Giới thiệu về tác phẩm "Trúc Lâm tông chỉ nguyên thanh"
Trúc Lâm tông chỉ nguyên thanhlà một tác phẩm luận thuyết triết học thuộc dòng Thiền tông Phật giáo. Phần chính văn được Ngô Thì Nhậm, hiệu Hải Lượng, hoàn thành vào năm 1796, giai đoạn cuối đời ông. Đây là một tác phẩm đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về Phật học và Thiền học. Người đọc cần có nền tảng kiến thức vững chắc mới có thể tiếp cận và thấu hiểu được những tư tưởng uyên áo, vi diệu mà các tác giả đã đúc kết và truyền tải trong tác phẩm này. Thậm chí, ngay cả nhan đề của tác phẩm cũng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để nắm bắt ý nghĩa cốt lõi.
Ngô Thì Nhậm và Bối cảnh sáng tác
Ngô Thì Nhậm là một nhà nho lỗi lạc, một danh sĩ tài hoa với kiến văn uyên bác. Đồng thời, ông cũng là một thiền gia am hiểu sâu sắc tư tưởng Thiền Phật. Sau khi vua Quang Trung qua đời đột ngột, ông quyết định rời bỏ chốn quan trường, về Thăng Long, thành lập Bích Câu thiền viện cùng các đạo hữu để tu thiền và viết sách, nhằm xiển dương tinh thần nhập thế hộ quốc an dân của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, do Phật Hoàng sáng lập từ cuối thế kỷ XIII.
Cấu trúc độc đáo của tác phẩm
Nếu so sánh với nhiều bộ luận thuyết khác của Ấn Độ, Trung Quốc và Việt Nam, cấu trúc củaTrúc Lâm tông chỉ nguyên thanhđược đánh giá là rất độc đáo. Tác phẩm được hình thành từ sự đóng góp của nhiều người, mỗi người phụ trách một phần nội dung, xoay quanh trục tư tưởng cốt lõi của phần Chính văn. Một điểm đặc biệt khác là tác phẩm bao gồm nhiều phần: Chính văn, Thanh dẫn, Thanh chú và Thanh tiểu khấu. Phần Chính văn, mang tên Đại chân Viên giác, trình bày cốt tuỷ tư tưởng của 24 thanh do Hải Lượng viết, chịu ảnh hưởng sâu sắc và mang đậm dấu ấn của Kinh viên giác, một bộ kinh Đại thừa Phật giáo. Trong từng thanh, tác phẩm được sắp xếp theo trình tự: Thanh dẫn, Chính văn, Thanh chú, Thanh tiểu khấu.
Thanh dẫn là phần giới thiệu chung nội dung từng thanh, do Hải Huyền Ngô Thì Hoàng, em ruột của Hải Lượng, viết. Thanh chú là phần chú thích, giảng giải nội dung từng thanh, do hai người bạn của Hải Lượng là Hải Âu Vũ Trinh và Hải Hòa Nguyễn Đăng Sở thực hiện. Thanh tiểu khấu là phần tóm tắt nội dung từng thanh, do Hải Điền Nguyễn Đàm (cháu ruột của đại thi hào Nguyễn Du) viết.
Đánh giá về chuyên khảo nghiên cứu tác phẩm
Tôi đã quen biết và làm việc cùng tác giả chuyên khảo này từ hơn mười năm trước. Từ năm 2008, tôi được lãnh đạo nhà trường và khoa giao nhiệm vụ hướng dẫn khoa học cho tác giả trong quá trình thực hiện luận án Tiến sĩ Văn học Việt Nam tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Nhờ đó, tôi đã chứng kiến sự trưởng thành vượt bậc của tác giả trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học.
Chuyên khảo này được biên tập lại từ luận án Tiến sĩ đã được Hội đồng chấm luận án cấp Nhà nước đánh giá cao khi bảo vệ vào tháng 8/2013, với nhiều đóng góp có giá trị về mặt học thuật.
Chuyên khảo được tác giả cấu trúc thành năm chương:
- Chương Một: Giới thiệu tổng quan những thành tựu nghiên cứu về văn học Phật giáo Việt Nam và về tác phẩmTrúc Lâm tông chỉ nguyên thanh.
- Chương Hai: Trình bày bối cảnh xã hội, văn hóa, tư tưởng ở Việt Nam thế kỷ XVIII, giới thiệu các tác giả của tác phẩm và tìm hiểu quá trình hình thành văn bản.
- Chương Ba: Tìm hiểu giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm.
- Chương Bốn: Tìm hiểu giá trị hình thức nghệ thuật của tác phẩm.
- Chương Năm: Chỉ ra vị trí và đóng góp của tác phẩm trong lịch sử tư tưởng Phật giáo Việt Nam, đặc biệt là dấu ấn của Kinh viên giác, sự kế thừa và phát triển tư tưởng Thiền phái Trúc Lâm đời Trần, và vị trí của tác phẩm trong bộ phận văn học Phật giáo Việt Nam thời trung đại.
Đây là một kết cấu chặt chẽ và khoa học, khó có thể tìm được một cách dàn dựng nào khác tốt hơn.
Ấn phẩm và ý nghĩa của chuyên khảo
Cuối năm 2017, tác giả đã xuất bản tập tiểu luậnNghiên cứu về Trúc Lâm tông chỉ nguyên thanhdo Nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành, tập hợp 15 bài nghiên cứu về tác phẩm này đã được công bố trên các tạp chí. Năm nay, tác giả tiếp tục biên tập lại luận án đã bảo vệ thành công từ 5 năm trước để xuất bản. Có thể khẳng định đây là chuyên khảo đầu tiên trong học giới nước nhà nghiên cứu đầy đủ, chuyên sâu và toàn diện về luận thuyết triết học Phật giáo Thiền tôngTrúc Lâm tông chỉ nguyên thanhcủa Ngô Thì Nhậm và các đạo hữu.
Xin chúc mừng thành quả nghiên cứu khoa học của Đại đức Tiến sĩ Thích Hạnh Tuệ và xin trân trọng giới thiệu công trình khoa học chuyên sâu này đến quý vị độc giả gần xa.
– Chia sẻ của PGS.TS.GVCC. Nguyễn Công Lý –
