Trăm Năm Một Thuở - Tiểu Sử Giáo Sư - Nhà Giáo Nhân Dân - Nhà Lý Luận - Phê Bình Văn Học Lê Đình Kỵ
Quý độc giả đang cầm trên tay một ấn phẩm có dung lượng đáng kể và mang một trọng lượng nhất định, tùy thuộc vào cảm nhận và sức cầm của mỗi người. Như câu thơ thứ 356 trong Truyện Kiều của Nguyễn Du đã khắc họa, cảnh Kim Trọng nhặt được kim thoa và gặp lại Thúy Kiều như một duyên phận kỳ ngộ: “Ràng trăm năm cũng từ đây”.
Thời gian là gì? Vô tận hay hữu hạn? Câu nói “Bách tuế vi kỷ” – trăm năm chỉ là một khoảnh khắc thoáng qua – gợi nhắc về sự hữu hạn của cuộc đời. Với suy nghĩ đó, tôi xin đặt tên cho cuốn sách này là: Trăm năm một thuở…
Tiểu Sử và Sự Nghiệp
Giáo sư Lê Đình Kỵ sinh năm Nhâm Tuất, theo gia phả tộc Lê Đình Na Kham, tức năm 1922. Tuy nhiên, trong lý lịch công tác, ngày sinh của ông được ghi là 4-4-1923. Ông xuất thân trong một gia đình nông dân, với người thân có học qua chữ nho. Mặc dù gia đình không có điều kiện sở hữu nhiều sách vở, ông vẫn được học với các thầy giáo tư nhỏ, có lợi thế hơn so với bạn bè đồng trang lứa. Sau khi hoàn thành bậc tiểu học, ông lên Huế theo học tại trường Tư thục Việt - Anh và thi đỗ tú tài 1. Đến năm 1944, ông tiếp tục thi đỗ tú tài 2 tại trường Pétrus Ký sau nhiều năm học tập tại Sài Gòn. Với thành tích học tập xuất sắc, ông vinh dự nhận được phần thưởng từ Hoàng hậu Nam Phương và Chính phủ Nam triều.
Sau khi trở về quê nhà Quảng Nam, ông bắt đầu sự nghiệp giáo dục bằng nghề dạy học. Khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, thầy giáo Lê Đình Kỵ nhiệt tình tham gia phong trào thanh niên Phan Anh, sau đó công tác trong lĩnh vực Bình dân học vụ tại Hội An và gia nhập quân đội.
Trong môi trường quân đội, người trí thức trẻ tuổi này được giao nhiệm vụ ở cấp tiểu đoàn và trở thành Đảng viên Đảng Cộng sản. Vì lý do sức khỏe, ông đã xuất ngũ. Từ năm 1952 đến 1954, ông trở lại với nghề dạy học tại trường Trung học Lê Khiết, một trường nổi tiếng của Liên khu V trong thời kỳ chống Pháp.
Gắn Bó Với Giáo Dục
Sau khi tập kết ra miền Bắc, thầy giáo Lê Đình Kỵ tiếp tục sự nghiệp trồng người tại trường cấp 3 Nguyễn Trãi (Hà Nội) và trường Lương Ngọc Quyến (Thái Nguyên). Năm 1958, ông được điều về giảng dạy tại khoa Ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Sau năm 1975, ông được mời giảng và sau đó trở thành biên chế chính thức của trường Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh (nay là trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn) vào năm 1980, cho đến khi nghỉ hưu.
Suốt một đời cống hiến cho sự nghiệp giáo dục, Giáo sư Lê Đình Kỵ đã được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Giáo sư - Nhà giáo Nhân dân, Huân chương Lao động hạng Nhất và Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng.
Ông trút hơi thở cuối cùng vào ngày 24-10-2009, thọ 87 tuổi, kém 13 năm so với tuổi tròn 100. So với những bậc tiền bối trong dòng họ Lê Đình, ông được xem là người có tuổi thọ đáng ngưỡng mộ.
