Việt Án Lần Theo Trang Sử Cũ: Duyên Lành Từ Những Câu Chuyện Xưa
Với cuốn sách quý độc giả đang cầm trên tay, có lẽ cần chia sẻ rằng, ban đầu tác giả thực sự không có ý định biên soạn. Có thể xem đây là một sự trùng hợp ngẫu nhiên, một cơ duyên thú vị. Vào tháng 5 năm 2015, Báo Pháp luật Việt Nam, thuộc Bộ Tư pháp, đã cho ra mắt tuần báo Pháp luật 4 phương. Nhờ sự kết nối từ nhà báo Lương Chí Công, chủ biên tuần báo, tôi đã nhận lời đảm nhận một chuyên mục do chính mình đề xuất với tên gọi “Án xưa tích lạ”. Mục đích của chuyên mục là tìm kiếm, tập hợp những án lệ trong lịch sử, viết lại chúng để độc giả cùng suy ngẫm về quá khứ và hiện tại, chứ không hề có tham vọng hay ý định gì to tát.
Hành Trình Khám Phá Những Án Lệ Kì Cú
Kể từ số báo đầu tiên phát hành ngày 11 tháng 5 năm 2015, bên cạnh công việc thường nhật, tôi đã dành thời gian tìm tòi, nghiên cứu trong các thư tịch cổ của đất nước để tìm kiếm những vụ án đặc biệt, độc đáo để viết. Càng tìm hiểu, càng khám phá ra vô vàn những câu chuyện thú vị. Không chỉ những vụ án nổi tiếng như án Lệ Chi viên hay án Thái sư Lê Văn Thịnh, mà còn rất nhiều những vụ án, những cách xử án có một không hai trong lịch sử Việt Nam dần dần được hé lộ qua từng trang sách.
Ví dụ như việc Bùi Cầm Hổ xử vụ án bát canh lươn; vụ án Thái tử Lê Duy Vỹ bị vu cáo dẫn đến cái chết oan khuất; bài học sâu sắc từ Quốc lão Phạm Công Trứ khi vô tình ăn phải món chả chim có chứa tiền đút lót, dẫn đến việc thay đổi cách định tội cho phạm nhân… và còn vô số những vụ án khác nữa, kể sao cho hết.
Từ Chuyên Mục Báo Đến Cuốn Sách Lưu Giữ
Nay, dù chưa dám khẳng định số lượng là nhiều, nhưng tôi xin phép được chọn lọc những bài viết từ chuyên mục “Án xưa tích lạ”, chỉnh sửa và biên tập lại cho phù hợp với hình thức xuất bản, để tạo thành cuốn sách mang tên “Việt án lần theo trang sử cũ”. Phạm vi thời gian của cuốn sách giới hạn từ thế kỷ XI đến thế kỷ XIX (một số vụ án liên quan đến giai đoạn thực dân Pháp xâm lược nửa cuối thế kỷ XIX và thời Pháp thuộc đến năm 1945, chúng tôi xin phép trình bày trong một cuốn sách khác khi có điều kiện). Mong rằng, cuốn sách này sẽ là nguồn tham khảo hữu ích cho những độc giả quan tâm đến lịch sử pháp luật Việt Nam, những vụ án xưa mà chưa có điều kiện tìm hiểu qua sách vở.
Hoặc, đối với những độc giả yêu thích tuần báo Pháp luật 4 phương, đây cũng có thể là một món quà kỷ niệm, một mảnh ghép nhỏ từ những trang báo đã qua.
Giá Trị Của Những Án Lệ Xưa
Qua việc đọc “Việt án lần theo trang sử cũ”, độc giả có thể nhận thấy rằng, không phải mọi vụ án đều được xét xử dựa trên luật pháp. Tính công bằng của các bộ luật như Quốc triều hình luật, Hoàng Việt luật lệ… còn phụ thuộc rất nhiều vào tài năng, sự sáng suốt và cách xử lý của những người nắm giữ cán cân công lý. Đồng thời, nhiều vụ án đã được khám phá thông qua những phương pháp phá án sáng tạo, tài tình của các quan xử án, chứng tỏ rằng, dù phương tiện điều tra còn hạn chế, cha ông ta vẫn rất linh hoạt trong việc vận dụng các biện pháp khác nhau để tìm ra sự thật, đảm bảo công lý và tính nhân văn của pháp luật.
Những Góc Tối Và Bài Học Từ Lịch Sử
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm sáng, vẫn còn đó những góc tối của một số vụ án bị ảnh hưởng bởi tham nhũng, nhũng nhiễu, sự chủ quan của người đại diện pháp luật, hoặc những mưu đồ chính trị đen tối. Qua đó, chúng ta cũng thấy không ít những vụ án oan khiên, nơi quyền lực đã đẩy người vô tội vào vòng lao lý, thậm chí gây ra những bi kịch đau lòng.
Lưu Ý Khi Đọc Sách
Qua các vụ án, chúng ta thấy rằng, những người bị đưa ra xét xử đến từ nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội, từ dân thường đến quan viên, thậm chí cả hoàng thân quốc thích. Cần lưu ý rằng, có những vụ án mà tính xác thực còn chưa được minh định rõ ràng, ví dụ như vụ án vua Lê Thánh Tông phát hiện quan tham ô nhờ Quận Gió, hoặc những vụ án không ghi rõ tên tuổi nhân vật như vụ án ở Từ Sơn… Chúng tôi vẫn xin phép ghi lại để độc giả tham khảo.
Với những vụ án được trình bày trong sách, chúng tôi chỉ đóng vai trò người ghi chép, tập hợp những tư liệu của tiền nhân để bạn đọc dễ theo dõi, chứ không đặt mục đích phân tích hay đánh giá một cách chủ quan. Chỉ ở một vài chỗ, có lẽ là sự mạo muội khi chúng tôi bàn thêm về thân thế quan họ Phan thời Lê Trung hưng trong vụ án mất trộm trứng gà, hoặc về sự thật vụ án của vị quan Trịnh Đường thời Nguyễn, góp nhặt tư liệu để hình thành sơ thảo ban đầu về Tri phủ Nguyễn Bá Thịnh thời Nguyễn cùng vụ án liên quan…
Lời Cảm Ơn Và Mong Muốn
Những vụ án được sắp xếp theo trình tự thời gian để bạn đọc dễ dàng theo dõi. Chúng tôi cũng xin lưu ý rằng, một số vụ án đã được nhiều người biết đến như vụ Lệ Chi viên, vụ Thái sư Lê Văn Thịnh… đã được đề cập nhiều trong sách vở, báo chí, nên tác giả không đưa vào khi chưa có được những tìm hiểu, kiến giải mới. Chắc hẳn còn rất nhiều vụ án khác đã từng được ghi lại mà với kiến thức hạn hẹp, chúng tôi chưa tìm hiểu hết được.
Để bạn đọc tiện đối chiếu khi cần, phần tài liệu tham khảo ở từng bài viết, chúng tôi đã ghi rõ nguồn tham khảo với tên tác giả, hoặc người dịch, tên tác phẩm, đơn vị xuất bản, năm xuất bản cũng như số trang. Do trong quá trình viết bài, thư viện gia đình có nhiều bản in khác nhau, nên chúng tôi sử dụng bản nào tiện tay, chứ không nghĩ đến việc tập hợp thành sách như bây giờ. Điều này có thể gây ra sự bất tiện, nhưng chúng tôi đã cố gắng ghi rõ bản in tham khảo để bạn đọc khỏi lầm lẫn.
Dù đã cố gắng chăm chút câu chữ, gạn lọc tư liệu, nhưng tôi vẫn biết rằng, trí tuệ và khả năng của cá nhân là hữu hạn. Có thể vẫn còn những thiếu sót mà tôi chưa phát hiện ra, hoặc thiếu tư liệu mà tôi chưa có dịp bổ túc. Tôi xin được nhận trước sự hạn chế chủ quan này với độc giả với tinh thần cầu thị chân thành.
Dù biết rằng, lời nói không thể diễn tả hết những tâm tư, tình cảm của tôi đối với độc giả, tôi vẫn xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất.
Sài Gòn, ngày 08 tháng 7 năm 2018
Tác giả
