Soạn bài Trên những chặng đường hành quân - Ngữ văn 12 tập 1 (Chân trời sáng tạo)
Bài thơ “Trên những chặng đường hành quân” của nhà thơ Phạm Tiến Duật là một trong những tác phẩm tiêu biểu của thơ ca kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ đã khắc họa chân thực và sinh động hình ảnh người lính đường Trường Sơn với những gian khổ, hiểm nguy nhưng vẫn luôn lạc quan, yêu đời và sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
I. Tóm tắt tác phẩm
Bài thơ miêu tả những kỷ niệm sâu sắc của tác giả về những năm tháng hành quân trên đường Trường Sơn. Những kỷ niệm ấy gắn liền với những khó khăn, gian khổ, hiểm nguy nhưng cũng đầy ắp tình đồng chí, tình yêu cuộc sống và niềm tin vào chiến thắng.
II. Bố cục bài thơ
Bài thơ được chia thành ba đoạn chính:
- Đoạn 1 (8 câu đầu): Kỷ niệm về những đêm hành quân trong chiến tranh.
- Đoạn 2 (8 câu tiếp theo): Kỷ niệm về những lần gặp gỡ, chia tay đồng đội.
- Đoạn 3 (phần còn lại): Suy ngẫm về ý nghĩa của những kỷ niệm và tình cảm với đồng đội.
III. Phân tích chi tiết
1. Đoạn 1: Kỷ niệm về những đêm hành quân
Tám câu thơ đầu tiên tái hiện lại những đêm hành quân đầy gian khổ và hiểm nguy của người lính Trường Sơn. Hình ảnh “Dọc đường vô tận những đồi núi” gợi lên sự trùng điệp, kéo dài của những ngọn đồi, núi non. “Những đêm dài dưới ánh trăng mờ” khắc họa không gian tĩnh lặng, cô đơn nhưng cũng đầy lãng mạn. Tác giả sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để miêu tả những khó khăn, gian khổ của người lính: “Đêm nay rừng sâu hơn trước”, “Trăng lưỡi liềm loắt xoắt treo”.
Tuy nhiên, giữa những khó khăn, gian khổ ấy, người lính vẫn luôn lạc quan, yêu đời. Họ tìm thấy niềm vui trong những câu hát, những trò chơi nhỏ: “Hát một bài ca, kể một câu chuyện”. Hình ảnh “Tiếng hát vang vọng trong đêm rừng” thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của người lính.
2. Đoạn 2: Kỷ niệm về những lần gặp gỡ, chia tay đồng đội
Đoạn thơ này tập trung vào những kỷ niệm về những lần gặp gỡ, chia tay đồng đội của tác giả. Những kỷ niệm ấy gắn liền với những cảm xúc xúc động, nghẹn ngào: “Những lần gặp gỡ, chia tay”, “Nụ cười, ánh mắt, lời chào”. Tác giả sử dụng nhiều từ ngữ giàu cảm xúc để diễn tả tình cảm của mình: “Thương nhớ”, “Nỗi nhớ da diết”.
Hình ảnh “Những đôi mắt sáng ngời niềm tin” thể hiện sự lạc quan, tin tưởng vào chiến thắng của người lính. Họ sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
3. Đoạn 3: Suy ngẫm về ý nghĩa của những kỷ niệm
Đoạn thơ cuối cùng thể hiện sự suy ngẫm của tác giả về ý nghĩa của những kỷ niệm và tình cảm với đồng đội. Tác giả nhận ra rằng những kỷ niệm về những năm tháng hành quân trên đường Trường Sơn là những kỷ niệm quý giá, thiêng liêng. Chúng là nguồn động viên, khích lệ để tác giả tiếp tục sống và chiến đấu.
Câu thơ “Trên những chặng đường hành quân, tôi đã học được nhiều điều” thể hiện sự trưởng thành, lớn mạnh của tác giả trong chiến tranh. Tác giả đã học được lòng yêu nước, tinh thần đồng chí, ý chí kiên cường và niềm tin vào chiến thắng.
IV. Giá trị nghệ thuật
Bài thơ “Trên những chặng đường hành quân” thành công nhờ những yếu tố sau:
- Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, biểu cảm.
- Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa.
- Thể hiện tình cảm chân thành, sâu sắc của tác giả đối với đồng đội và đất nước.
V. Bài học rút ra
Bài thơ “Trên những chặng đường hành quân” giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về cuộc chiến tranh chống Mỹ và những hy sinh, mất mát của người lính Trường Sơn. Bài thơ cũng nhắc nhở chúng ta phải trân trọng những giá trị của hòa bình, độc lập, tự do.
