1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
- Trích vở kịch Ham-lét, một trong những vở kịch xuất sắc và nổi tiếng nhất của Sếch-xpia.
Cốt truyện xoay quanh nhân vật trung tâm là Ham-lét, hoàng tử nước Đan Mạch. Khi chàng đang học ở Đức thì nhận được tin vua cha mất; rồi chưa đầy hai tháng thì mẹ chàng tái giá lấy Clô-đi-út (Claudius), chú ruột của chàng vừa kế vị ngôi vua. Hồn ma của vua cha hiện về báo cho chàng biết Clô-đi-út là kẻ đã giết mình để chiếm đoạt ngai vàng và thúc giục Ham-lét trả thù. Ham-lét vô cùng đau đớn, buồn bã và căm phẫn. Chàng giả điên để che mắt kẻ thù. Trong lòng chàng xảy ra cuộc đấu tranh gay gắt: “Sống, hay không sống? Sống thế nào cho cao quý?”. Và chàng đã tìm ra câu trả lời: cầm vũ khí chống lại bạo ngược, cường quyền. Đầu tiên, Ham-lét đâm chết Pô-lô-ni-út (Polonius) – cha của Ô-phê-li-a (Ophelia) và là một nịnh thần. Ô-phê-li-a phần vì thất vọng với sự điên loạn của người yêu là Ham-lét, phần quà đỗi đau thương trước cái chết của cha nên bị mất trí, lang thang và cuối cùng chết đuối. Nhà vua bày ra kế hoạch: tổ chức một cuộc đấu kiếm giữa La-ớc-tơ (Laertes) và Ham-lét; ngoài ra, còn chuẩn bị sẵn một cốc rượu độc để mời Ham-lét uống. Kết cục, Ham-lét bị trọng thương, La-ớc-tơ cũng bị trúng độc bởi chính mũi kiếm của mình, Hoàng hậu uống cốc rượu để mừng con nên ngã ra chết. Căm phẫn tột độ, trước khi chết, Ham-lét đã dùng mũi kiếm tẩm độc kết liễu nhà vua.
- Đoạn trích trong SGK trích hồi III, cảnh 1, tái hiện cảnh Ham-lét giả điên trước nhà vua và người yêu.
b. Tóm tắt
Trong lâu đài, vua và hoàng hậu cùng các quan chức tham gia vào cuộc bàn luận sâu sắc về trạng thái tâm thần của thái tử Hamlet, nghi ngờ rằng tình yêu không được đáp lại có thể là nguyên nhân chính. Các quan chức cho biết thái tử đang tìm niềm vui trong các buổi diễn kịch, và vua quyết định theo dõi Hamlet và Ô-phê-li-a để khám phá nguyên nhân thực sự. Hamlet, khi gặp Ô-phê-li-a, thể hiện sự mâu thuẫn nội tâm, tỏ ra lạnh nhạt và thậm chí xúc phạm, khiến Ô-phê-li-a đau khổ tột cùng. Cuối cùng, vua và Pô-lô-ni-út quyết định nếu không tìm ra nguyên nhân, sẽ gửi Hamlet sang Anh để hy vọng môi trường mới có thể làm giảm nỗi buồn và sự rối loạn của ông.
c. Bố cục
- Phần 1 (Từ đầu đến “Ôi, gánh nặng của tội ác”): Sự dò la của nhà vua về tình tình của Hăm-lét.
- Phần 2 (Còn lại): Cuộc trò chuyện của Hăm-lét và Ô-phê-li-a.
d. Thể loại
Kịch
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Qua văn bản "Sống, hay không sống?", Shakespeare đã phác họa một bức tranh sinh động về bản chất phức tạp của con người, với những khát vọng, những nỗi sợ hãi và những xung đột nội tâm. Từ đó, nêu lên những suy ngẫm về bản tính của con người, những trăn trở, lo âu của con người trong cuộc sống đầy gian nan, vất vả, những rủi ro vẫn đang thường trực xảy ra.
b. Giá trị nghệ thuật
- Ngôn ngữ: Ngôn ngữ của Shakespeare trong đoạn trích này vừa giàu hình ảnh, vừa mang tính triết lý sâu sắc.
- Cấu trúc: Đoạn trích được xây dựng theo một cấu trúc chặt chẽ, logic, giúp người đọc dễ dàng theo dõi mạch suy nghĩ của nhân vật.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật: Shakespeare đã miêu tả một cách tinh tế những biến đổi tâm lý của Hamlet, từ sự đau khổ, phẫn uất đến sự tuyệt vọng và cuối cùng là sự quyết tâm hành động.
Sơ đồ tư duy về văn bản Sống hay không sống?:
Dưới đây là nội dung được viết lại dễ hiểu hơn, giữ nguyên ý nghĩa gốc và bọc mỗi hàng trong thẻ `
`:
Cốt truyện kể về Ham-lét, hoàng tử Đan Mạch. Khi đang học ở Đức, chàng nhận tin vua cha mới qua đời chưa được hai tháng thì mẹ chàng đã tái giá với Clô-đi-út, chú ruột, người vừa lên ngôi vua.
Hồn ma vua cha hiện về báo cho Ham-lét biết Clô-đi-út đã giết mình để chiếm đoạt ngai vàng và yêu cầu chàng trả thù. Ham-lét đau đớn, buồn bã và căm phẫn, nên chàng giả điên để che giấu ý định. Trong lòng chàng dấy lên câu hỏi lớn: "Sống, hay không sống?".
Ham-lét quyết định dùng vũ lực để chống lại sự tàn bạo và cường quyền. Chàng đã đâm chết Pô-lô-ni-út, cha của Ô-phê-li-a, một kẻ nịnh thần. Ô-phê-li-a, vì đau khổ trước sự điên loạn của Ham-lét và cái chết của cha, đã bị mất trí và chết đuối.
Nhà vua bày ra một cuộc đấu kiếm giữa La-ớc-tơ và Ham-lét, đồng thời âm mưu đầu độc Ham-lét bằng rượu. Kết quả, Ham-lét và La-ớc-tơ đều bị thương do trúng độc từ kiếm. Hoàng hậu uống nhầm rượu độc và qua đời. Trước khi chết, Ham-lét đã dùng kiếm đâm chết nhà vua để trả thù.
Đoạn trích trong sách giáo khoa lấy từ hồi I, cảnh I, mô tả Ham-lét giả điên trước mặt vua và Ô-phê-li-a.
Trong lâu đài, vua, hoàng hậu và các quan chức bàn luận về tình trạng tâm lý của Ham-lét, cho rằng nguyên nhân có thể là do tình yêu không được đáp lại. Họ nhận thấy Ham-lét thích xem kịch và vua quyết định theo dõi Ham-lét và Ô-phê-li-a để tìm hiểu nguyên nhân thực sự. Khi gặp Ô-phê-li-a, Ham-lét tỏ ra lạnh nhạt, thậm chí xúc phạm, khiến cô đau khổ. Cuối cùng, vua và Pô-lô-ni-út quyết định nếu không tìm ra nguyên nhân, sẽ gửi Ham-lét sang Anh.
Phần 1 (đến "Ôi, gánh nặng của tội ác"): Nhà vua dò hỏi về tình hình của Ham-lét.
Phần 2 (còn lại): Cuộc trò chuyện giữa Ham-lét và Ô-phê-li-a.
Qua đoạn trích "Sống, hay không sống?", Shakespeare đã phác họa bức tranh về bản chất phức tạp của con người, với những khát vọng, nỗi sợ hãi và xung đột nội tâm. Từ đó, tác giả nêu lên những suy ngâm về bản tính con người, những trăn trở, lo âu trong cuộc sống đầy rủi ro.
Ngôn ngữ của Shakespeare trong đoạn trích này giàu hình ảnh và mang tính triết lý sâu sắc.
Đoạn trích có cấu trúc chặt chẽ, logic, giúp người đọc dễ theo dõi mạch suy nghĩ của nhân vật.
Shakespeare đã miêu tả tinh tế những biến đổi tâm lý của Ham-lét, từ đau khổ, phẫn uất đến tuyệt vọng và quyết tâm hành động.
