anabasis - hồi ký viễn chinh xứ ba tư (tái bản 2024)

Được xem là “một trong những cuộc mạo hiểm vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại”,Anabasislà tác phẩm tự truyện của Xenophon, ghi lại hành trình chỉ huy đoàn quân viễn chinh Hy Lạp “đánh thuê” cho hoàng tử Ba Tư, rút quân về quê hương sau khi thất bại trong chiến dịch quân sự tại vùng đất này. Tình thế trở nên vô cùng khó khăn khi đội quân bị mắc kẹt sâu trong lãnh thổ đối phương, các chỉ huy và tướng lĩnh cấp cao liên tục bị giết hại hoặc bắt giữ, nguồn cung cấp quân lương khan hiếm và thường xuyên bị quân thù cùng dân bản địa tấn công, cản trở đường về.

Trong suốt quá trình rút lui gian khổ ấy, đội quân viễn chinh Hy Lạp đồng thời vận hành như một chính phủ dân chủ di động. Các binh sĩ thường xuyên triệu tập hội nghị đúng thời hạn, tiến hành bỏ phiếu để biểu quyết các đề xuất của những tướng quân được bầu, quyết định chiến thuật mới, chế tạo vũ khí cải tiến và điều chỉnh hệ thống tổ chức thông qua thảo luận và tranh luận sôi nổi. Các tướng lĩnh được bầu phải hành quân và chiến đấu cùng binh sĩ, đồng thời cung cấp báo cáo chi tiết về các khoản chi tiêu để giành được sự tin tưởng.

QuaAnabasis, Xenophon đã làm nổi bật sự khác biệt trong phương thức chiến đấu giữa quân đội Hy Lạp và đối thủ của họ: tinh thần trách nhiệm cá nhân cao hơn, kỷ luật nghiêm minh hơn, vũ khí có sức sát thương lớn hơn, mối quan hệ bình đẳng giữa các binh sĩ, ý thức chủ động tham chiến mạnh mẽ, khả năng tư duy linh hoạt và thích ứng với chiến thuật mới. Những đặc điểm này xuất phát từ nhận thức chung về thể chế chính phủ, sự bình đẳng trong giai cấp trung lưu, sự giám sát của công dân đối với các hoạt động quân sự, và tư tưởng độc lập khỏi nhà nước, đền thờ, đề cao chủ nghĩa tự do, chủ nghĩa cá nhân và uy quyền của lý trí. Khi đối mặt với tình thế tuyệt vọng, quân đội Hy Lạp đã biến thể chế thành bang thành một vũ khí tinh thần kỳ diệu, khơi dậy sức mạnh nội tại của mỗi người lính, khiến họ chiến đấu trên mọi mặt trận với tinh thần của những công dân tự do, từ đó trở nên bất khả chiến bại.

Bên cạnh giá trị lịch sử,Anabasiscòn có ý nghĩa to lớn trong giáo dục, là một trong những văn bản đầu tiên được sử dụng để học tiếng Hy Lạp cổ nhờ lối viết rõ ràng, mạch lạc và không cầu kỳ, tương tự như tác phẩmCommentarii de Bello Gallicocủa Caesar. Hơn thế nữa, đối với thế giới hiện đại,Anabasislà minh chứng cho một mô hình quản trị dựa trên các giá trị Bình Đẳng – Linh Hoạt – Tối Ưu, có thể ứng dụng trong doanh nghiệp, tổ chức hoặc chính quyền địa phương.

Vào mùa hè năm 401 Trước Công Nguyên, hoàng tử Cyrus đã thuê mười nghìn bảy trăm binh sĩ Hy Lạp để hỗ trợ ông tranh giành ngai vàng của Đế quốc Ba Tư từ người anh trai. Những người lính này được trang bị áo giáp hạng nặng, giáo và khiên lớn. Phần lớn trong số họ là những cựu chiến binh từ Chiến tranh Peloponnisos. Đội quân đã tiến sâu 1500 dặm về phía đông, đánh bại mọi lực cản trên đường. Trong trận Cunaxa, gần Babylon, quân Hy Lạp đã phá vỡ đội hình quân đội hoàng gia Ba Tư, chỉ với một binh sĩ bộ binh hạng nặng bị thương bởi một mũi tên. Tuy nhiên, khi Cyrus lao vào trận địa để truy tìm anh trai, ông đã bị lính canh Ba Tư chém gục, khiến những người lính Ba Tư vốn cùng phe phản chiến. Thông qua bỏ phiếu, quân viễn chinh Hy Lạp đã từ chối đầu hàng nhà vua Ba Tư, chọn con đường vòng qua Tiểu Á để tiến thẳng đến Biển Đen và trở về Hy Lạp.

Bản thân Xenophon, tác giả cuốn sách, là một trong những chỉ huy của quân Hy Lạp trong cuộc rút lui. Với cấu trúc gồm bảy quyển (tương tự như bảy hồi trong tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc),Anabasislà tác phẩm nổi tiếng nhất của ông.

Mục lục cuốn sách "Anabasis - Hồi Ký Viễn Chinh Xứ Ba Tư":

• Quyển I: Cyrus hội quân
• Quyển II: Mất chúa công
• Quyển III: Xenophon gánh trọng trách
• Quyển IV: Vượt núi băng sông
• Quyển V: Kết bằng hữu
• Quyển VI: Xoay sở duy trì nguồn lực
• Quyển VII: Về nhà

Thông tin tác giả

Xenophon

Xenophon (khoảng 430 - 354 trước Công nguyên), con của Gryllus, còn được gọi là “Xenophon của Athens”. Ông là một triết gia, nhà sử học và từng là lính đánh thuê người Hy Lạp. Xenophon là học trò của Socrates, có khả năng quan sát sâu sắc xã hội Hy Lạp. Trong số các tác phẩm của mình, Xenophon đã dành nhiều tâm huyết cho các bản đối thoại và bài viết về Socrates nhưMemorabilia(Những điều đáng nhớ) vàThe Apology of Socrates to the Jury(Socrates tự biện trước tòa).