II. Tác phẩm
1. Tìm hiểu chung
a. Thể loại
Văn bản thuộc thể loại văn bản thông tin
b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
Tác phẩm Nữ phóng viên đầu tiên là một bài báo được viết dưới dạng ký sự. Tác phẩm được đăng tải trên Báo Tuổi Trẻ vào ngày 18/06/2015 bởi nhà báo Trần Nhật Vy.
c. Phương thức biểu đạt
Văn bản có phương thức biểu đạt là thuyết minh
d. Tóm tắt
Tác phẩm Nữ phóng viên đầu tiên kể về một người phụ nữ mới, một người phụ nữ mở đầu cho phong trào nữ quyền. Bà chính là Manh Manh nữ sĩ, một nhà báo nữ chân chính và ủng hộ nữ quyền.
Trong hội Tao Đàn, bà là người mạnh mẽ ủng hộ cho nữ quyền và thơ mới, là người đại diện cho hết thảy những người phụ nữ trong xã hội mới. Những lời nói và ý kiến của bà được cả báo chí và người đọc đón nhận. Bà chính là người có đóng góp to lớn cho phong trào thơ mới.
e. Bố cục
- Đoạn 1: Từ đầu đến cổ vũ cho nữ quyền. Giới thiệu tiểu sử của Nữ phóng viên đầu tiên - Manh Manh nữ sĩ.
- Đoạn 2: Tiếp đến thúc đẩy các bà tham gia nhiều hoạt động xã hội ở Hà Nội, Sài Gòn. Những thành công và đóng góp của Manh Manh nữ sĩ cho nữ quyền và nền thơ mới tại Việt Nam lúc bấy giờ.
- Đoạn 3: Còn lại. Sự tiếc nuối của tác giả khi tên của bà hoàn toàn không được nhắc tới trong phong trào thơ mới 1930 - 1945 và bị lãng quên bởi lịch sử.
f. Giá trị nội dung
Tác phẩm Nữ phóng viên đầu tiên khắc họa chân dung người nữ phóng viên, một nhà báo tài giỏi và có tầm ảnh hưởng lớn lúc bấy giờ. Bà là người mở đường cho nữ quyền và thơ mới, có nhiều đóng góp cho nền văn học Việt Nam.
g. Giá trị nghệ thuật
- Các phương tiện phi ngôn ngữ: hình ảnh, số liệu, mốc thời gian...được dử dụng hiệu quả giúp cho thông tin được trình bày một cách sinh động, hấp dẫn, chân thực.
- Yếu tố miêu tả, tự sự được vận dụng khéo léo tạo sức hấp dẫn, lôi cuốn tự nhiên
- Các câu hỏi, câu in đậm gây ấn tượng và tạo hứng thú với người đọc.
2. Tìm hiểu chi tiết
a. Những thông tin cơ bản của văn bản
* Phong trào xã hội được nhắc tới trong văn bản
- Phong trào xã hội: phong trào nữ quyền
- Cách tác giả viết về phong trào ấy: Những bài viết về phong trào xã hội thường ghi chép các mốc thời gian, tường thuật các sự kiện chính, mô tả bối cảnh ra đời, quá trình phát triển, kết quả và ý nghĩa của phong trào… Trong bài viết, tác giả viết về phong trào nữ quyền qua chân dung của một cá nhân, cụ thể là chân dung một người phụ nữ. Bởi vậy, lịch sử thời hiện đại hiện lên một cách rất sống động, giàu cảm xúc. Qua cách tiếp cận đó, tác giả cho thấy sự gắn bó mật thiết giữa cá nhân và lịch sử. Cá nhân làm nên lịch sử, mặt khác, chân dung và số phận của mỗi cá nhân lại cho thấy hơi thở, bầu không khí của thời đại.
* Chân dung nhân vật trong văn bản
- Nhân vật được tái hiện trên nhiều bình diện ( tiểu sử, dung mạo, các hoạt động xã hội, đời sống cá nhân), với các tư cách khác nhau: một người phụ nữ, một thi sĩ, một nhà báo, một nhà hoạt động xã hội.
- Thông qua những chi tiết được cung cấp trong văn bản, tác giả tái hiện sống động chân dung của nữ sĩ đi ngược lại tất cả những chuẩn mực và định kiến của xã hội: người phụ nữ có ngoại hình nam tính, trời bắt xấu, dám bước ra khỏi chốn phòng the, diễn thuyết ở khắp mọi miền đất nước, dám lên tiếng ủng hộ cái mới, dám khẳng định cá tính và quan điểm riêng, dám làm một công việc thời bấy giờ được coi là công việc của đàn ông và có một đời sống riêng tư khác thường.
→ Tác giả không chỉ trần thuật lại những sự kiện và hoạt động của nhân vật, mà còn trích dẫn trực tiếp lời nói của bà, lời nhận xét, đánh giá của người đương thời về nhân vật. Việc trích dẫn trực tiếp giúp làm nổi bật quan điểm và đặc biệt là cá tính của nhân vật, đồng thời giúp tái hiện lời ăn tiếng nói cũng như không khí tranh luận, đối thoại rất sôi nổi của đời sống xã hội Việt Nam thời kì này.
- Chân dung nhân vật đã được tái hiện một cách khách quan với những thông tin cụ thể, rõ ràng và kèm theo lời nhận xét đánh giá của người đương thời, gần như không đan xen nhận xét, đánh giá chủ quan quá nhiều của người viết.
b. Không khí thời đại được tái hiện trong văn bản
*Một số chi tiết miêu tả bối cảnh thời đại
- Lần thứ nhất một bạn gái lên diễn đàn và cũng là lần thứ nhất có một cuộc diễn thuyết được đông đảo người nghe như thế.
- … cuộc tranh luận dài trên báo chí cả trong Nam lẫn ngoài Bắc.
- … khi ấy vẫn còn quan niệm:… đến chỗ đông mà tranh cãi
- … công chúng đã ồ ạt kéo đến hội quán phố Hàng Trống như nước chảy, lũ lượt bọn năm bọn ba.
- Trên gác, dưới nhà không một chỗ hở.
* Hình dung về không khí thời đại trong văn bản
- Văn bản tái hiện sự chuyển biến mạnh mẽ trong đời sống văn hóa, xã hội Việt Nam buổi giao thời, trong đó có sự xung đột và giao tranh giữa cái cũ và cái mới, giữa những định kiến về người phụ nữ và những nỗ lực của cá nhân và tổ chức để đấu tranh khẳng định sự tự do, bình đẳng của người phụ nữ. Văn bản cũng mô tả cục diện trăm hoa đua nở của báo chí thời kì đầu, không khí đối thoại, tranh luận, diễn thuyết rất sôi nổi trong lĩnh vực báo chí, ở các không gian công cộng và những thay đổi mạnh mẽ trong ý thức hệ của công chúng.
Sơ đồ tư duy Tác phẩm Nữ phóng viên đầu tiên
Tác phẩm Nữ phóng viên đầu tiên
- I. Tác giả
- Nguyễn Thị Thụy Anh
- Phong cách viết: chân thực, giàu cảm xúc, tinh tế
- II. Bối cảnh tác phẩm
- Thời điểm: Những năm 1960-1970, thời kỳ chiến tranh Việt Nam diễn ra ác liệt
- Địa điểm: Các chiến trường miền Nam, đặc biệt là Quảng Trị
- Hoàn cảnh lịch sử: Sự tham gia của phụ nữ vào công cuộc kháng chiến
- III. Nhân vật chính
- Nhân vật Hà Phương
- Ngoại hình: Năng động, khỏe khoắn, có nét dịu dàng
- Tính cách:
- Quyết đoán, dũng cảm, không ngại khó khăn, thử thách
- Tình yêu nghề sâu sắc, luôn tìm tòi, sáng tạo
- Tình yêu nước nồng nàn, luôn đặt lợi ích của đất nước lên hàng đầu
- Gần gũi, đồng cảm với đồng đội, chiến sĩ
- Hành động:
- Tham gia các chiến dịch, đưa tin về chiến trường
- Đối mặt với nguy hiểm, khó khăn để có những bài viết chân thực nhất
- Phản ánh cuộc sống, tâm tư nguyện vọng của người dân, chiến sĩ
- IV. Nội dung chính
- Khắc họa hình tượng người nữ phóng viên dũng cảm, tài năng, hết lòng vì sự nghiệp cách mạng.
- Phản ánh chân thực, sinh động cuộc sống chiến tranh, những hy sinh, mất mát của người dân, chiến sĩ.
- Ca ngợi tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm, ý chí kiên cường của người Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
- Tôn vinh vai trò của báo chí trong việc tuyên truyền, động viên, cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta.
- V. Nghệ thuật
- Sử dụng ngôn ngữ báo chí kết hợp với ngôn ngữ văn học, tạo nên những bài viết chân thực, giàu cảm xúc.
- Miêu tả nhân vật sinh động, chân thực, khắc họa được tâm lý, tính cách của nhân vật.
- Sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để tăng tính biểu cảm cho tác phẩm.
- Bố cục tác phẩm hợp lý, chặt chẽ, dẫn dắt người đọc theo mạch cảm xúc của câu chuyện.
- VI. Ý nghĩa tác phẩm
- Là một tác phẩm tiêu biểu về đề tài chiến tranh cách mạng, góp phần vào việc giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm cho các thế hệ trẻ.
- Khẳng định vai trò quan trọng của báo chí trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Góp phần làm sáng tỏ những giá trị nhân văn sâu sắc của cuộc sống.
Kết luận: Tác phẩm "Nữ phóng viên đầu tiên" là một tác phẩm có giá trị nghệ thuật và ý nghĩa tư tưởng sâu sắc, xứng đáng là một trong những tác phẩm kinh điển của nền văn học Việt Nam hiện đại.
