ESG Quan Trọng Nhưng Không Đặc Biệt Hơn
Tôn giáo bắt nguồn từ đức tin, trong khi khoa học khởi đầu bằng sự hoài nghi nghiêm túc. Cuốn sách này, giống như bất kỳ nỗ lực tìm kiếm câu trả lời nào trong cuộc sống, bắt đầu bằng việc đặt ra những câu hỏi chính xác. Những câu hỏi như: “Tính bền vững thực sự là gì?”, “ESG có thực sự bền vững?”, hay “Chủ nghĩa bên liên quan có phải chỉ là một lời hứa suông?” sẽ giúp chúng ta khám phá sự thật đa chiều, từ đó hỗ trợ các doanh nghiệp đưa ra những quyết định chiến lược quan trọng.
Những nghi vấn này hoàn toàn có cơ sở, bởi lẽ cơ chế quản trị và thực hành ESG hiện tại phần lớn vẫn dựa trên hệ tư tưởng lấy lợi ích cổ đông làm trung tâm. Trái Đất vẫn đang nóng lên và có nguy cơ vượt ngưỡng mục tiêu giới hạn được đặt ra bởi Hiệp định Paris (COP21) – thỏa thuận giữa các nhà lãnh đạo của hơn 170 quốc gia nhằm giảm phát thải khí nhà kính và hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2 độ C. Tăng trưởng kinh tế vẫn có mối tương quan chặt chẽ với sự gia tăng phát thải khí nhà kính. GDP vẫn là thước đo chính cho sự tăng trưởng, bỏ qua những yếu tố quan trọng làm nên chất lượng cuộc sống như sức khỏe, hòa bình và hạnh phúc.
Phát triển bền vững là một thách thức to lớn đối với toàn nhân loại. Các phương pháp tiếp thị và kinh doanh truyền thống đã góp phần đáng kể vào việc khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên bằng cách khuyến khích tiêu dùng quá mức, không quan tâm đến các thế hệ tương lai. Các hoạt động khai thác và sản xuất truyền thống dẫn đến tình trạng tiêu thụ tài nguyên quá mức và ô nhiễm, làm trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu.
Do phát triển bền vững là một lĩnh vực liên ngành, cuốn sách này chỉ là một đóng góp nhỏ bé nhằm làm sáng tỏ những vấn đề cơ bản nhưng gây tranh cãi. Mục tiêu là hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp có được sự hiểu biết toàn diện để thực hành hiệu quả quá trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Bằng phương pháp tổng hợp và phản biện, tác giả mong muốn cung cấp cho độc giả một cái nhìn đầy đủ về các chủ đề gây tranh cãi và đưa ra những góc nhìn mới về quản lý tính bền vững của doanh nghiệp. Trong bối cảnh thông tin phong phú và đa dạng, bao gồm cả thông tin sai lệch, việc tổng hợp và chắt lọc khoa học để có được thông tin hữu ích và có thể áp dụng là vô cùng quan trọng, khác với thời đại khan hiếm thông tin khi việc tiếp thu kiến thức được coi trọng.
Sẽ không có một giải pháp duy nhất cho những vấn đề phức tạp mang tầm quốc tế. Do đó, trong phạm vi cuốn sách này, tác giả sẽ tập trung làm rõ một số khái niệm cơ bản, gây tranh cãi và được quan tâm nhất: sự khác biệt giữa quản trị bền vững và phát triển bền vững, lý do tại sao kinh tế sinh thái và phát triển bền vững không thể tách rời, cũng như làm rõ những mâu thuẫn trong thực tế liên quan đến lý thuyết và thực hành ESG.
Trong môi trường VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity and Ambiguity) đương đại – môi trường đặc trưng bởi sự phức tạp, mơ hồ, không chắc chắn và thay đổi liên tục – việc dựa vào các mô hình tĩnh không đảm bảo rằng các tổ chức có thể duy trì hoạt động và tăng trưởng. “Complexity” (phức tạp) cần được hiểu là không đại diện cho mối quan hệ tuyến tính, trái ngược với định nghĩa của “complicated” (rắc rối), thường được sử dụng như một từ đồng nghĩa.
Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam sẽ sớm phải đối mặt với áp lực từ sự giám sát của thị trường, các quy định pháp luật, cũng như yêu cầu phải đạt được những tiến bộ đáng kể trong quá trình chuyển đổi phát triển bền vững của tổ chức. Thế hệ lãnh đạo bền vững tương lai cần những phẩm chất đặc biệt để theo đuổi sứ mệnh kinh doanh, đồng thời có thể phục vụ xã hội một cách hiệu quả. Thực hành triết lý “cân bằng động” đòi hỏi người lãnh đạo không chỉ có kiến thức tổng quát về các vấn đề môi trường, xã hội và kinh doanh, mà còn có năng lực văn hóa và nghệ thuật giao tiếp để có thể điều hướng con thuyền doanh nghiệp vượt qua những áp lực từ mọi mặt của xã hội.
“Cân bằng động” trong quản trị bền vững hàm ý một tư duy linh hoạt, dựa trên bối cảnh kinh doanh và quan điểm nguồn lực nội tại (resource-based view) của doanh nghiệp để ưu tiên các yếu tố quan trọng. Phương châm “cân bằng động” không thiên vị hay tối đa hóa lợi ích cho bất kỳ trụ cột bền vững nào trong mọi thời điểm, mà tập trung vào việc “tối ưu hóa linh hoạt” các nguồn lực sẵn có, kết hợp với việc “tận dụng” các nguồn lực bên ngoài một cách hiệu quả để đạt được các mục tiêu chung.
Với hơn 25 năm kinh nghiệm là nhà tư vấn và quản lý cấp cao cho nhiều tổ chức trong và ngoài nước tại Việt Nam về chiến lược tăng trưởng và xây dựng thương hiệu, từ năm 2010, ông Phạm Việt Anh đã chuyển trọng tâm sang lĩnh vực phát triển kinh doanh bền vững và hiện là Cố vấn bền vững, ESG-S cho một số tổ chức có cùng mục tiêu. Ông là Tiến sĩ về quản lý bền vững (DBA) và hiện đang tiếp tục nghiên cứu sinh (PhD) về phát triển bền vững và ngoại giao tại một định chế đại học liên chính phủ theo hiệp ước Liên Hợp Quốc.
Lĩnh vực ông quan tâm và nghiên cứu chính là chiến lược chuyển đổi kinh doanh bền vững và giáo dục sớm về tính bền vững. Một trong những quan điểm nổi bật của ông là: Không có chính phủ toàn cầu; chỉ có doanh nghiệp toàn cầu. Điều này hàm ý rằng nếu các tổ chức kinh tế tư nhân cùng đồng lòng hợp tác, công cuộc chuyển đổi xã hội bền vững sẽ diễn ra nhanh chóng và hiệu quả. Ngược lại, việc “tẩy xanh” để kiếm lợi nhuận ngắn hạn sẽ làm trầm trọng thêm tình hình và cản trở sứ mệnh phát triển bền vững chung của nhân loại.
Trong những năm gần đây, TS. Phạm Việt Anh là một nhà báo cộng tác và là diễn giả uy tín, quen thuộc của các diễn đàn ESG và phát triển bền vững tại Việt Nam. Ông là người Việt hóa khái niệm Nội khử (Insetting) và Ngoại bù (Offsetting) carbon, đồng thời là người đầu tiên đưa ra khái niệm ESG-S tại Việt Nam. Trong cuốn sách này, TS. Phạm Việt Anh lần đầu tiên giải thích lý do tại sao lại là ESG-S, thay vì ESG như cách thế giới vẫn đang sử dụng.
Là một trong những chuyên gia có trải nghiệm sâu sắc từ bên trong doanh nghiệp, đồng thời được đào tạo bởi định chế Liên Hợp Quốc về kinh tế học sinh thái và quản trị bền vững, có thể nói, tác giả Phạm Việt Anh là một trong số ít các chuyên gia Việt Nam có cái nhìn toàn cảnh về ESG và phát triển bền vững. Những nhận định, quan điểm và đề xuất của ông có giá trị lớn đối với Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn “bản lề” này và sẽ tiếp tục là tài liệu tham khảo hữu ích trong nhiều năm tới.
