Giải Bài tập đọc hiểu: Khóc Dương Khuê trang 9 sách bài tập Ngữ văn 9 - Cánh diều

Trả lời Câu hỏi 1 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Hãy phân tích để thấy được việc thể hiện tình cảm của Nguyễn Khuyến trong hai dòng thơ đầu khi nghe tin bạn mất.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ hai dòng thơ đầu và phân tích

Lời giải chi tiết:

Hai dòng thơ đầu đã thể hiện một cách sâu sắc tình cảm của Nguyễn Khuyế khi nghe tin bạn mắt.

- Nguyễn Khuyến mở đầu bải Khóc Dương Khuê bằng câu lục bát (trong khi các tác phẩm sử dụng thể song thất lục bát thường bắt đầu bằng câu song thất).

- Tất cả nỗi đau mất bạn dường như đồn nền vào câu lục bát mở đầu này:

+ Dòng lục ngắn gọn cất lên tiếng kêu thương đột ngột, tạo sự bất ngờ cho người đọc.

+ Tuy hơn tuổi Dương Khuê nhưng nhà thơ vẫn gọi bạn là “bác", một cách gọi thân mật, chân tình, xoá nhoà khoảng cách tuổi tác và tỏ lòng kính trọng bạn mình. Cách nói giảm, nói tránh của Nguyễn Khuyến khi bạn qua đời thể hiện tình yêu thương và nỗi xót xa vô hạn của nhà thơ trước nỗi đau mất bạn. Hư từ "thôi" được lập lại, nhấn mạnh sự mất mát, trống vắng không thể bù đắp.

+ Dông bát dàn trải cho thấy nỗi tiếc thương vô hạn, lớn lao, ngoài giới hạn chịu đựng của con người. Cá không gian như nhuốm màu tang tóc, khiến lòng người ngày cảng thêm ngậm ngùi.

+ Nhịp điệu 2/1/3 ở dòng lục tạo sự đột ngột, hụt hằng. Nhịp điệu 4/4 ở dòng bát tạo sự dàn trải, mênh mông, cho thấy nỗi đau của con người không thua kém gì sự cảm thông của trời đất trước việc tử giã cỡi đời của một người bạn thân thiết đã từng nhiều năm gắn bó với tác giả.

Việc đưa câu lục bát lên đầu bài thơ rõ rằng là một việc làm có ý thức của Nguyễn Khuyến khi ông muốn thể hiện nỗi đau tột cùng và tình cảm tiếc thương vô hạn trước sự ra đi đột ngột của người bạn thân thiết từ thuở còn theo đỏi khoa cử, trước khi kế các kỉ niệm về bạn.

Trả lời Câu hỏi 2 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Những kỉ niệm về tình bạn đã được tác giả hồi tưởng như thế nào và theo trình tự nào trong đoạn thơ từ dòng 3 đến dòng 22?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Từ dòng 3 đến dòng 22 của bài thơ, Nguyễn Khuyến đã kể lại những kỉ niệm về một tình bạn thân thiết, mặn nồng theo trình tự thời gian từ trước đến sau, tái hiện toàn bộ quãng thanh xuân êm đẹp:

- Kỉ niệm về tình bạn thuở học trò cùng chuyên cần đèn sách, hăng hái, nhiệt huyết trên con đường công danh, sự nghiệp; những buổi cùng nhau với thứ vui đậm khách, thứ vui dần hát, khi chén rượu, lúc cuộc cờ, thơ phú tương đàm, tương đắc,...

- Kỉ niệm khi cùng đỗ đạt đồng khoa như duyên trời, nguyện đem sức mình phục vụ đất nước, hoạn nạn cùng vượt, ngọt bùi sẻ chia.

- Rồi kẻ làm quan, người cáo quan về quê, đến khi về già mới gặp nhau ba năm trước đó.

=> Nhà thơ đã dùng biện pháp liệt kê, lựa chọn những kỉ niệm đáng nhớ nhất nhưng rất phong phú, sinh động trên nhiều phương diện để kể lại bằng thơ.

Trả lời Câu hỏi 3 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Hãy phân tích tâm trạng của nhà thơ được diễn tả trong đoạn thơ từ dòng 23 đến hết.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn thơ

Lời giải chi tiết:

- Tâm trạng đau đớn của nhà thơ khi nghe tin bạn qua đời: Nhà thơ trở lại đối diện với thực tại mất bạn. Ông không tin đó là sự thật. Ông đối thoại với bạn trong ảo tưởng, “trách” bạn vội vàng, rồi lại tự an ủi mình, với vẻ băn khoăn (một người đã mất nhưng tác giả thấy như người bạn đó như vẫn đang còn sống, chuyện trò cùng ông).

- Nỗi buồn cô đơn, trống vắng khi mất đi người bạn tri kỉ: Chấp nhận sự thật mất bạn, nhà thơ chỉ còn biết nỗi thương mà không thể khóc thành tiếng. Thương bạn mà cũng là thương cho bản thân mình vì từ đây chỉ còn lại sự cô đơn, trống vắng, không người tri âm, tri kỉ.

Trả lời Câu hỏi 4 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Xác định chủ đề của bài thơ Khóc Dương Khuê

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung bài thơ

Lời giải chi tiết:

Chủ đề của bài thơ Khóc Dương Khuê: Bài thơ ca ngợi tình bạn keo sơn, gắn bó, chân tình, bất chấp thời gian, hoàn cảnh, sự xa cách giữa hai người bạn học và nỗi đau xót xa khi người bạn tri kỉ lìa xa cõi trần

Trả lời Câu hỏi 5 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Nêu tác dụng một biện pháp nghệ thuật của thể thơ song thất lục bát được Nguyễn Khuyến sử dụng trong bài thơ khóc bạn.

Phương pháp giải:

Lựa chọn một biện pháp nghệ thuật được Nguyễn Khuyến sử dụng trong bài thơ song thất lục bát mà bản thân cho là đặc sắc

Lời giải chi tiết:

Gợi ý: nghệ thuật gieo vần, ngắt nhịp, sự kết hợp giữa câu lục bát và câu song thất trong một khổ hoặc một đoạn thơ,...

Biện pháp nghệ thuật kết hợp giữa chức năng kể của câu song thất với chức năng giải bày tình cảm của câu lục bát trong tám dòng thơ từ dòng “Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác” đến dòng “Không mua không phải tiền không mua”:

- Các câu song thất đều có chức năng kể về người bạn và những kỉ niệm giữa hai người.

- Sau câu song thất là câu lục bát diễn tả cảm xúc về sự ra đi đột ngột của bạn và tình cảm của nhà thơ với bạn mình.

=> Sự két hợp có sự tương tác qua lại chặt chẽ, câu này là tiền đề cho câu kia, giải thích, bồi đắp, làm rõ nội dung của câu kia, làm sâu sắc hơn cho hình ảnh nghệ thuật được xây dựng trong bài thơ.

Trả lời Câu hỏi 6 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Trong câu thơ “Bác già, tôi cũng già rồi, / Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là!”, từ “thôi” chỉ điều gì?

A. Thôi không gặp gỡ

B. Thôi không muốn sống

C. Thôi không làm quan

D. Thôi không làm thơ

Phương pháp giải:

Dựa vào ngữ cảnh để trả lời

Lời giải chi tiết:

Đáp án C

Trả lời Câu hỏi 7 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Biện pháp nghệ thuật nào dưới đây được sử dụng trong dòng thơ “Làm sao bác vội về ngay”?

A. Ẩn dụ

B. Tương phản

C. So sánh

D. Nói giảm – nói tránh

Phương pháp giải:

Vận dụng kiến thức đã học về các biện pháp tu từ

Lời giải chi tiết:

Đáp án D

Trả lời Câu hỏi 8 trang 9 SBT Văn 9 Cánh diều

Bài thơ Khóc Dương Khuê giúp em có thêm nhận thức gì về tình bạn trong cuộc sống?

Phương pháp giải:

Dựa vào tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê được thể hiện trong bài thơ

Lời giải chi tiết:

Bài thơ "Khóc Dương Khuê" của Nguyễn Khuyến không chỉ là tiếng khóc thương tiếc cho người bạn tri kỷ đã khuất mà còn là lời khẳng định về giá trị cao đẹp của tình bạn trong cuộc sống. Qua bài thơ, ta có thể nhận thức được những điều sau:

- Tình bạn chân thành, gắn bó

- Tình bạn tri âm, tri kỉ

- Tình bạn là nguồn động viên, an ủi trong cuộc sống