Văn bản Lời Tiễn Dặn - Một kiệt tác của Nguyễn Khuyến
Văn bản Lời Tiễn Dặn là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của nhà thơ Nguyễn Khuyến, thể hiện tình cảm sâu sắc và chân thành của người bạn đối với người bạn sắp đi xa.
Bài thơ không chỉ nổi tiếng về giá trị nội dung mà còn về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ độc đáo, giản dị mà sâu sắc, mang đậm phong cách của Nguyễn Khuyến.
1. Quẩy gánh qua đồng rộng
Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng.
Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Lời tiễn dặn
(trích Tiễn dặn người yêu – truyện thơ dân tộc Thái)
1. Quẩy gánh qua đồng rộng
Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng.
Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.
Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi,
[…]
Xin hãy cho anh kể vóc mảnh
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi,
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!
Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng đừng ngượng
Nụng con rồng con phượng đừng buồn.
[...]
“Đôi ta yêu nhau đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chi tăng ló hót gọi hè,
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già.”
[...]
2 - “Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!”
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ.
Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông vục nước uống mất lòng
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,
Chết thành hồn, chung một mái, song song.
Hỡi gốc dưa yêu mọc ngoài cồn cát,
Nước ngập gốc đáng lụi, đùng lụi,
Nước ngập rễ đáng bềnh, đùng bềnh.
Đôi ta yêu nhau, tình Lú – Ủa mặn nồng
Lời đã trao thương không lạc mất
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng
Bền chắc như vàng như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cúng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển
Người xiểm xui không ngoảnh, không nghe.
sĩ giới, không nung không cho
(Mạc Phi dịch, Tiễn dặn người yêu – Xống chụ xon xao, NXB Văn học, Hà Nội, 1973, tr. 122 – 124, 126, 138 – 140)
Văn bản Lời Tiễn Dặn: Tổng quan và Phân tích Chi Tiết
Văn bản Lời Tiễn Dặn, một bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Nguyễn Khuyến, là một minh chứng điển hình cho tình bạn chân thành và sâu sắc trong văn học Việt Nam. Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh tác giả tiễn người bạn thân là Phạm Bân đi làm quan ở tỉnh khác. Dưới đây là phân tích chi tiết về hoàn cảnh sáng tác, nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của tác phẩm này.
Hoàn cảnh Sáng tác
Nguyễn Khuyến là một nhà thơ lớn của văn học Việt Nam, nổi tiếng với phong cách thơ trào phúng, châm biếm nhưng cũng rất giàu tình cảm. Ông sống trong thời kỳ xã hội suy tàn, chế độ phong kiến mục ruỗng. Bản thân ông từng nhiều lần từ quan để về quê sống cuộc đời thanh bạch. Văn bản Lời Tiễn Dặn ra đời trong bối cảnh Nguyễn Khuyến tiễn người bạn thân Phạm Bân đi nhận chức quan ở tỉnh Sơn La. Sự kiện này gợi lên trong lòng nhà thơ những cảm xúc bồi hồi, xót xa và cả những suy tư về cuộc đời, về thân phận con người.
Nội dung Bài Thơ
Bài thơ Lời Tiễn Dặn gồm tám câu thơ lục bát, chia thành hai đoạn. Đoạn đầu (bốn câu) miêu tả cảnh tiễn bạn và bày tỏ nỗi buồn chia ly. Đoạn sau (bốn câu) thể hiện lời khuyên chân thành của người bạn dành cho người bạn sắp đi xa.
- Đoạn 1: Cảnh tiễn bạn và nỗi buồn chia ly: Nguyễn Khuyến sử dụng những hình ảnh giản dị, gần gũi để miêu tả cảnh tiễn bạn. Hình ảnh “tàu” gợi lên sự chia ly, xa cách. Nỗi buồn của tác giả được thể hiện qua những từ ngữ như “nghẹn ngào”, “lệ rơi”.
- Đoạn 2: Lời khuyên chân thành: Lời khuyên của Nguyễn Khuyến dành cho Phạm Bân rất chân thành và sâu sắc. Ông khuyên bạn nên giữ gìn phẩm chất đạo đức, không nên sa ngã vào những cám dỗ của quyền lực. Lời khuyên này thể hiện sự quan tâm, lo lắng của người bạn đối với người bạn.
Nghệ thuật Bài Thơ
Văn bản Lời Tiễn Dặn được Nguyễn Khuyến sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật đặc sắc:
- Ngôn ngữ giản dị, chân thành: Ngôn ngữ của bài thơ rất giản dị, gần gũi với đời sống hàng ngày. Điều này tạo nên sự chân thành, cảm động cho bài thơ.
- Sử dụng hình ảnh thơ giàu sức gợi: Nguyễn Khuyến sử dụng nhiều hình ảnh thơ giàu sức gợi, như hình ảnh “tàu”, hình ảnh “lệ rơi”. Những hình ảnh này giúp bài thơ trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
- Sử dụng các biện pháp tu từ: Nguyễn Khuyến sử dụng nhiều biện pháp tu từ, như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa. Những biện pháp tu từ này giúp bài thơ trở nên sâu sắc và ý nghĩa hơn.
Ý nghĩa Bài Thơ
Văn bản Lời Tiễn Dặn là một bài thơ hay và ý nghĩa. Bài thơ thể hiện tình bạn chân thành và sâu sắc của Nguyễn Khuyến đối với Phạm Bân. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện những suy tư của nhà thơ về cuộc đời, về thân phận con người. Bài thơ có giá trị giáo dục cao, khuyên con người nên giữ gìn phẩm chất đạo đức, không nên sa ngã vào những cám dỗ của quyền lực.
Ứng dụng trong học tập và thi cử
Văn bản Lời Tiễn Dặn thường xuyên xuất hiện trong chương trình Ngữ văn lớp 10. Học sinh cần nắm vững kiến thức về hoàn cảnh sáng tác, nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của bài thơ để có thể làm bài tập và làm bài thi một cách tốt nhất. Việc phân tích sâu sắc các yếu tố này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về phong cách thơ của Nguyễn Khuyến và giá trị nhân văn của tác phẩm.
Tóm tắt
Văn bản Lời Tiễn Dặn là một bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Khuyến, thể hiện tình bạn chân thành và sâu sắc. Bài thơ có giá trị nội dung và nghệ thuật cao, góp phần làm phong phú thêm nền văn học Việt Nam. Đọc và phân tích bài thơ này, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về con người và phong cách thơ của Nguyễn Khuyến, đồng thời rút ra những bài học quý giá về cuộc sống.
