Kiêu binh nổi loạn
I. Tìm hiểu chung
1. Thể loại: Tiểu thuyết chương hồi
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:
- Đoạn trích “ kiêu binh nổi loạn” là hồi thứ hai của tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí”
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự
4. Người kể chuyện: Ngôi thứ ba
5. Tóm tắt:
Hoàng Lê Nhất thống chí phản thời kì lịch sử từ lúc Trịnh Sâm lên ngôi chúa (1768) đến lúc Nguyễn Anhs lên ngôi vua (1802). Đoạn trích “ Kiêu binh nổi loạn” kể chuyện kiêu binh nổi loạn, giết Quận Huy Hoàng Đình Bảo, phế Trịnh Cán, lập Trịnh Tông lên ngôi chúa.
6. Bố cục:
- Phần 1: Cuộc trò chuyện giữ Thế tử Trịnh Tông với hạ nhân và quan thần.
- Phần 2: Kế sách của Vũ Bằng được mọi người đồng tình, ủng hộ.
- Phần 3: Tình thế bất lực, thảm hại, bi đát và cái chết của Quận Huy.
- Phần 4: Sự thắng thế của thế tử Tông.
7. Giá trị nội dung:
- Sử dụng tư liệu hết sức cụ thể, tỉ mỉ: về lai lịch tính cách các nhân vật, về địa chỉ của các vụ việc, về âm mưu của các phe phái, về quá trình hình thành, phát triển và kết thúc của sự kiện → tình cảnh khủng hoảng của xã hội lúc bấy giờ
8. Giá trị nghệ thuật:
- Bút pháp tả thực của lối chép sử biên niên không che dấu một nụ cười mỉa mai và xót xa trước tình cảnh đất nước bị rữa nát từ chính quyền trung ương.
II. Tỉm hiểu chi tiết
1. Cuộc trò chuyện giữ Thế tử Trịnh Tông với hạ nhân
- Lời nói của Dự Vũ, Gia Thọ đều có tính chất xúi giục, hậu thuẫn cho Trịnh Tông làm phản.
+ “ Nhà Chúa bỏ con cả, lập con út, thiên hạ đều căm ghét nhất là quân lính”
+ “ Lòng người như thế nếu lấy nghĩa khí mà khích động… thì mọi việc ắt thành”
→ Thế tử nghe ra tỏ ra mừng lắm bèn gọi quan thần vào họp bàn
2. Kế sách của Vũ Bình
- Không khí: Quân lính hăng hái đến hội họp nhưng còn sự thanh thế của Quận Huy nên không biết giải quyết thế nào cho ổn thỏa, giữa lúc đó Vũ Bằng liền đưa ra kế sách của mình.
- Kế sách của Vũ Bằng: “Chỉ sợ anh em không cùng một bụng thôi. Chứ nếu ba quân đồng lòng, thì bất quá chỉ thừa dịp cũng cơm sáng xong, đánh một hồi trống trong phủ làm hiệu rồi kéo ùa cả vào, nắm cẳng hắn, vứt chỏng gọng xuống dưới thềm một cái là xong thôi mà!”
→ Kế sách sáng suốt, đúng đắn, phù hợp được mọi người đồng tình ủng hộ.
3. Tình thế bất lực, thảm hại, bi đát và cái chết của Quận Huy.
- Quận Huy đã lường trước được cái chết của mình “Ngày mai có biến, tôi sẽ chết. Nhưng tôi chết cũng phải có dăm ba mạng đi theo”
→ Mặc dù được răn nên bế tân chúa đi trốn nhưng Quận Huy vẫn thong thả, khẳng khái, cho rằng việc mình làm là đúng, không việc gì phải hốt hoảng.
- Quận Huy nghe lời các quan bắt, trói Vũ Bằng à đem chém.
- Khí thế của quân kiểu binh: hò reo, hăng hái, quát tháo, cùng cầm binh khí xô lấn nhau mà vào trong phủ.
- Hành động và thái độ của Quận Châu
+ Hành động: dụ quân lính: “Làm lính phải biết lễ phép… ta sẽ trình bày giúp” và mở cửa cho quân lính xông vào.
+Thái độ: run sợ, sơ hãi trước lời đe dọa của quân lính.
- Tình thế của Quận Huy:
+ Dương cung định bắn - chẳng may cung đứt dây.
+Vớ súng để nạp đạn - mồi lửa tịt không cháy
+ Quân lính thừa dịp vùng lên, dùng móc câu liêm móc cổ Quận Thuy kéo xuống, đánh đấm túi bụi, giết chết ngay tại chỗ.
+ Em ruột Quận Huy cũng bị đập cho vỡ đầu rồi vứt xác xuống hồ Thủy Quân.
→ Tình thế bất lực, bi đát, thảm hại.
4. Sự thắng thế của thế tử Tông.
- Sau cái chết của anh em Quận Huy, quân lính vui mừng phò thế tử Tông lên phủ đường.
+ “Xin ngồi cao thêm nữa để thiên hạ đều thấy được mặt rồng, cho thỏa lòng vui của mọi người!”, “Cứ thế lên lên xuống xuống y như người ta giỡn quả cầu hoặc rước pho tượng Phật."
+ “Mấy hôm trước, ngày nào trời cũng u ám. Hôm ấy, tự dưng bầu trời lại trong sáng, mọi người đều cho đó là cái điềm thái bình”.
- Kiêu binh được lệnh lộng hành phá hủy nhà cửa Quận Huy kiến cho Trịnh Tông mất kiểm soát.
