Tứ Trấn Thăng Long Hà Nội
“Tứ trấn Thăng Long” hay “Thăng Long Tứ trấn” là cách gọi quen thuộc để chỉ bốn di tích, bốn ngôi đền linh thiêng, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ kinh thành Thăng Long cổ xưa. Theo truyền thuyết, khi vương triều Lý chọn nơi đây để định đô, với sự phù trợ to lớn của các vị thần, bốn ngôi đền lần lượt được xây dựng: đền Bạch Mã thờ thần Long Đỗ ở phía Đông; đền Voi Phục thờ thần Linh Lang ở phía Tây; đền Kim Liên thờ thần Cao Sơn ở phía Nam; và đền Quan Thánh thờ thần Huyền Thiên Thượng đế (hay còn gọi là Đức thần Trấn Võ - Vũ) ở phía Bắc.
Niềm tin về sự che chở của Tứ trấn đối với kinh đô Thăng Long không phải là điều ngẫu nhiên mà có. Quan niệm này được lan tỏa rộng rãi trên các phương tiện truyền thông và các trang báo mạng. Đặc biệt, đây là niềm tự hào của người dân sinh sống và gắn bó với khu vực Tứ trấn. Tuy nhiên, liệu Thăng Long đã có Tứ trấn – bốn ngôi đền với cùng tên gọi bảo vệ ngay từ khi quy hoạch kinh đô thời Lý (thế kỷ 11 - 12) như thuật ngữ “Thăng Long Tứ trấn” hiện nay? Hay Tứ trấn được hình thành dần theo thời gian và ý nghĩa trấn giữ được bổ sung sau này?
Để làm rõ những câu hỏi này, tác giả sẽ trình bày quá trình hình thành tục thờ ở “Tứ trấn Thăng Long - Hà Nội” thông qua các truyền thuyết, hệ thống thần điện, nghi lễ phụng thờ... bốn Đức thần ở Tứ trấn, đồng thời xem xét và đánh giá cơ sở, nền tảng về không gian văn hóa xã hội cho sự hình thành và phát triển của các địa điểm thờ tự này tại Hà Nội.
Hơn nữa, dựa trên kết quả khảo sát thực tế, tác giả sẽ tìm hiểu về các sinh hoạt tín ngưỡng đang diễn ra tại bốn ngôi đền; sự thay đổi của di tích và nghi lễ so với truyền thống; cách người dân Hà Nội hiện đại thực hành tín ngưỡng tại bốn ngôi đền; và tác động của không gian văn hóa - xã hội Hà Nội ngày nay đến sự biến đổi của tục thờ ở Tứ trấn. Nghiên cứu này hướng đến việc phác thảo một cái nhìn toàn diện về tục thờ ở “Tứ trấn Thăng Long” từ khi hình thành cho đến hiện tại. Liệu Tứ trấn của Thăng Long hay Thăng Long có Tứ trấn là một sự “tạo dựng truyền thống”? Cơ sở nào đã tạo nên sự “tạo dựng truyền thống” đó? Tác giả đã bước đầu lý giải hiện tượng này bằng cách sử dụng lý thuyết “The invention of traditional” để phân tích và kiểm chứng mức độ phù hợp của lý thuyết này đối với trường hợp “Tứ trấn Thăng Long”.
Chuyên khảo Tứ trấn Thăng Long - Hà Nội được phát triển dựa trên luận án Tiến sĩ với tên gọi Tục thờ Tứ trấn Thăng Long ở Hà Nội, đã được tác giả bảo vệ thành công tại Học viện Khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam năm 2016. Về cấu trúc, cuốn sách bao gồm bốn phần chính, ngoài phần Lời nói đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục:
- Phần 1: TỔNG QUAN VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN “TỨ TRẤN THĂNG LONG”
- Phần 2: TỤC THỜ Ở “TỨ TRẤN THĂNG LONG” TRƯỚC NĂM 1945 - TỪ TẠO DỰNG ĐẾN “TẠO DỰNG TRUYỀN THỐNG”
- Phần 3: SỰ BIẾN ĐỔI TỤC THỜ “TỨ TRẤN THĂNG LONG” TỪ SAU NĂM 1945 ĐẾN NAY
- Phần 4: MỘT SỐ BÀN LUẬN VỀ TỤC THỜ Ở “TỨ TRẤN THĂNG LONG” TRONG CUỘC SỐNG HIỆN NAY.
Đây là một cuốn sách hữu ích cho những độc giả quan tâm đến văn hóa, đặc biệt là văn hóa Thăng Long – Hà Nội.
Giới thiệu tác giả
Tiến sĩ Nguyễn Doãn Minh
Bút danh: Phúc An
Sinh năm: 1977
Nguyên quán: Thái Bình
Cơ quan: Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Email: [email protected]
Hội viên: Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam.
Hướng nghiên cứu: Di sản và mỹ thuật cổ.
Công trình dự kiến xuất bản:
Hoa văn trên sắc phong Việt Nam.
```
