1. Tiểu sử
- Nguyễn Trãi (1380 - 1442), hiệu Ức Trai.
- Quê gốc: Chi Ngại, Chí Linh, Hải Dương; sau dời về Nhị Khê (Thường Tín - Hà Tây).
- Thân sinh: Nguyễn Ứng Long - một nhà Nho nghèo, học giỏi, đỗ tiến sĩ đời Trần.
- Mẹ: Trần Thị Thái, con gái của Trần Nguyên Hãn.
- Sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước, văn hóa, văn học.
- Nợ nước, thù nhà => theo Lê Lợi tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
- 1427 - 1428: khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng => viết Bình Ngô đại cáo.
- Sau đó tham gia xây dựng đất nước, rồi bị oan.
- Năm 1439, ông ra ở ẩn tại Côn Sơn.
- Năm 1440, quay lại chốn quan trường.
- Năm 1442: ông và gia đình bị án oan Lệ Chi Viên => tru di tam tộc, đến hơn 20 năm sau mới được Lê Thánh Tông minh oan.
=> Tổng kết:
+ Nguyễn Trãi là bậc anh hùng dân tộc, một nhân vật toàn tài hiếm có, một danh nhân văn hóa thế giới.
+ Một con người phải chịu những oan khuất thảm khốc nhất trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam.
2. Sự nghiệp văn học
a. Tác phẩm chính
- Những tác phẩm chính viết bằng chữ Hán: Quân Trung từ mệnh tập, Bình Ngô Đại Cáo, Ức trai thi tập, Chí Linh sơn phú, Băng Hồ di sự lục, Lam Sơn thực lục,...
- Những tác phẩm bằng chữ Nôm: Quốc âm thi tập hiện còn 254 bài chia làm bốn môn loại: Vô đề, Thời lệnh môn, Hoa mộc môn, Cầm thú môn. Phần Vô đề chia thành nhiều mục: Thủ vĩ ngâm (1 bài), Ngôn chí (21 bài), Mạn thuật (14 bài), Thuật hứng (25 bài), Tự thán (41 bài), Tự thuật (11 bài), Tức sự (4 bài), Bảo kính cảnh giới (61 bài) v.v...
b. Giá trị văn chương
* Văn chính luận:
- Nội dung: Tư tưởng chủ đạo xuyên suốt là tư tưởng nhân nghĩa và yêu nước thương dân.
- Nghệ thuật: Đạt tới trình độ nghệ thuật mẫu mực, kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén.
* Thơ trữ tình:
- Lý tưởng của người anh hùng: nhân nghĩa hòa hợp với yêu nước thương dân, lúc nào cũng tha thiết mãnh miệt.
- Phẩm chất ý chí của người anh hùng mạnh mẽ kiên trung, vì dân vì nước chiến đấu chống ngoại xâm và cường quyền bạo ngược.
=> Kết luận:
+ Nội dung: hội tụ hai nguồn cảm hứng lớn là yêu nước và nhân đạo.
+ Nghệ thuật: có đóng góp lớn ở cả hai phương diện thể loại và ngôn ngữ.
Sơ đồ tư duy tác giả Nguyễn Trãi:
Nguyễn Trãi (1380 - 1442), hiệu Ức Trai.
Quê quán: Chỉ Ngại, Chí Linh, Hải Dương; sau dời về Nhị Khê (Thường Tín, Hà Tây).
Cha: Nguyễn Ứng Long, một nhà Nho nghèo, học giỏi, đỗ tiến sĩ thời Trần.
Mẹ: Trần Thị Thái, con gái của Trần Nguyên Hãn.
Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước, văn hóa, văn học.
Vì lòng yêu nước, thù nhà, ông theo Lê Lợi tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Năm 1427 - 1428, khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi, ông viết Bình Ngô đại cáo.
Sau đó, ông tham gia xây dựng đất nước, nhưng sau đó bị oan.
Năm 1459, ông ra ở ẩn tại Côn Sơn.
Năm 1440, ông quay lại làm quan.
Năm 1442, ông và gia đình bị án oan Lệ Chỉ Viên, bị tru di tam tộc. Phải hơn 20 năm sau mới được Lê Thánh Tông minh oan.
Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc, một nhân vật toàn tài, một danh nhân văn hóa thế giới.
Ông là người phải chịu những oan khuất sâu sắc nhất trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam.
Các tác phẩm chính bằng chữ Hán: Quân Trung từ mệnh tập, Bình Ngô Đại Cáo, Ức trai thi tập, Chí Linh sơn phú, Băng Hồ dĩ sự lục, Lam Sơn thực lục.
Các tác phẩm bằng chữ Nôm: Quốc âm thì tập (hiện còn 254 bài, chia thành bốn môn loại: Vô đề, Thời lệnh môn, Hoa mộc môn, Cảm thú môn). Phần Võ đề chia thành nhiều mục: Thủ vĩ ngâm (1 bài), Ngôn chỉ (21 bài), Mạn thuật (14 bài), Thuật hứng (25 bài), Tự thán (41 bài), Tự thuật (11 bài), Tức sự (4 bài).
Bảo kính cảnh giới (61 bài) vv.
Nội dung: Tư tưởng chủ đạo là tư tưởng nhân nghĩa và yêu nước thương dân.
Nghệ thuật: Đạt tới trình độ nghệ thuật mẫu mực, kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén.
Lý tưởng của ông: nhân nghĩa hòa hợp với yêu nước thương dân.
Phẩm chất ý chí: mạnh mẽ, kiên trung, vì dân vì nước.
Nội dung văn chương: hội tụ hai nguồn cảm hứng lớn là yêu nước và nhân đạo.
Nghệ thuật: có đóng góp lớn ở cả hai phương diện thể loại và ngôn ngữ.
