Sử Ký 1 - Bản Kỷ (Tái Bản 2021)
“Sử ký” là một công trình sử học đồ sộ, được công nhận là tác phẩm lớn nhất của Trung Hoa và đồng thời là một trong những bộ sử kinh điển hàng đầu thế giới. Điểm đặc biệt, và cũng là yếu tố làm nên giá trị vượt trội của “Sử ký”, là sự hòa quyện giữa sử liệu và văn chương, khiến tác phẩm này từ lâu đã được xem xét như một đỉnh cao của văn học nhân loại.
Tư Mã Thiên đã dành trọn 22 năm, từ năm 109 TCN đến năm 91 TCN, để hoàn thành bộ sử vĩ đại này. “Sử ký” bao quát lịch sử Trung Quốc trong suốt hơn 2000 năm, bắt đầu từ thời Hoàng Đế huyền thoại cho đến thời Hán Vũ Đế, thời điểm Tư Mã Thiên còn sống. Công trình này không chỉ ghi lại các sự kiện lịch sử mà còn đặt nền móng cho sự phát triển của cả sử học và văn chương Trung Hoa sau này.
Cấu trúc đồ sộ của Sử Ký
“Sử ký” là một tác phẩm khổng lồ với tổng cộng 52 vạn chữ, được chia thành 130 thiên (chương). Bộ sách được cấu trúc thành nhiều phần chính, bao gồm: Bản kỷ, Biểu, Thư, Thế gia, Liệt truyện. Cụ thể:
- Bản kỷ:12 thiên, tập trung vào tiểu sử các hoàng đế và những nhân vật quan trọng nhất.
- Biểu:10 thiên, trình bày các niên biểu và mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử.
- Thư:8 thiên, ghi chép về các nghi lễ, phong tục và chính sách của các triều đại.
- Thế gia:30 thiên, mô tả lịch sử của các quốc gia chư hầu và các vùng đất khác nhau.
- Liệt truyện:70 thiên, kể về cuộc đời và sự nghiệp của các nhân vật nổi tiếng trong lịch sử.
Tất cả các phần này kết hợp lại tạo nên một bức tranh toàn cảnh về lịch sử Trung Quốc cổ đại, với độ sâu và sự chi tiết đáng kinh ngạc.
Các bản dịch Sử Ký tại Việt Nam
Trước đây, đã có một số bản dịch “Sử ký” được xuất bản tại Việt Nam, bao gồm bản dịch của Nhượng Tống (xuất bản năm 1944 bởi Tân Việt), bản dịch của Giản Chi và Nguyễn Hiến Lê (xuất bản năm 1970 bởi Nxb Sài Gòn), và bản dịch của Nhữ Thành (Phan Ngọc, xuất bản năm 1963 bởi Nxb Văn học). Tuy nhiên, hầu hết các bản dịch này đều chỉ mang tính giới thiệu sơ lược hoặc là bản trích dịch, lược dịch, chưa thể hiện hết được sự đầy đủ và giá trị của tác phẩm gốc.
Thách thức trong quá trình dịch thuật
Nhà nghiên cứu, dịch giả Trần Quang Đức chia sẻ rằng, việc tiếp cận lịch sử Trung Quốc của người Việt thường thông qua các bộ phim, nhưng sự khác biệt giữa phim ảnh và chính sử là rất lớn. Ông cũng nhấn mạnh rằng, việc đọc hiểu và phiên dịch “Sử ký” là một thách thức không nhỏ, bởi tác phẩm được viết bằng Hán văn cổ, rất khác biệt so với ngôn ngữ hiện đại, ngay cả đối với người Trung Quốc và Đài Loan ngày nay. Để giải quyết vấn đề này, nhiều bản dịch hiện đại đã được ra đời để giúp độc giả tiếp cận tác phẩm dễ dàng hơn.
Một khó khăn khác trong quá trình dịch “Sử ký” là đặc điểm ngôn ngữ của tiếng Hán và tiếng Việt. Cả hai đều là ngôn ngữ đơn lập, do đó việc dịch không thể chỉ đơn thuần dịch nghĩa mà cần phải chú trọng đến cấu trúc và sắc thái của ngôn ngữ. Trong quá trình dịch, Trần Quang Đức chủ yếu sử dụng bản “Tam gia chú” (bản có ba nhà chú thích), được coi là bản tốt nhất hiện nay.
