Soạn bài Ngày xưa SGK Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức

Trả lời câu hỏi 1 trang 102 SGK Ngữ văn 9 Kết nối tri thức

Bà ru cháu bằng những câu Kiều, mặc dù cháu còn rất nhỏ, chưa thể hiểu được. Điều đó gợi cho em suy nghĩ gì?

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài thơ và đưa ra suy nghĩ.

Lời giải chi tiết:

Cháu không hiểu những câu Kiểu nhưng bà vẫn ru, và kết quả là “Con tôi đôi má tròn đầy/ Lại ngon giấc ngủ thơ ngây chiều chiều". Như vậy, bà ru cháu bằng Truyện Kiều không phải vì nghĩ là cháu có thể hiểu được lời ru, mà chỉ là để đưa cháu vào giấc ngủ. Hiệu quả của mục đích này cho thấy Truyện Kiều đã phát huy giá trị về mặt giai điệu, nhạc tính.

Ngoài việc ru cháu ngủ, đó còn là cách bà thưởng thức Truyện Kiều, đồng cảm với những điều được nói đến trong tác phẩm, và thậm chí là thông qua những câu Kiều đó để giãi bày một nét tâm trạng nào đó của mình.

Có thể thấy, trong cùng một hành động hát ru, người bà vừa có thể cảm nhận được ý nghĩa, thưởng thức cả nhạc tính của Truyện Kiều, vừa có thể ru cháu ngủ, từ đó, em bé cảm nhận được phần nhạc của Truyện Kiều. Tất nhiên, những yếu tố nội dung có thể thấm dần vào trong em một cách vô thức.

Trên thực tế, hát ru thường có mục đích song trùng: vừa đưa trẻ vào giấc ngủ, vừa thể hiện nỗi lòng của người ru; vừa có phẩn dành cho bé, vừa có phần dành cho người hát ru. Chẳng hạn: “Gió mùa thu, mẹ ru con ngủ ... / Hỡi chàng chàng ơi, hỡi người người ơi, em nhớ tới chàng ... ".

Điều đó gợi cho em suy nghĩ về sự xuất hiện của Truyện Kiều trong đời sống. Dù người cháu không hiểu ý nghĩa trong đó nhưng đó vẫn là lời ru quen thuộc không thể thay thế.

Su nghĩ về sự xuất hiện của Truyện Kiều trong đời sống - lời ru quen thuộc không thể thay thế.

Trả lời câu hỏi 2 trang 102 SGK Ngữ văn 9 Kết nối tri thức

Bài thơ cho thấy “Truyện Kiều” đã được tiếp nhận theo những cách nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bài thơ để nhận xét về cách tiếp nhận.

Lời giải chi tiết:

khác nhau về Truyện Kiều.

Trong một bài thơ ngắn, nhưng đã có ba chủ thể - những người tiếp nhận Truyện Kiều.

- Đối với “mẹ tôi", Truyện Kiều khơi gợi niểm đồng cảm, xót thương: "Nghĩ mà thương phận cô Kiều ngày xưa". Trước lời nói của người con, tuy bà “chẳng trả lời", nhưng qua việc hát ru, có thể thấy với bà, Truyện Kiều có thể đưa em bé vào giấc ngủ.

- Đối với “tôi", Truyện Kiều vô cùng sâu sắc. Những câu thơ trong Truyện Kiều đã có từ xưa, có một khoảng cách rất xa so với đứa trẻ, nên trẻ con không thể hiểu được.

- Đối với em bé, qua lời ru của bà, em bé đã tiếp nhận một cách vô thức giai điệu của Truyện Kiều. Điều thú vị trong bài thơ này là có ba người tiếp nhận, ba thế hệ với những trải nghiệm

Truyện Kiều đã đi sâu vào tiềm thức mỗi người, được tiếp nhận qua những lời ru truyền từ đời này qua đời khác. Nó là một truyền thống không thể thay đổi.

Được tiếp nhận qua những lời ru truyền từ đời này qua đời khác.

Trả lời câu hỏi 3 trang 102 SGK Ngữ văn 9 Kết nối tri thức

Bài thơ gợi cho em suy nghĩ gì về sức sống của Truyện Kiều trong lòng người dân Việt Nam. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ và nhận xét về sức sống của Truyện Kiều

Lời giải chi tiết:

Truyện Kiều đã đi vào đời sống của người dân Việt Nam thông qua nhiều hoạt động phong phú, trong đó có việc hát ru. Việc trở thành những câu hát ru khiến Truyện Kiều có một đời sống khác so với những tác phẩm văn học thông thường: vừa mang lại cho trẻ những giai điệu êm đềm, vừa giúp trẻ thẩm thấu được ngôn từ một cách tự nhiên. Đặc biệt, người bà ru cháu bằng Truyện Kiều với tất cả nỗi niềm yêu thương, đồng cảm với thân phận của nàng Kiều cho thấy tác phẩm của đại thi hào Nguyễn Du đã trở thành một phần máu thịt trong đời sống tinh thần của bà - một người có nhiều trải nghiệm về cuộc sống. Việc Truyện Kiều được tiếp nhận từ thế hệ này qua thế hệ khác, từ mẹ sang con, từ con đến cháu chứng tỏ sức sống của tác phẩm mãi trường tồn theo thời gian.

* Sức sống của Truyện Kiều:

- Tác phẩm Truyện Kiều đã có thể tồn tại và phát triển bền bỉ trong văn học Việt Nam từ thế hệ này sang thế hệ khác truyền cảm hứng cho những người yêu Truyện Kiều sáng tạo ra các hình thức sinh hoạt văn hóa như ngâm Kiều, vịnh Kiều, đố Kiều, dựa vào câu Kiều để sáng tác thơ mới, tranh Kiều trên nhiều chất liệu. Nhiều câu thơ trong tác phẩm đã được vận dụng nghệ thuật dân gian và trở nên phổ biến, quen thuộc.

=> Trải qua hai thế kỷ với những thăng trầm của lịch sử, Truyện Kiều vẫn có sức sống mãnh liệt trong đời sống của người Việt Nam, bởi nó không chỉ là câu chuyện của văn học Việt Nam mà còn là tâm tư, bản ngã của người Việt Nam.

Tác phẩm Truyện Kiều đã có thể tồn tại và phát triển bền bỉ trong văn học Việt Nam từ thế hệ này sang thế hệ khác. Truyền cảm hứng cho những người yêu Truyện Kiều sáng tạo ra các hình thức sinh hoạt văn hóa như ngâm Kiều, vịnh Kiều, đố Kiều, dựa vào câu Kiều để sáng tác thơ mới, tranh Kiều trên nhiều chất liệu.

Trả lời câu hỏi 4 trang 102 SGK Ngữ văn 9 Kết nối tri thức

Em có nhận xét gì về hình thức nghệ thuật của bài thơ (thể thơ, ngôn từ, hình ảnh, cách tổ chức, sắp xếp ý thơ…)?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ để nhận xét về nghệ thuật.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ sử dụng thể thơ lục bát, cũng là thể thơ mà Truyện Kiều sử dụng, có yếu tố tự sự, cho nên ít nhiều có sự đồng vọng, bắt nối với Truyện Kiều về mặt âm hưởng.

Điều thú vị trong cách tổ chức của bài thơ là sự đan xen những câu “kể", “dẫn dắt” của người con và những câu Kiều được trích nguyên vẹn cùng với câu trả lời của người mẹ, đồng thời còn xuất hiện một đối tượng khác, một người tiếp nhận lặng lẽ - đứa cháu.

Cách tổ chức này khiến bài thơ trở nên sinh động, nhiều giọng điệu, nhiều cái nhìn, giàu sức gơi.

* Nghệ thuật:

- Thể thơ: Lục bát.

- Ngôn từ, hình ảnh giản dị, gần gũi.

- Cách tổ chức, sắp xếp như một câu chuyện.

- Thể thơ: Lục bát.

- Ngôn từ, hình ảnh giản dị, gần gũi.

- Cách tổ chức, sắp xếp như một câu chuyện.