Văn bản Khuôn đúc đồng Cổ Loa: “Nỏ thần” không chỉ là truyền thuyết (Theo Hà Trang)

Khuôn đúc đồng Cổ Loa: “Nỏ thần” không chỉ là truyền thuyết

Theo Hà Trang

Dấu tích khu lò đúc đồng và nhiều khuôn đúc mũi tên bằng đá ở di tích Cổ Loa là chứng tích vật chất quan trọng cho thấy việc sáng chế ra loại nỏ bắn cùng lúc nhiều mũi tên là có thật.

Nhà trưng bày khu di tích Cổ Loa (huyện Đông Anh, Hà Nội) đang lưu giữ những khuôn đá sa thạch dùng để đúc mũi tên và lao đồng có niên đại thuộc văn hoá Đông Sơn – sơ kì thời đại đồ sắt, thuộc thế kỉ III – II trước Công nguyên. Đó là giai đoạn được các nhà khảo cổ học định danh là giai đoạn Cổ Loa – thời kì vua An Dương Vương đóng đô ở ngôi thành Cổ Loa và nhà nước Âu Lạc trong tiến trình lịch sử dân tộc.

Những bảo vật này được phát hiện cùng với di tích lò đúc đồng khi Viện Khảo cổ học phối hợp với Ban Quản lí Di tích và Danh thắng Hà Nội dào thảm sát" và khai quật khảo cổ học trước khi trùng tu di tích đền Thượng ở Cổ Loa từ năm 2004 – 2007.

Di tích lò đúc còn rõ cấu trúc đường ống dẫn gió vào lò, những tàn tích than tro của nhiên liệu đốt đậm đặc, kết hợp với những mang khuôn' nguyên vẹn, mang khuôn vỡ, phác vật khuôn, phế vật, phế thải bỏ lại trong quá trình làm khuôn và nhiều đá nguyên liệu chế tạo khuôn cùng những mũi tên đồng, mảnh nồi nấu, xỉ đồng.

Trong số mười một mang khuôn đúc bằng đá được tìm thấy có mười mang khuôn đúc mũi tên ba cạnh và một mang đúc mũi lao hình cánh én. Theo các chuyên gia, đây là những hiện vật gốc, độc bản được phát hiện ở Việt Nam, có giá trị đặc biệt, được tôn xưng bằng một danh từ riêng; mũi tên đồng Cổ Loa. Phát hiện này vô cùng quan trọng và có giá trị để giải mã bí mật huyền thoại về nỏ thần thời kì An Dương Vương.

Trong số mười mang khuôn đúc mũi tên đồng ba cạnh, có hai mang khuôn mặt ngoài được mài nhẵn và khắc chìm chữ Hán. Điều này cho thấy nhà nước Âu Lạc, thời kì An Dương Vương dùng chữ Hán để khắc trên các hiện vật quan trọng như khuôn đúc, trống đồng.

Mặt ngoài của mỗi mảnh mang dược tạo hình đã định qua những nhát ghè đẽo sơ sài, đôi chỗ được mài sơ bộ. Mặt trong dược chế tác kĩ lưỡng hơn rất nhiều với kĩ thuật khắc, dục, mài, tu chỉnh để khi hai hoặc ba mảnh mang ráp vào nhau sẽ tạo thành một sự trùng khít lí tưởng.

Trong số này, có hai mang khuôn khắc minh văn (chữ Hán), có một mặt ngoài được mài nhẵn, rìa cạnh khắc chữ. Do mang khuôn không còn nguyên vẹn nên chỉ còn hai chữ, trong đó có một chữ còn rõ là “Thần”, viết là “E”, tạm dịch là “Quan”. Chữ còn lại không rõ nghĩa, có mặt ngoài dược mài nhẵn, trên có chữ “Nhân”, viết là “ A”, tạm dịch là “Người”.

Ông Hoàng Công Huy – lãnh đạo Ban Quản lí Khu di tích Cổ Loa – cho biết, bộ sưu tập này là sản phẩm được phát minh, sáng chế tiêu biểu, có giá trị thực tiễn cao liên quan đến sự kiện trọng đại của đất nước, có tác dụng thúc đẩy xã hội phát triển ở một giai đoạn lịch sử nhất định.

Bộ sưu tập khuôn đúc mũi tên đồng là hiện tượng khảo cổ học thứ ba ở Cổ Loa, sau kho mũi tên đồng Cầu Vực và trống đồng, lưỡi cày đồng Mả Tre”. “Cả ba hiện tượng khảo cổ nổi tiếng này đều liên quan đến nhau, phản ánh hai thành tựu nổi bật của nhà nước Âu Lạc, đó là luyện kim, đúc đồng và nông nghiệp trồng lúa nước của người Việt cổ. Sưu tập khuôn đúc ở đền Thượng đã đi vào nhiều công trình nghiên cứu khảo cổ học”, ông Huy nói và cho biết, ngày 31/12/2020, bộ sưu tập khuôn đúc Cổ Loa đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật Quốc gia

theo Quyết định số 2283/QĐ-TTg.