Truyen Kieu Va Truyen Nom Doc Bang Nhan Tuong Hoc

Truyện Kiều và Truyện Nôm dưới Góc Nhìn Nhân Tướng Học

Trong văn hóa dân gian Việt Nam, câu ca dao quen thuộc “Thứ nhất thì truyện Phương Hoa/ Thứ nhì Hoàng Tú, thứ ba Phan Trần” đã phần nào khẳng định vị thế đặc biệt của Truyện Nôm, đặc biệt là Truyện Kiều, trong lòng người đọc. Sự yêu thích này thể hiện rõ nét qua việc Truyện Kiều được sử dụng rộng rãi trong ca dao, dân ca, đặc biệt là vào nửa cuối thế kỷ XVIII và nửa đầu thế kỷ XIX. Có nhiều phương pháp tiếp cận để nghiên cứu Truyện Nôm và Truyện Kiều, bao gồm văn hóa học, thi pháp học, xã hội học, văn học so sánh… Bài viết này tiếp cận Truyện Kiều và truyện Nôm thông qua lăng kính của nhân tướng học.

Lịch Sử và Nguyên Lý của Nhân Tướng Học

Nhân tướng học là một lĩnh vực nghiên cứu lâu đời, xuất hiện từ thời cổ đại, cả ở phương Đông lẫn phương Tây. Tại Việt Nam, tồn tại song song nhân tướng học bác học và nhân tướng học dân gian. Nhân tướng học dân gian được chắt lọc, đúc kết chủ yếu từ tục ngữ, ca dao. Nguyên lý cốt lõi của nhân tướng học có thể tóm gọn trong câu “Vạn pháp vi tâm tạo” (Vạn pháp do tâm mà ra). Thực tế cho thấy, nhân tướng học đóng vai trò quan trọng và hiện diện rõ rệt trong Truyện Kiều và truyện Nôm.

Nhân Tướng Học trong Tranh Dân Gian và Mô Tả Nhân Vật

Trong dân gian, có một dòng tranh đặc trưng lấy cảm hứng từ các câu chuyện Nôm. Các nhân vật trong tranh thường được phác họa với những ngoại diện đặc thù, khác biệt. Sự khác biệt này xuất phát từ việc mỗi nhân vật mang một loại nhân tướng khác nhau. Thay vì mô tả chi tiết, các tác giả sử dụng nhân tướng học như một khung tham chiếu ước lệ để khắc họa nhân vật.

Các Thuật Ngữ và Biểu Hiện Nhân Tướng trong Truyện Nôm

Truyện Nôm không chỉ đề cập đến các nhân vật tướng sĩ mà còn chứa đựng những hoạt động xem tướng. Các nhân vật được mô tả bằng cả thuật ngữ nhân tướng học bác học như “ba đình”, “ngư vĩ”, “ngọa tàm”, “đào hoa nhãn”… và các yếu tố nhân tướng học dân gian như “cổ tay”, “mả lúm đồng tiền”… Bên cạnh đó, các hành vi, động tác (thực tướng, hành tướng) cũng được chú trọng. Các nhân vật được phân loại theo địa vị xã hội (Nho sinh, anh hùng, kẻ ác…) và được khắc họa thông qua những nét tướng đặc trưng, thậm chí là dị tướng.

Nhân Tướng Học như một Phương Tiện Văn Học

Nhân tướng học đã trở thành một phương tiện biểu đạt trong văn học. Do đó, việc xem xét và giải thích các đặc điểm nhân vật dưới góc độ nhân tướng học là cần thiết. Cấu trúc của truyện Nôm cũng chịu ảnh hưởng từ nhân tướng học, bên cạnh các yếu tố xã hội khác. Việc sử dụng nhân tướng học giúp giải thích các yếu tố cấu trúc này và làm nổi bật tâm lý nhân vật thông qua “tướng sinh tình”. Chỉ riêng nét mặt “đăm đăm” của Kiều đã hé lộ nhiều điều về nội tâm sâu sắc của nhân vật.

Sự Góp Góp của Nhân Tướng Học vào Tính Hàm Súc của Văn Học Cổ

Không chỉ tự nhiên (sông, nước, rừng, trăng, gió, cỏ hoa), mùi vị, ánh sáng, màu sắc, âm thanh, mà nhân tướng học còn góp phần làm tăng thêm sự hàm súc, cô đúc của văn học cổ, đặc biệt là truyện Nôm. Chỉ một chi tiết nhân tướng học nhỏ đã có thể chứa đựng nhiều thông tin về tính cách và số phận của nhân vật. Nhân tướng học đã chứng tỏ sự hữu dụng và độc đáo của mình trong quá trình sáng tác truyện Nôm. Các nhà thơ, phần lớn là những nhà Nho bình dân, đã chịu ảnh hưởng sâu sắc từ cả nhân tướng học dân gian.

Kết Luận

Việc khảo sát Truyện Kiều và truyện Nôm từ góc độ nhân tướng học là một hướng tiếp cận phù hợp và có ý nghĩa quan trọng, giúp khám phá trọn vẹn các di sản văn học của dân tộc từ một góc nhìn mới.