1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” được viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra vô cùng ác liệt, lúc đó tác giả từng là chiến sĩ thanh niên xung phong ở Trường Sơn.
b. Bố cục: 5 phần
- Phần 1 (từ đầu... “những con quỷ mắt đen”): Phương Định kể về cuộc sống bản thân và tổ trinh sát mặt đường của cô.
- Phần 2 (tiếp ... niềm tin mãnh liệt): Ước mơ của các cô gái trinh sát.
- Phần 3 (tiếp … thấy trong mắt nhau điều đó): Nho bị thương, hai chị em lo lắng chăm sóc.
- Phần 4 (tiếp … trong tâm trí tôi): Sự lạc quan, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột.
- Phần 5 (còn lại): Tâm trạng yêu đời của các cô gái thanh niên xung phong
c. Ý nghĩa nhan đề
Nhan đề Những ngôi sao xa xôi gợi nhớ đến hình ảnh những ngôi sao lớn trên bầu trời thành phố quê hương mà Phương Định – nhân vật chính trong truyện – thường hay nhớ lại. Hình ảnh ấy gắn liền với khoảng thời gian yên bình mà cô được sống cùng gia đình mình. Những ngôi sao xa xôi còn có ý nghĩa biểu tượng. Đó là thứ ánh sáng dịu dàng, cái ánh sáng ẩn hiện xa xôi lại có sức mê hoặc lòng người. Đó là biểu tượng về phẩm chất cách mạng của những cô gái thanh niên xung phong Trường Sơn. Các cô thanh niên xung phong là "Những ngôi sao xa xôi" nơi núi rừng Trường Sơn đều ngời sáng vẻ đẹp của con người anh hùng cách mạng.
d. Tóm tắt
"Những ngôi sao xa xôi" kể về cuộc sống chiến đấu của ba cô thanh niên xung phong – tổ trinh sát mặt đường – Phương Định, Nho và chị Thao. Họ sống trong một cái hang, trên cao điểm tại một vùng trọng điểm ở tuyến đường Trường Sơn những năm chống Mỹ. Công việc của họ là quan sát máy bay địch ném bom, đo khối lượng đất đá để san lấp hố bom do địch gây ra, đánh dấu những quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc nguy hiểm, luôn phải đối mặt với cái chết, nhưng cuộc sống của họ vẫn không mất đi niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thảnh thơi, thơ mộng. Họ rất gắn bó, yêu thương nhau dù mỗi người một cá tính.
e. Ngôi kể
Truyện theo ngôi kể thứ nhất, người kể là Phương Định – nhân vật chính trong tác phẩm.
=> Tác dụng: Thuận lợi trong việc biểu hiện thế giới tâm hồn cảm xúc; suy nghĩ của nhân vật, đồng thời phù hợp với nội dung tác phẩm, tăng tính chân thực cho câu chuyện.
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã khắc họa rõ nét tâm hồn trong sáng, mộng mơ cùng tinh thần lạc quan dũng cảm giàu nghị lực của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó cũng là hình ảnh đẹp của thanh niên, thế hệ trẻ Việt Nam những năm kháng chiến chống Mỹ.
b. Giá trị nghệ thuật
Truyện ngắn có cách kể chuyện tự nhiên: ngôi kể thứ nhất - Phương Định kể chuyện làm tăng tính chân thực, ngôn ngữ truyện sinh động, trẻ trung, đặc biệt thành công ở nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.
Sơ đồ tư duy văn bản Những ngôi sao xa xôi:
Truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" được viết năm 1971, trong thời kỳ cuộc kháng chiến chống Mỹ diễn ra ác liệt. Lúc đó, tác giả từng là chiến sĩ thanh niên xung phong ở Trường Sơn.
Phần 1 (từ đầu đến "những con quỹ mắt đen"): Phương Định kể về cuộc sống của bản thân và công việc trinh sát mặt đường của cô.
Phần 2 (tiếp đến "niềm tin mãnh liệt"): Ước mơ của các cô gái trinh sát.
Phần 3 (tiếp đến "thầy trong mắt nhau điều đó"): Nho bị thương, hai chị em lo lắng chăm sóc.
Phần 4 (tiếp đến "trong tâm trí tôi"): Sự lạc quan, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột.
Phần 5 (còn lại): Tâm trạng yêu đời của các cô gái thanh niên xung phong.
Nhan đề "Những ngôi sao xa xôi" gợi nhớ đến hình ảnh những ngôi sao trên bầu trời thành phố quê hương mà Phương Định thường nhớ lại. Hình ảnh này gắn liền với những kỷ niệm yên bình bên gia đình. "Những ngôi sao xa xôi" còn mang ý nghĩa biểu tượng về phẩm chất cách mạng của những cô gái thanh niên xung phong Trường Sơn, những người luôn ngời sáng vẻ đẹp của con người anh hùng.
"Những ngôi sao xa xôi" kể về cuộc sống chiến đấu của ba cô thanh niên xung phong - tổ trinh sát mặt đường - Phương Định, Nho và chị Thao. Họ sống trong một cái hang trên cao điểm, tại một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc của họ là quan sát máy bay địch, đo khối lượng đất đá để san lấp hố bom, đánh dấu và phá bom. Công việc này rất nguy hiểm, luôn đối mặt với cái chết, nhưng cuộc sống của họ vẫn tràn đầy niềm vui và sự hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thư giãn, thơ mộng. Họ rất gắn bó và yêu thương nhau.
Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định - nhân vật chính.
Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất giúp biểu hiện thế giới tâm hồn, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật một cách chân thực và phù hợp với nội dung tác phẩm.
Truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" khắc họa rõ nét tâm hồn trong sáng, mộng mơ, cùng tinh thần lạc quan, dũng cảm và giàu nghị lực của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đây cũng là hình ảnh đẹp của thanh niên Việt Nam trong những năm kháng chiến chống Mỹ.
Truyện có cách kể chuyện tự nhiên, sử dụng ngôi kể thứ nhất - Phương Định kể chuyện - làm tăng tính chân thực. Ngôn ngữ truyện sinh động, trẻ trung, đặc biệt thành công trong việc miêu tả tâm lý nhân vật.
