Soạn bài Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước SGK Ngữ văn 6 tập 1 Cánh diều chi tiết

Chuẩn bị

Trả lời câu hỏi (trang 61 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

- Xem lại phần Chuẩn bị ở bài Nguyên Hồng - nhà văn của những người cùng khổ để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Đọc trước văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Bùi Mạnh Nhị.

- Vận dụng những hiểu biết về truyền thuyết Thánh Gióng (Bài 1) để tìm hiểu thêm văn bản nghị luận này.

Phương pháp giải:

Em tìm hiểu thêm ở sách vở và internet thông tin về tác giả và trình bày.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

a. Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước:

- Văn bản viết về Thánh Gióng là tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước. 

- Người viết định thuyết phục vấn đề chính là Thánh Gióng được xem như tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước.

- Để thuyết phục người viết đã nêu ra những lí lẽ và bằng chứng: 

+ Xây dựng lên nhân vật phi thường qua niềm yêu mến, tôn kính, tin rằng nhân vật đã ra đời kì lạ

+ Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu thương cùa nhân dân

+ Gióng đánh trận bảo vệ đất nước

+ Hình tượng bất tử của Gióng

b. Tác giả Bùi Mạnh Nhị:

- Bùi Mạnh Nhị là cựu học sinh của trường THPT chuyên Lê Hồng Phong - Nam Định.

- Ông là một người con của huyện Vụ Bản, là học sinh của trường khóa 1970 - 1973, khóa học đã trải qua thời kì chiến tranh dữ dội nhất ở miền Bắc.

- Trưởng thành từ những năm tháng gian khổ mà hào hùng ấy, tên tuổi người học trò năm nào đã làm rạng rỡ thêm cho ngôi trường trăm tuổi.

- PGS.TS Bùi Mạnh Nhị là tác giả của hàng chục đầu sách đã xuất bản, là người thầy dạy văn trồng người của biết bao thế hệ.

Bùi Mạnh Nhị sinh ngày 21-02-1955

Quê quán : Xã Thành Lợi, Huyện Vụ Bản, Tỉnh Nam Định

Học vị : Tiến sĩ khoa học

Ông có nhiều cống hiến cho nền Văn học việt nam, ông đã sưu tầm, phát triển và lan tỏa rất nhiều các tác phẩm văn học nổi tiếng,

Những tác phẩm nghiên cứu nổi tiếng của ông: Bùi Mạnh Nhị (1980), Sen Tháp Mười (Ca dao miền Nam về Chủ tịch Hồ Chí Minh), Nxb TP.HCM,100 tr/ Bùi Mạnh Nhị (1980), Phương ngôn Việt Nam, Luận văn Cao học, bảo vệ tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội/Bùi Mạnh Nhị (1982),Một số đặc điểm nghệ thuật của ca dao - dân ca Nam Bộ, in trong Kỷ yếu “Văn hóa văn nghệ truyền thống đồng bằng sông Cửu Long”, Bộ Văn hóa.

Đọc hiểu 1

Trả lời câu 1 (trang 80 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Ở phần 1, tác giả khẳng định điều gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn (1) và rút ra nội dung chính.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Ở phần 1, tác giả khẳng định Thánh Gióng thể hiện tập trung chủ đề đánh giặc cứu nước. Thuộc loại tác phẩm hay nhất cho chủ đề này.

Ở phần (1) tác giả đã khẳng định chủ đề đánh giặc cứu nước là chủ đề lớn, cơ bản xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam

Tác giả đã khẳng định chủ đề đánh giặc cứu nước là chủ đề lớn, cơ bản, xuyên suốt lịch sử văn học.

Đọc hiểu 2

Trả lời câu 2 (trang 80 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Việc ra đời kì lạ của Gióng có ý nghĩa gì?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn (2) và trả lời.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Việc ra đời kì lạ của Gióng có ý nghĩa: báo trước cho một con người phi thường khác hoàn toàn với những người khác. Người xưa cho rằng đã là anh hùng thì phải phi thường, phải có khả năng như thần thánh, do trời sai xuống giúp đời.

- Việc ra đời kì lạ của Gióng để thể hiện mong muốn của nhân dân, nhân vật sinh ra đặc biệt thì sẽ làm nên những điều đặc biệt phi thường cho quốc gia dân tộc.

- Thể hiện sự yêu mến tôn kính, cảm kích của nhân dân với nhân vật đó.

Sự ra đời kì lạ của Gióng có ý nghĩa là cách nhân dân tưởng tượng ra để nhân vật của mình trở thành phi thường, thể hiện niềm tin nhân vật ra đời kì lạ thì tất cũng lập chiến công kì lạ.

Đọc hiểu 3

Trả lời câu 3 (trang 81 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trích dẫn ý kiến của Lê Trí Viễn ở đây có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Đọc các nhận định trong ngoặc kép và nêu lên ý nghĩa của chúng.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trích dẫn ý kiến của Lê Trí Viễn để chứng minh cho nhận định, Gióng lớn lên cũng chính là từ sức mạnh, từ tình yêu nước, tinh thần của nhân dân.

- Việc trích dẫn ý kiến của Lê Trí Viễn đã thể hiện, ca ngợi tinh thần đoàn kết chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta, mọi người cùng nhau nuôi Gióng mong Gióng có sức khỏe để chiến đấu chống giặc.

- Từ đó cũng thể hiện Gióng không phải là con của riêng ai mà là của cả dân tộc

Trích dẫn có tác dụng: Khẳng định rằng Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu nước của nhân dân.

Đọc hiểu 4

Trả lời câu 4 (trang 81 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Ở phần 4, tác giả tập trung phân tích nội dung gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (4)

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Ở phần 4 tác giả tập trung phân tích nội dung Gióng ra trận đánh giặc.

Trong phần (4) tác giả tập trung miêu tả hình ảnh Gióng ra trận hùng vĩ, hoành tráng, hiện ngang.

Nội dung được phân tích: Gióng ra trận đánh giặc.

Đọc hiểu 5

Trả lời câu 5 (trang 81 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Câu văn nào nêu ý nghĩa của việc Gióng nhổ tre đánh giặc?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn (4)

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Câu văn nêu ý nghĩa của việc Gióng nhổ tre đánh giặc: “Gióng đánh giặc bằng cỏ cây đất nước, bằng những gì có thể tiêu diệt được giặc.”

Câu văn nêu ý nghĩa của việc Gióng nhổ tre đánh giặc là: “Gióng đánh giặc bằng cả cây cỏ đất nước, bằng những gì có thể tiêu diệt được”.

Câu văn: Gióng đánh giặc bằng cây cỏ đất nước, bằng những gì có thể tiêu diệt được giặc.

Đọc hiểu 6

Trả lời câu 6 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Ở phần 5, tác giả nêu lên các nội dung chính nào?

Phương pháp giải:

Đọc phần (5) và liệt kê các ý chính.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Ở phần 5 tác giả nêu lên các nội dung: 

+ Gióng bay lên trời, cởi giáp sắt bỏ lại rồi bay về trời

+ Những vết tích còn lại của chuyện Thánh Gióng

Đoạn (5) tác giả tập trung phân tích sự hóa thân kì diệu, cao cả thiêng liêng và trường tồn của Gióng.

Các nội dung chính được nêu:

• Sự ra đi của Gióng
• Dấu vết xưa còn lại

Đọc hiểu 7

Trả lời câu 7 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm hiểu các từ "bất tử hóa", "Gióng hóa".

Phương pháp giải:

Suy nghĩ và tìm hiểu nghĩa của các từ có yếu tố “hóa”.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Bất tử hóa: sống mãi với thời gian.

- Gióng hóa: tức là Gióng biến thành, tựa như một vị thần sử dụng phép thần thông. 

+ Bất tử hóa: sống mãi với thời gian

+ Gióng hóa: tức là Gióng biến thành, tựa như một vị thần sử dụng phép thần thông

“bất tử hóa”: sống mãi với thời gian

“Gióng hóa”: Gióng trở thành một vị thánh.

Đọc hiểu 8

Trả lời câu 8 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Bằng chứng nào cho thấy Gióng để lại các chứng tích?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn cuối và trả lời câu hỏi trên.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Bằng chứng cho thấy Gióng để lại các chứng tích:

- Vết ngựa phun ra lửa làm nên màu tre đằng ngà vàng óng, dấu chân ngựa thành những ao hồ chi chít

- Viện bảo tàng thiên nhiên, bảo tàng lịch sử, bảo tàng văn hóa về Gióng.

Gióng đã để lại cho quê hương xứ sở nhiều chứng tích địa danh, sản vật

- Dấu vết ngựa sắt phun ra lửa làm nên màu tre đằng ngà vàng óng.

- Dấu chân ngựa thành những ao hồ chi chít

- Hội Gióng

- Viện bảo tàng thiên nhiên, bảo tàng lịch sử, bảo tàng văn hóa về Gióng.

Bằng chứng gồm:

• Vết ngựa phun ra lửa làm nên màu tre đằng ngà vàng óng.
• Dấu chân ngựa thành những ao hồ chi chít

CH cuối bài 1

Trả lời câu 1 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về vấn đề gì? Vấn đề ấy được nêu khái quát ở phần nào? Qua văn bản, em hiểu truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản và liệt kê trả lời các ý trên.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về vấn đề: "Thánh Gióng chính là tượng đài vĩnh cửu tượng trưng cho lòng yêu nước dân tộc."

- Vấn đề ấy được nêu khái quát ngay từ nhan đề của bài.

- Ý nghĩa về truyền thuyết Thánh Gióng: Thánh Gióng là hiện thân của sức mạnh thiên nhiên và con người, sức mạnh đó dung hòa và kết tinh lại thành sức mạnh to lớn để quật ngã mọi kẻ thù to lớn. Bên cạnh đó, truyền thuyết cũng nói lên sức mạnh tiềm tàng, ẩn sâu bên trong những con người kì dị.

- Văn bản được viết nhằm giải thích phân tích cụ thể những chi tiết trong truyện Thánh Gióng từ đó khẳng định đây là tác phẩm tiêu biểu cho chủ đề đánh giặc giữ nước của dân tộc.

- Vấn đề đấy được khái quát ở phần (1) của tác phẩm

- Văn bản “Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước” viết về vấn đề: Thánh Gióng chính là biểu tượng cho tinh thần yêu nước của nhân dân ta.

- Vấn đề ấy được khái quát ở phần (1).

- Qua văn bản, em hiểu rằng truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa: hiện thân cho sức mạnh của tinh thần yêu nước của dân tộc Việt Nam.

CH cuối bài 2

Trả lời câu 2 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Các mục (2) Gióng ra đời kì lạ; (3) Gióng lớn lên cũng kì lạ; (4) Gióng vươn vai ra trận đánh giặc; (5) Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại đều dựa vào trình tự các sự kiện trong truyện Thánh Gióng nhưng tác giả không kể lại các sự kiện mà chủ yếu nêu lên nội dung gì?

Phương pháp giải:

Thử suy nghĩ nhưng ý trên hỗ trợ cho điều gì của văn bản.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Chủ yếu các phần trên, tác giả không kể lại sự kiện mà chỉ liệt kê nhằm làm nổi bật luận điển: "Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước”.

Mặc dù trong bài viết các sự kiện đều dựa trên trình tự các sự kiện trong truyện nhưng tác giả không kể lại câu chuyện mà giải thích ý nghĩa của những sự kiện đó

Tác giả không kể lại các sự kiện mà nêu ý nghĩa của các sự kiện đó để chứng minh rằng Thánh Gióng là tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước.

CH cuối bài 3

Trả lời câu 3 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Vì sao văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước là văn bản nghị luận văn học? Em hãy chỉ ra các lí lẽ và bằng chứng mà tác giả nêu ra trong văn bản.

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về văn bản nghị luận văn học.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước là văn bản nghị luận văn học vì văn bản này nhằm thuyết phục người đọc, người nghe về một vấn đề:" Thánh Gióng chính là tượng đài vĩnh cửu tượng trưng cho lòng yêu nước dân tộc."

- Các luận điểm, luận cứ:

+ Xây dựng lên nhân vật phi thường qua niềm yêu mến, tôn kính, tin rằng nhân vật đã ra đời kì lạ.

+ Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu thương của nhân dân.

+ Gióng đánh trận bảo vệ đất nước.

+ Hình tượng bất tử của Gióng.

- Đây là văn bản nghị luận vì thứ nhất nó thể hiện một quan điểm tư tưởng của người viết đó là Thánh Gióng là tác phẩm hay về chủ đề đánh giặc giữ nước, Thánh Gióng – tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước. Để làm sáng tỏ tư tưởng này tác giả đã chứng minh qua các lí lẽ sau:

+ Sự ra đời kì lạ phi thường thì tất cũng sẽ lập được chiến công phi thường. Để làm sáng tỏ nội dung này tác giả còn lấy dẫn chứng về sự ra đời của Nguyễn Huệ.

+ Gióng lớn lên trong sự đùm bọc, nuôi nấng của bà con, bằng chứng là bà con đã góp thức ăn, thức mặc nuôi lớn Gióng.

+ Giặc tan Gióng bay về trời những Gióng không mất đi mà bất tử sống mãi với người dân, bằng chứng là những dấu vết còn sót lại cho tận tới ngày nay

CH cuối bài 4

Trả lời câu 4 (trang 82 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy viết một đoạn văn (khoảng 4 - 5 dòng) về hình tượng Thánh Gióng, trong đó có sử dụng thành ngữ “độc nhất vô nhị” (“có một không hai”).

Phương pháp giải:

Em viết đoạn văn ngắn về nhân vật và sử dụng thành ngữ trên.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong truyền thuyết Thánh Gióng, Thánh Gióng là hình tượng tiêu biểu của người anh hùng chống giặc ngoại xâm. Gióng đã chiến đấu bằng tất cả tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc của nhân dân. Sức mạnh của Gióng là một sức mạnh độc nhất vô nhị, không chỉ tượng trưng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết toàn dân, đó còn là sức mạnh của sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên. Hình ảnh người anh hùng làng Gióng oai phong lẫm liệt khi xung trận như khắc sâu vào tâm trí người Việt Nam để rồi hàng nghìn năm sau vẫn còn vẹn nguyên giá trị trong tâm trí người đọc.

Truyền thuyết Việt Nam có rất nhiều những nhân vật, nhiều hình tượng để lại nhiều dấu ấn sâu sắc. Nhưng hình tượng Thánh Gióng có lẽ là ấn tượng hơn đó. Hình ảnh người tráng sĩ độc nhất vô nhị, oai phong lẫm liệt ra chiến trường diệt sạch quân xâm lược. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, lại nhẹ nhàng bay về trời mà không cần tôn vinh, ghi danh sử sách. Đó quả là một tấm gương về ý chí chiến đấu và đức tính khiêm tốn, giản dị.

- Mẫu 1: Hình tượng Thánh Gióng được xây dựng với nhiều ý nghĩa. Gióng được sinh ra từ một bà mẹ nông dân, được nhân dân góp gạo nuôi dưỡng. Người tráng sĩ ấy đã chiến đấu bằng tất cả tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc của nhân dân. Sức mạnh của Gióng không chỉ tượng trưng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết toàn dân, đó còn là sức mạnh của sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên, bằng cả vũ khí thô sơ (tre) và hiện đại (roi sắt). Người anh hùng Thánh Gióng đã trở thành độc nhất vô nhị trong lòng nhân dân.