“Chúng Tôi Ăn Rừng” – Một Công Trình Nghiên Cứu Dân Tộc Học Kinh Điển
“Chúng tôi ăn rừng”là một công trình nghiên cứu dân tộc học mang tính bước ngoặt của Giáo sư Georges Condominas, được xuất bản lần đầu vào năm 1957. Tác phẩm này dựa trên những ghi chép tỉ mỉ của tác giả trong quá trình ông sống hòa mình vào cuộc sống của người dân làng Sar Luk, thuộc cao nguyên miền Trung Việt Nam. Sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả và giới chuyên môn đã đưa cuốn sách trở thành một ấn phẩm quan trọng, được xuất bản bởi nhà Mercure de France – một nhà xuất bản danh tiếng bậc nhất nước Pháp, chuyên dành cho các tác phẩm văn học của những nhà văn Pháp hàng đầu.
Đánh Giá Từ Các Nhà Dân Tộc Học Nổi Tiếng
Nhà dân tộc học lừng danh Claude-Lévi Strauss đã đánh giá cao tác phẩm này, nhận xét: “Chúng tôi ăn rừng đã đánh dấu sự đăng quang trong nền văn học dân tộc học của một thể loại hoàn toàn mới, nổi bật vì sự gắn bó và hiện thực bản địa, sâu sắc hơn tất cả những gì đã từng có trước nay”.
Quá Trình Nghiên Cứu Của Georges Condominas
Trong khoảng thời gian từ năm 1948 đến 1949, khi mới 27 tuổi, Giáo sư G. Condominas đã dành thời gian dài sống cùng người dân làng Sar Luk, trực tiếp quan sát và tìm hiểu cuộc sống của cộng đồng Mnông Gar tại đây. Ông thực hiện nghiên cứu một cách độc đáo, coi “dân tộc học như một nghệ thuật sống”, không thông qua bất kỳ sự phiên dịch nào. Phương pháp tiếp cận này đã giúp ông có được những công trình nghiên cứu sâu sắc và nổi tiếng.
“Ăn Rừng” – Phương Pháp Canh Tác Truyền Thống
Người Mnông Gar, giống như phần lớn các dân tộc miền núi ở khu vực Tiền - Đông Dương, thực hiện canh tác bằng phương pháp đốt rẫy, hay còn gọi là “ăn rừng” theo cách diễn đạt của họ. Georges Condominas đã sống cùng người dân làng Sar Luk ở Tây Nguyên trong suốt một năm, tương ứng với một chu kỳ nông nghiệp trọn vẹn, và ghi lại những trải nghiệm đó trong cuốn sách này. Từ những nghi lễ quan trọng như lễ hiến tế trâu trong đám tang của Taang - Jieng - Còng, đám cưới của Jaang, đến những sự kiện cá nhân như vụ tự tử của anh chàng Tieng đẹp trai, và Lễ Đất lớn, độc giả sẽ được sống cùng tác giả cho đến khi kết thúc năm Đá - Thần Gôo…
Bức Tranh Cuộc Sống Đời Thường Của Người Mnông Gar
Bên cạnh việc phân tích cấu trúc xã hội, cuốn sách còn cung cấp một bức tranh chân thực và tỉ mỉ về cuộc sống hàng ngày của những con người thuộc cộng đồng Mnông Gar, cũng như cách họ duy trì và thực hiện những “mẫu hình” văn hóa của mình thông qua những ví dụ cụ thể. Ví dụ, thay vì trình bày một lễ Tâm Bôh Mnông Gar lý thuyết, tác giả lại mô tả chi tiết một lễ Trao đổi hiến sinh trâu cụ thể, với đầy đủ ngày tháng và bối cảnh cuộc sống thường nhật – cuộc trao đổi giữa Baap Can và Ndêh, cùng những chi tiết phong phú nằm ngoài chủ đề chính.
Tương tự, cuốn sách không phác thảo một lược đồ hôn nhân điển hình của người Mnông Gar, mà kể lại câu chuyện đám cưới của Srae và Jaang, với tất cả những tình tiết cụ thể và chân thực.
Ấn Bản Tái Bản Và Giá Trị Của Tác Phẩm
Cuốn sách đã từng được xuất bản tại Việt Nam hơn 10 năm trước, và nay Omega+ đã tái bản với hình thức bìa mới và chỉnh sửa một số lỗi, nhằm mang đến cho độc giả một tác phẩm kinh điển về nghiên cứu dân tộc học ở Việt Nam, một tác phẩm dường như đã bị lãng quên.
Sách thuộc Tủ sách “Hiểu Việt Nam qua tư liệu Pháp ngữ” của Omega+.
Trích Đoạn Ấn Tượng
“Bốn người đàn ông ngâm nga mấy khúc ca khác nhau cầu cho Jôong khỏi bệnh. Hát nói xong, Bbôong-Mang cầm cái nút ché phủ hèm thấm máu và quỳ xuống bôi lên ngưỡng cửa, vừa bôi vừa đọc thuộc lòng nhiều bài ca chúc tụng. Còn ông phó thì đeo kiếm trên vai trái, đứng ở gần cửa, ông bôi máu lên chỗ cao nhất của cánh cửa và gọi các Thần:
Đau đớn làm tao rên rỉ, ơi Thần linh, tao van người;
Nỗi đau làm tao kêu than, ơi Thần linh, tao van người;
Tao rú lên vì đau, ơi Thần linh, tao van người.
Sợi dây bị đứt, tao cầu xin người nối lại;
Rào chắn bị gãy, tao cầu xin người buộc lại;
Một, hai, tao cầu xin người trông coi....”
(Trích:Chương IV - Đi tìm hồn ở thế giới bên kia)
“Khách phải là người uống đầu tiên, anh ta phải hút một lượng rượu nhất định (bao giờ cũng là số chẵn), hết số đó, anh ta nhường chỗ cho chủ nhà, người này phải uống cùng một lượng rượu như thế. Vị khách lại quay lại bên cần rượu và cuộc chơi lại bắt đầu, cho tới khi người khách ngắt quãng vòng quay và nhường chỗ cho một cặp thích hút rượu khác tới thay. Vì nói chung liều lượng phải hút vào khá cao, nên đôi lúc người uống có thể cho một trong số những người đang có mặt ở đó một cốc hay một ống tre anh ta đã dùng cần hút mà trút đầy rượu. Ngay cả lúc bình thường, việc “trao đổi rượu uống” chẳng có vẻ gì là một hành vi trịnh trọng, chủ yếu đó chính là dịp để tán chuyện và đùa vui; khi rượu đã phát huy tác dụng và nếu những kẻ đồng mưu lại phấn chấn, cuộc đấu rượu có thể được kèm thêm một cuộc hát đối. Có thể hình dung được sự ồn ào do cái trò đó gây ra trong một căn phòng chất tới khoảng một trăm năm mươi người và ở đó tại mỗi chiếc trong số hai mươi lăm cái ché xếp thành dãy dài lại túm tụm các cặp đôi, cặp ba hay thậm chí có cả cặp bốn nữa.”
(Trích:Chương II - Lễ kết nghĩa của Baap Can, một lễ Trao đổi Hiến sinh trâu)
Thông Tin Về Tác Giả
GEORGES CONDOMINAS
(1921-2011)
Sinh tại Hải Phòng, ông là cử nhân Luật và Mỹ thuật tại Hà Nội, sau đó tiếp tục học Văn học và Dân tộc học tại Paris.
Ông là Tiến sĩ văn học và khoa học nhân văn, Giám đốc Trung tâm tư liệu và nghiên cứu về Đông Nam Á và khu vực Nam đảo, và là Giáo sư thỉnh giảng tại nhiều trường Đại học ở Mỹ, Nhật Bản…
Năm 2009, ông được vinh danh với Giải thưởng văn hóa Phan Châu Trinh.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
- Chúng tôi ăn rừng
- Fokon’olona và những tập thể nông thôn ở Imerina
- Không gian xã hội vùng Đông Nam Á
- Đạo Phật ở làng
```
