trưởng ngành Đặng Bá Vy. Kỳ Phát đã đột nhập vào nhà Bá Vy để tìm chiếc địa này nhưng bị bắt và bị tên Nghệ canh.
Nhờ sự khéo léo, Kỳ Phát trốn thoát, cầm theo chiếc địa thứ tự. Sau đó, Kỳ Phát giúp ba anh em họ Đặng giải mã những câu thơ trên địa bằng cách bày bộ địa theo thứ tự ngành và lần lượt ghép các câu thơ từ dòng thứ nhất của cả bộ địa, sau đó làm tương tự với dòng thứ hai cho đến dòng cuối. Kết quả là được một bài thơ thất ngôn bát cú luật Đường với những thông tin chỉ dẫn đến kho báu.
Dấu triện trên địa là tên của một cổ đạo, người bày cho ông tổ họ Đăng cách về bản đồ.
Truyện kể về cuộc phiêu lưu của Kỳ Phát và ba anh em họ Đặng trong việc tìm kiếm kho báu được chôn giấu theo những manh mối ẩn trong bài thơ. Tác giả đã khơi gợi sự tò mò và thích thú của người đọc.
Truyện ca ngợi trí thông minh, sự nhanh nhạy của Kỳ Phát, nhân vật chính, đã thể hiện một trí thông minh tuyệt vời khi giải mã những câu thơ khó, tìm ra vị trí kho báu. Điều này khẳng định giá trị của trí tuệ và sự sáng tạo trong cuộc sống.
Truyện ngắn còn phản ánh một phần cuộc sống xã hội đương thời, với những ước mơ về giàu sang, những cuộc tranh giành tài sản và cả những tình cảm gia đình.
Cốt truyện được xây dựng logic, giàu kịch tính, tạo nên sức hấp dẫn cho người đọc. Những tình tiết bất ngờ, những cuộc đối đầu gay cấn giữa các nhân vật lôi cuốn người đọc.
Ngôn ngữ của truyện ngắn giàu hình ảnh, giàu cảm xúc.
Kết cấu truyện ngắn chặt chẽ, các sự kiện được sắp xếp hợp lý, tạo nên một mạch truyện liên mạch.
Truyện ngắn có yếu tố hài hước.
