Tác phẩm Thuyền và biển
*Tìm hiểu chung
1. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ được sáng tác vào tháng 4 năm 1963 và được in trong tập thơ Chồi biếc (1963). Sau này, bài thơ đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, Hữu Xuân phổ nhạc thành các bài hát cùng tên.
2. Đề tài
Tình yêu là một trong những đề tài thơ ca bất tận, và bài thơ Thuyền và biển của Xuân Quỳnh cũng là một bài thơ tình bất hủ.
3. Thể thơ
Bài Thơ Thuyền Và Biển Được Viết Theo Thể Thơ ngũ ngôn trường thiên, 7 đoạn, mỗi đoạn 4 câu. Tác dụng giúp diễn đạt rất nhịp nhàng âm điệu của sóng biển cũng như sóng lòng của người đang yêu.
Với thể thơ năm chữ, giai điệu khi trầm lắng, chậm rãi khi dạt dào mang sức sống biển khơi, bài thơ “Thuyền và biển” mang hương sắc riêng. Lời thơ chân thật, sâu sắc. Hình tượng thơ có tính hàm súc cao. Tình thuyền – biển, anh – em là tình muôn đời. Bão tố hay bình yên, khổ đau hay hạnh phúc? Tất cả cóp nhặt cho phong phú thêm cung bậc tình yêu.
*Tìm hiểu chi tiết
1. Phân tích
Mở đầu bài thơ là lời kể chuyện:
Em sẽ kể anh nghe
Chuyện con thuyền và biển:
Câu chuyện về thuyền và biển tưởng chừng như vô cùng đơn giản, vô cùng mộc mạc. Nhưng chứa đựng bên trong nó:
“Từ ngày nào chẳng biết
Thuyền nghe lời biển khơi
Cánh hải âu, sóng biếc
Đưa thuyền đi muôn nơi
Lòng thuyền nhiều khát vọng
Và tình biển bao la
Thuyền đi hoài không mỏi
Biển vẫn xa… còn xa
Câu chuyện về tình yêu trong bài thơ Thuyền và biển là mượn hình tượng thuyền và biển để kể lại câu chuyện tình yêu, sự khăng khít và bền vững của tình yêu. Đoạn đầu của bài thơ là lời kể lại của một tình yêu mới chớm nở. Chẳng biết từ bao giờ thuyền và biển phải lòng nhau, cũng như chàng thích nàng, mà nàng còn e ấp, ngượng ngùng.
Hai khổ thơ tiếp theo với việc sử dụng nghệ thuật so sánh giữa hình tượng biển và cô gái nhỏ tạo nên nhiều cung bậc, cảm xúc của tình yêu. Đứng trước biển, Xuân Quỳnh như thấu hiểu tâm hồn của biển: biển gồm cả những con sóng nổi lẫn những con sóng chìm. Bởi mang cả hai thứ sóng ấy mà trong lòng biển không bao giờ nguôi yên. Đại dương thăm thẳm, bao la cũng chính là một tâm trạng lớn với đầy đủ những cảm xúc.
Những đêm trăng hiền từ
Biển như cô gái nhỏ
Thầm thì gửi tâm tư
Quanh mạn thuyền sóng vỗ
Cũng có khi vô cớ
Biển ào ạt xô thuyền
(Vì tình yêu muôn thuở
Có bao giờ đứng yên?)
Biển như chính người con gái đang yêu và cũng như chính tình yêu vậy: chẳng bao giờ đứng yên. Từng phút từng giây những khát khao những nỗi nhớ, những niềm yêu và sự khắc khoải cứ tràn ngập trong những con sóng lòng để tình yêu mãi là bí ẩn, và cũng để biển có lúc:
Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu…
Dịu dàng và mạnh mẽ, đối lập mà thống nhất, đó cũng chính là bản chất của trái tim yêu đằm thắm, chân thành. Trái tim của nữ thi sĩ thể hiện một khát khao về tình yêu lý tưởng. Có lẽ vì thế mà những vần thơ của bà lúc nào cũng ngọt ngào, da diết và sâu xa. Với trái tim sôi nổi lúc bấ giờ Xuân Quỳnh khao khát một tình yêu lý tưởng, thủy chung, duy nhất và thấu hiểu đến trọn vẹn:
Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau – rạn vỡ
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió”
Những cung bậc cảm xúc trong tình yêu được Xuân Quỳnh miêu tả một cách rõ nét và cụ thể hơn đó là nối nhỡ khi ” không gặp nhau”. Đó là nỗi đau khi “rạn vỡ”, những cảm xúc tình yêu đó chỉ biển, chỉ thuyền, chỉ những cặp đôi yêu nhau mới có thể hiểu hết và cảm nhận hết được.
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió”
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố
Tình yêu hạnh phúc ngọt ngào là vậy, nhưng khi chia xa, rạn vỡ đó là nỗi đau là “sóng gió” “bão tố” làm cho bao trái tim, tâm hồn đau đớn, xót xa.
2. Ý nghĩa biểu tượng thuyền – biển
Thuyền và Biển không chỉ là đối tượng chủ thể trữ tình mà hình ảnh đó còn là biểu trưng cho cảm xúc của những đôi lứa yêu nhau. Đó là tâm trạng nhớ nhung, buồn đau của tháng ngày xa cách, là ước nguyện luôn được gắn bó, bền chặt bên nhau. Bài thơ là lời nhắn gửi những người đang yêu xa hãy luôn nghĩ và hướng về nhau để giữ vững niềm tin, hy vọng về một ngày tương phùng.
3. Ý nghĩa nội dung
Thuyền và biển là khúc ca tình yêu dạt dào nhung nhớ, với nhiều cung bậc và cảm xúc tình yêu. Thuyền và biển mang đến cho người đọc những cảm xúc, những tâm sự và khát khao về tình yêu, những trăn trở âu lo…trong tình yêu.
Câu chuyện về tình yêu trong bài thơ Thuyền và biển là mượn hình tượng thuyền và biển để kể lại câu chuyện tình yêu, sự khăng khít và bền vững của tình yêu. Những cung bậc cảm xúc trong tình yêu được Xuân Quỳnh miêu tả một cách rõ nét làm cho biết bao trái tim tan chảy, lâng lâng khó tả.
4. Đặc sắc nghệ thuật
- Bài thơ Thuyền và biển được sáng tác theo thể thơ năm chữ.
- Lời thơ chân thật, sâu sắc. Hình ảnh giàu sức gợi hình, gợi cảm, giúp người đọc dễ hình dung và cảm thụ được tâm tư, tình cảm, thông điệp của tác giả gửi gắm thông qua câu thơ.
- Sử dụng biện pháp ẩn dụ hình ảnh Thuyền và biển để nói về đôi lứa đang yêu xa.
- Điệp cấu trúc “Chỉ có.. mới, những ngày không gặp nhau” nhằm nhấn mạnh, thể hiện nỗi nhớ xa cách trong tình yêu.
- Giọng thơ nhẹ nhàng, trìu mến, thân thương thể hiện nỗi buồn, xót xa, nhớ thương khi 2 người yêu nhau phải cách xa.
Sơ đồ tư duy Tác phẩm Thuyền và biển
Tác phẩm Thuyền và biển
- Tác giả
- Nguyễn Minh Châu
- Nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại
- Phong cách: Hiện thực với yếu tố lãng mạn, triết lý
- Xuất xứ
- Truyện ngắn, in trong tập "Dòng sông phẳng lặng" (1987)
- Nội dung chính
- Phân tích tâm lý nhân vật người lái đò qua hành động cứu người và tự đánh giá về bản thân.
- Khám phá sự thức tỉnh về đạo đức, về giá trị của cuộc sống và sự đồng cảm.
- Vấn đề về sự lựa chọn giữa thiện và ác, giữa sống và chết.
- Bố cục
- Phần 1: (Từ đầu đến "…cứ để mặc cho người ta chết") - Giới thiệu tình huống gặp gỡ và hành động ban đầu của người lái đò.
- Phần 2: (Tiếp theo đến "…như một cái gì đó rất lạ") - Diễn biến tâm lý phức tạp của người lái đò sau khi cứu người.
- Phần 3: (Còn lại) - Sự thức tỉnh về lương tâm và giá trị cuộc sống của người lái đò.
- Nhân vật
- Người lái đò:
- Tính cách: Vô tâm, ích kỷ, thực dụng, dần thức tỉnh.
- Biểu tượng: Đại diện cho con người với những mặt tối trong tâm hồn.
- Phép lái đò:
- Biểu tượng: Cuộc đời, số phận con người.
- Người thanh niên bị thương:
- Biểu tượng: Sự sống, niềm tin, hy vọng.
- Nghệ thuật
- Miêu tả tâm lý: Sâu sắc, tinh tế, đặc biệt là dòng độc thoại nội tâm.
- Biểu tượng: Thuyền, biển, bão tố, ánh sáng… mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc.
- Ngôn ngữ: Giàu hình ảnh, biểu cảm, sử dụng nhiều câu hỏi tu từ.
- Tường thuật và độc thoại nội tâm: Kết hợp linh hoạt.
- Ý nghĩa tác phẩm
- Khuyến khích con người sống có trách nhiệm, biết đồng cảm, sẻ chia.
- Cảnh tỉnh về những giá trị đạo đức, nhân văn trong cuộc sống.
- Gợi mở những suy ngẫm về ý nghĩa cuộc đời và sự lựa chọn của con người.
Chủ đề: Sự thức tỉnh của lương tâm con người.
Thông điệp: Hãy sống bằng trái tim và trách nhiệm của mình.
Giá trị hiện thực: Phản ánh sự thay đổi trong nhận thức và hành động của con người.
Giá trị nhân văn: Khẳng định giá trị của tình thương, sự đồng cảm và lòng nhân ái.
span: Tác phẩm là một lời nhắc nhở về sự cần thiết phải luôn tự kiểm điểm và hoàn thiện bản thân.
strong: Thuyền và biển là một tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam hiện đại.
