1. Tìm hiểu chung
a. Xuất xứ
- Ra đời 17/07/1943
- Đoạn trích trong SGK trích từ Tổng hợp Văn học Việt Nam, tập 30A, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1995
b. Bố cục (3 phần)
- Phần 1 (từ đầu đến “màu xanh dịu trên rèm cửa”): Tình huống, địa điểm, thời gian của câu chuyện
- Phần 2 (tiếp đến “câu hát ru em”): Tiếp theo đến “nguyên vẹn trong câu hát ru em”: Những âm thanh quen thuộc đưa nhân vật trở về với những kỉ niệm xưa cũ ở quê hương.
- Phần 3 (còn lại): Câu hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê hương
c. Thể loại: tùy bút
d. Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả
2. Giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Thuật lại nỗi nhớ quê hương da diết của một người con lâu ngày rời xa quê hương. Chỉ với những âm thanh quen thuộc, đơn sơ, mộc mạc, đã gợi lại trong trái tim những kỉ niệm xưa cũ không thể nào quên.
b. Giá trị nghệ thuật
- Nghệ thuật tả cảnh đặc sắc, bức tranh nông thôn buổi trưa hiện ra chân thực, sinh động.
- Ngôn ngữ giàu chất thơ, thể hiện cảm xúc nhớ thương, da diết.
Sơ đồ tư duy văn bản Trưa tha hương - Trần Cư:
Tác giả Trần Cư (1918-2002), tên thật là Trần Ngọc Cư, quê ở Huê Lăng, Thủy Nguyên, Hải Phòng, nhưng gốc gác từ làng Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội). Ông có 7 anh chị em, trong đó có 3 người bị mù từ sớm.
Năm 1941, ông lần đầu có bài viết trên tờ Tin mới văn chương. Các tác phẩm thời kỳ này mang phong cách văn chương, đôi khi có nét tương đồng với Tự lực văn đoàn.
Trước Cách mạng tháng 8-1945, Trần Cư cộng tác nhiều nhất với tờ báo Tiểu thuyết thứ bảy. Các tác phẩm của ông thời kỳ này thường mang nỗi buồn, phản ánh tâm trạng chung của các nhà văn khi đất nước còn bị áp bức.
Ngoài sáng tác văn chương, trong năm đầu độc lập (1945-1946), Trần Cư còn viết phóng sự, xã luận, ghi chép và đưa tin về nhiều vấn đề của đời sống xã hội.
Đoạn trích "Trưa tha hương" (từ đầu đến "màu xanh dịu trên rèm cửa") và phần tiếp theo (đến "câu hát ru em") kể về tình huống, địa điểm, thời gian trong câu chuyện của Trần Cư.
Những âm thanh quen thuộc đưa nhân vật trở về với những kỷ niệm xưa cũ ở quê hương.
Phần còn lại của tác phẩm tập trung vào câu hát ru quen thuộc và những ký ức về quê hương.
Đây là một tùy bút, kết hợp giữa tự sự và miêu tả. Tác phẩm thể hiện nỗi nhớ quê hương da diết của một người con xa xứ, chỉ qua những âm thanh đơn sơ, mộc mạc.
Tác phẩm có giá trị nội dung ở việc miêu tả cảnh đặc sắc, bức tranh nông thôn buổi trưa hiện ra chân thực, sinh động.
Về mặt nghệ thuật, tác phẩm sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ, thể hiện cảm xúc nhớ thương, da diết.
