Cuốn sách về bệnh truyền nhiễm: Cái nhìn sâu sắc từ chuyên gia hàng đầu
Cuốn sách này là kết quả của quá trình tham gia thực tế, quan sát tỉ mỉ, nghiên cứu sâu rộng và các điều tra chuyên sâu về các vụ dịch bệnh, cùng với sự phát triển của chính sách y tế công cộng trong cuộc chiến chống lại những thách thức y tế hiện đại.
Như chính tiêu đề cuốn sách đã đề cập, bệnh truyền nhiễm là mối đe dọa nguy hiểm nhất mà nhân loại từng đối mặt. Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của từng cá nhân, bệnh truyền nhiễm còn có khả năng tác động đến toàn bộ cộng đồng, thậm chí trên quy mô dân số lớn.
Với cấu trúc gồm 21 chương, được trình bày một cách cô đọng, tập trung vào việc phân tích những tác nhân gây bệnh nguy hiểm nhất, các tác giả sử dụng phương pháp tiếp cận dựa trên các câu hỏi kinh điển trong dịch tễ học: Ai (Who), Cái gì (What), Khi nào (When), Ở đâu (Where), Tại sao (Why) và Làm thế nào (How). Cách tiếp cận này, thường được sử dụng trong các giáo trình giảng dạy dịch tễ học, giúp người đọc theo dõi quá trình điều tra một vụ dịch bệnh như những thám tử thực thụ, thông qua việc kể lại những câu chuyện và kinh nghiệm thực tế của chính tác giả trong suốt hơn 400 trang sách. Sáu chương đầu tiên sẽ cung cấp bối cảnh cần thiết cho phần còn lại của cuốn sách, trình bày các câu chuyện, trường hợp và chi tiết liên quan. Từ đó, những nguy cơ và thách thức cấp bách nhất sẽ được thảo luận, cùng với các phương pháp thực tế để giải quyết chúng.
Các tác giả đã mở rộng phân tích để làm nổi bật tầm quan trọng của logic nhân quả trong suy luận dịch tễ học. Không chỉ dừng lại ở việc xác định nguồn gốc và con đường lây lan của dịch bệnh, mà còn cả trong việc dự đoán những hậu quả nghiêm trọng do sự tham lam, sự thiếu hiểu biết, hoặc thậm chí là ý đồ xấu của những thế lực thù địch và những người sử dụng khoa học cho mục đích phi đạo đức. Điều này được cảnh báo rõ ràng trong chương 10. Đồng thời, các tác giả cũng chỉ ra rằng vi sinh vật có khả năng biến đổi rất nhanh để thích nghi, trong khi con người, mặc dù biến đổi chậm hơn về mặt sinh học, lại phát triển nhanh chóng về số lượng, tạo thành một quần thể khổng lồ với hàng tỷ người, thay vì chỉ vài triệu như vào đầu thế kỷ 19. Tình hình càng trở nên nguy hiểm hơn khi xét đến các loài động vật sống gần gũi với con người, với số lượng lên đến hàng tỷ con. Việc con người và động vật di chuyển khắp thế giới một cách dễ dàng và nhanh chóng ngày nay làm tăng đáng kể nguy cơ lây lan dịch bệnh, đặc biệt nếu tác nhân gây bệnh có khả năng thích nghi trên cả quần thể người và động vật. Hơn nữa, khoa học đã tạo điều kiện cho vi sinh vật nhân lên nhanh hơn, phục vụ cho sự phát triển của con người. Tuy nhiên, điều gì sẽ xảy ra nếu những tiến bộ khoa học này bị lợi dụng cho mục đích xấu? Đây là những câu hỏi khó trả lời và hiện vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng. Khoa học cần tiếp tục phát triển, nhưng đồng thời cũng cần ngăn chặn những hậu quả không thể khắc phục. Những băn khoăn này được các tác giả chia sẻ chi tiết trong chương 10 và chương 11, nơi họ thảo luận về khủng bố sinh học.
Chương 16 đi sâu vào những vấn đề nan giải liên quan đến kháng thuốc, một trong những mối lo ngại lớn nhất của y tế công cộng. Tình trạng kháng thuốc đang diễn ra ngày càng nhanh chóng, trong khi việc lạm dụng kháng sinh và chạy đua phát triển các loại kháng sinh mới cũng đang gia tăng, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Để giải quyết vấn đề này, các tác giả đã đề xuất các giải pháp không đặc hiệu trong chương 17. Mặc dù được gọi là không đặc hiệu, nhưng những giải pháp này thực tế lại rất hiệu quả, tương tự như việc vaccine được coi là giải pháp đặc hiệu trong việc kiểm soát COVID-19, thì những biện pháp chúng ta đang áp dụng hiện nay lại là các giải pháp không đặc hiệu (vì hiện vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho virus SARS-CoV-2). Tuy nhiên, những biện pháp này đã chứng minh được hiệu quả trong việc kiểm soát đại dịch COVID-19!
Các chương tiếp theo giới thiệu về nguy cơ, các loại dịch bệnh cần được ưu tiên ở mức toàn cầu, về vaccine, và về các vector truyền bệnh nguy hiểm. Đồng thời, các tác giả cũng chia sẻ những thông tin cập nhật về các tiến bộ khoa học, chẳng hạn như vắc-xin liên quan đến sốt rét, HIV, v.v. Tất cả những thông tin này đều hữu ích, thậm chí cả đối với các đồng nghiệp đang làm việc trong lĩnh vực y tế công cộng tại nhiều hệ thống y tế quốc gia.
Cuốn sách mong muốn cung cấp cho độc giả một mô hình đánh giá nguy cơ của các đợt bùng phát dịch bệnh trong thế kỷ 21. Khi đối phó với bệnh truyền nhiễm, chúng ta cần xác định và hiểu rõ những căn bệnh này, cũng như khả năng gây rối loạn kinh tế, chính trị, xã hội hoặc sự ổn định của các vùng lãnh thổ, thậm chí toàn cầu. Mặc dù tình hình bệnh tật và tử vong là những mối quan tâm chính, nhưng đó không phải là vấn đề duy nhất. Đôi khi, chúng ta khó có thể phân biệt rõ ràng giữa những yếu tố có thể gây tử vong với những yếu tố gây đau đớn, sợ hãi, hoặc chỉ đơn giản là khó chịu. Chính vì vậy, chúng ta không phải lúc nào cũng đưa ra các quyết định hợp lý về việc phân bổ nguồn lực, định hướng chính sách, và thậm chí là định hướng cả nỗi sợ.
Ngay cả một quốc gia giàu có về tiền bạc, trí tuệ và khoa học như Hoa Kỳ vẫn còn rất nhiều việc phải làm để đảm bảo rằng những nguy cơ quan trọng nhất đã được kiểm soát. Những giải pháp này chắc chắn phải bao gồm cả các khía cạnh chính sách, vì như các tác giả đã chỉ ra một cách đầy kinh nghiệm và rõ ràng, nếu không có sự hỗ trợ của chính sách tốt, mọi nỗ lực chuyên môn sẽ trở nên kém hiệu quả, thậm chí thất bại. Nếu không có chính sách, nghiên cứu sẽ không có phương hướng, và chúng ta sẽ chỉ chạy từ cơn khủng hoảng này qua cơn khủng hoảng khác mà không bao giờ lường trước được gì và cũng chẳng đi đến tận cùng vấn đề. Sự kết hợp giữa khoa học và chính sách là chìa khóa để tạo ra hiệu quả.
Khác với phim ảnh hay báo chí thường sử dụng những hình ảnh kinh dị để thu hút sự chú ý, tác giả không cố gắng tô hồng hay làm trầm trọng hóa những thách thức khi đối mặt với kẻ thù nguy hiểm nhất. Cuốn sách hướng đến sự thực tế. Cách duy nhất để chúng ta có thể đối diện và giải quyết mối nguy luôn tồn tại của bệnh truyền nhiễm là hiểu rõ những thách thức, để tránh cho điềukhông thể tưởng tượng nổibiến thành điềukhông thể tránh khỏi.
Nếu chúng ta nỗ lực thay đổi hệ quả của việc không hành động, chúng ta có thể thay đổi lịch sử theo hướng tích cực, thay vì chỉ hồi tưởng và giải thích ở thì quá khứ. Nhờ những thành tựu trong lĩnh vực y tế công cộng, hàng nghìn con người, hàng triệu người chưa được sinh ra sẽ không phải gánh chịu căn bệnh đậu mùa. Cơ hội thay đổi cuộc sống loài người vẫn còn đó, nếu chúng ta nhận ra và cùng chung tay hành động.
Về tác giả
TS. THS. MICHAEL T. OSTERHOLM
Giáo sư Danh dự, Chủ tịch danh dự Y tế Công cộng Đại học Minnesota
Người sáng lập và Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách Bệnh Truyền nhiễm – CIDRAP, Đại học Minnesota.
Nhà dịch tễ học nổi tiếng thế giới, nguyên chuyên gia dịch tễ bang Minnesota và trưởng ban Dịch tễ Bệnh Cấp tính. Ông đóng vai trò trưởng nhóm điều tra nhiều vụ bùng phát dịch có tầm quan trọng cấp quốc tế, bao gồm các bệnh lây truyền qua thực phẩm, hội chứng sốc độc tố, sự lây truyền của viêm gan B trong cơ sở y tế và lây nhiễm HIV của nhân viên y tế.
MARK OLSHAKER
Nhà làm phim tài liệu từng đạt giải Emmy và tác giả ăn khách số một theo đánh giá củaNew York Times
Loạt sách ông đồng tác giả với đặc vụ FBI John Douglas, bao gồmMindhunterhiện được làm thành series phim ăn khách trên Netflix, đã bán được hàng triệu bản trên thế giới, được dịch ra nhiều ngôn ngữ, và mang đến góc nhìn khác biệt và thú vị về khoa học hành vi và phân tích điều tra tội phạm.
```
