1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
Xa xóm Mũi, NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2016
b. Bố cục: 3 phần:
- Phần 1 (Từ đầu đến ngủ với bà nghe ba): Hoàn cảnh của người mẹ vườn cau.
- Phần 2 (Tiếp đến ba tôi chuyển công tác lên tỉnh): Tình cảm của người mẹ vườn cau.
- Phần 3 (Còn lại): Ý nghĩa, giá trị, công lao của mẹ.
c. Thể loại: Truyện ngắn
d. Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.
e. Tóm tắt:
Mở đầu câu chuyện là cô giáo yêu cầu viết bài văn về mẹ, tuy nhiên nhân vật “tôi” không biết viết như nào và nhớ lại rằng ba có nhiều mẹ và mình có nhiều bà nội, trong đó, ba có một “người mẹ vườn cau”. Tiếp đó là những kỉ niệm thời nhỏ tại quê của "Người mẹ vườn cau". Con đường đến nhà bà là con đường đất, những khi trời mưa đường bùn ướt nhẹp. Nhà Nội là nhà mái lá nhỏ xíu. Nội gầy gò, cười phô cả lợi những vẫn luôn lo lắng cho các con các cháu. Hôm ấy là giỗ chú Sơn. Bữa cơm giỗ chỉ vài ba bác canh chua cá rô đồng, mắm kho, bông súng đơn giản những vẫn rất ngon và ấm áp. Khi trời tạnh mưa, mọi người ào ào kéo đến làm nhân vât “tôi” phải thắc mắc rằng tại sao bà lại có nhiều con như thế. Các chú cùng bố nhậu một bữa nhưng vẫn phải xin phép bà. Mọi người vui vẻ nói chuyện ngày xưa. “Tôi” được Nội dẫn ra vườn cau và vườn hoa quả trĩu trái. Đêm hôm ấy được bà mắc mùng cho tôi ngủ và được nghe những câu chuyện bà kể khi khó ngủ. Do ba chuyển công tác nên gia đình cũng chuyển lên phố. Mẹ nhắc chuyện lâu chưa về thăm nội nhưng bố không lo. Chỉ khi chú Biểu đến nhà, nghe câu chú nói mình bạc, bố mới thấy nằm suy nghĩ và quyết định mai về lại "Người mẹ vườn cau". Đó là những kỉ niệm về mẹ vườn cau của bố còn với mẹ của “tôi” thì chỉ "Mẹ là người sinh ra em, nuôi em lớn, ngày thường mẹ nấu cơm em ăn, giặt đồ em mặc". Bài văn tuy 4 điểm nhưng “tôi” cũng không hề buồn vì tả về mẹ đâu chỉ bằng vài câu.
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Truyện nói về kí ức của tác giả về người bà nội - một người mẹ anh hùng giàu đức hy sinh và đáng thương. Qua đó, gửi gắm đến người đọc thông điệp về sự biết ơn và kính trọng những người đã hi sinh vì lí tưởng cách mạng, vì nền hòa bình độc lập và những người mẹ anh hùng.
b. Giá trị nghệ thuật
- Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, đậm chất Nam Bộ.
- Cốt truyện gần gũi, dễ dàng truyền tải nội dung.
- Ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng giàu cảm xúc.
Sơ đồ tư duy văn bản Người mẹ vườn cau:
Câu chuyện bắt đầu tại Hà Nội năm 2016, kể về kỷ niệm của tác giả về "Người mẹ vườn cau".
Phần 1: Hoàn cảnh của người bà nội.
Phần 2: Tình cảm của tác giả dành cho bà nội.
Phần 5: Ý nghĩa, giá trị và công lao của bà nội.
Thể loại: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm. Phương thức biểu đạt: Mở đầu bằng yêu cầu viết văn về mẹ, tác giả nhớ về bà nội - người mà ba gọi là "người mẹ vườn cau". Câu chuyện kể về những kỷ niệm thời thơ ấu tại quê bà.
Quê bà là nơi đường xá khó đi, nhà cửa đơn sơ. Bà nội gầy gò nhưng luôn yêu thương, lo lắng cho con cháu.
Trong dịp giỗ, gia đình sum vầy với những món ăn giản dị nhưng ấm cúng. Tác giả thắc mắc vì sao bà lại có nhiều con cháu. Bà luôn được mọi người tôn trọng, kể cả khi vui chơi, ăn uống.
Bà dẫn tác giả đi thăm vườn cau, vườn hoa quả. Đêm đến, bà mắc mùng và kể chuyện cho tác giả nghe.
Khi gia đình chuyển lên phố, tác giả nhớ về bà. Sau khi nghe lời chú Biểu, tác giả quyết định về thăm bà.
Tác giả nhận ra mẹ là người sinh ra và nuôi dưỡng mình, nhưng tình cảm với bà nội lại sâu sắc hơn. Bài văn về mẹ của tác giả không dài nhưng đầy cảm xúc.
Truyện kể về ký ức của tác giả về bà nội - một người mẹ anh hùng, giàu đức hy sinh. Qua đó, tác giả gửi gắm thông điệp về lòng biết ơn và kính trọng những người đã hy sinh vì độc lập, hòa bình.
Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, đậm chất Nam Bộ.
Truyện gần gũi, dễ hiểu.
Giá trị nghệ thuật: Ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng giàu cảm xúc.
