thần thoại bắc âu

Ngay từ thuở nhỏ, tôi đã say mê những câu chuyện thần thoại với các vị thần quyền năng. Tôi sớm làm quen với thần thoại Hy Lạp và đến tận bây giờ vẫn còn yêu thích những câu chuyện trong sách ấy. Mới đây, tôi được tiếp cận với một tác phẩm thần thoại nữa cũng thú vị không kém: "Thần thoại Bắc Âu" của Neil Gaiman. Tác giả đã đem tình yêu hừng hực cháy của mình vào những trang viết, những câu chuyện về các vị thần ở xứ sở lạnh giá. Ông "xào nấu", "nhào nặn" và cho vào những câu chuyện các gia vị đậm đà để người đọc có thể được thưởng thức một món ăn tinh thần hấp dẫn. Tôi mê mải cùng những vị nam thần, nữ thần, những người lùn và cả những người khổng lồ,... trong thế giới sách. Những trang sách như con thuyền lớn đang giong buồm ra khơi và tôi đang ngồi chễm chệ trên khoang thuyền để ngắm cảnh, để chứng kiến những trận đánh, những cuộc phiêu lưu của các nhân vật mà nổi bật là Odin, Cha của tối cao, Thor, thần sấm với cây búa đầy quyền lực và Loki xảo trá, lươn lẹo. Tất cả những sự kiện, những câu chuyện trong tác phẩm từ việc hình thành thế giới, con người ra đời và phát triển, đều có sức hút như thứ hương thơm ngọt ngào của trái chín lúc lỉu trên cành. Chỉ cần ngửi thấy thứ hương đó là ta đã ngất ngây và thèm được thưởng thức nó ngay. Với phong cách riêng, cách nhìn độc đáo và tất cả tình yêu của mình, tác giả đã thổi hồn vào các nhân vật khiến cuốn sách thú vị và mang tính gợi tả vô cùng.

Tác phẩm được chia làm 2 phần : Phần 1: Vũ trụ thần thoại : Bắt đầu với sự sáng tạo ra thế giới bởi 1 vực thẳm vô hạn Ginnunga-gap với 2 cực: Nifheim vùng đất băng giá, cực kia là lửa đỏ che phủ Muspellsheim. Người khổng lồ Ymir đã được tạo ra ở đay. Từ tạo vật này đã sản sinh ra tổ tiên người khổng lồ. Rồi từ xác của Ymir hình thành thành mặt đất, xương thành núi, tóc thành cây , sọ làm vòm trời , giòi trong xác thành người lùn … (một sự lý giải về sự hình thành trái đất rất lạ và hay). Tiếp đến ta sẽ được đọc về Đồng bằng Ida, cung điện Vlhalla, và vũ trụ trên cây tần bì ( Ygoodrasil). Odin là vị thần chúa tể và 12 vị thần cùng cai quản vũ trụ, họ đưa ra các luật lệ, họ yêu quý và bảo vệ loài người. Dưới vị thần Odin chúa tể của các vị thần, còn có 1 hệ thống các thần. Phần 2 là Những câu chuyện thần thoại : Phần này mang màu sắc kỳ bí song vẫn đậm chất lịch sử , có mối quan hệ khăng khít với huyền thoại về các vị thần, có các câu chuyện về các vị thần như Thor, Rungir, Frey, Hymir... Những ai yêu thích văn học kinh điển Âu, Mỹ sẽ thích quyển này, bởi các điển tích Thần thoại Bắc âu xuất hiện thường xuyên và thú vị ; nếu ai thích thể loại truyền thuyết dân gian, các huyền thoại thì sự thú vị sẽ nhân đôi.

Thần Thoại là sản phẩm quan trọng luôn xuất hiện trong mọi nền văn hóa của nhân loại. Thần thoại luôn tạo ra một thế giới phản ánh cảm giác, sự hiểu biết về thời đại sinh ra nó. Thời đại của những vị thần, của các nhân vật được sùng bái hoặc có quan hệ nguồn gốc với các vị thần. Về các thế hệ xuất hiện trong thời gian ban đầu, tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc tạo lập thế giới cũng như việc tạo lập nên những nhân tố của nó – thiên nhiên và văn hóa. Chính nét độc đáo của thần thoại này mà, Neil Gaiman, bằng tài năng xuất chúng và tình yêu sâu sắc dành cho thần thoại của một vùng đất lạnh giá với những đêm đông dài thật dài và những ngày hè vô tận, đã thổi một hơi thở mới vào Thần Thoại Bắc Âu. Ông đã xâu chuỗi những mẫu chuyện nhỏ thành một hành trình liền mạch, mê say và cuốn hút.Thưở ban đầu thế giới trong vùng đất Bắc Âu không có gì tồn tại cả – không đất, không trời, không sao, không trăng. Nghe có vẻ hoang sơ và lạnh lẽo nhưng sự thật thế giới được tạo ra từ băng và lửa. Gồm vùng đất băng giá Niflheim và vùng đất rực lửa Muspell. Giữa hai vùng đất này là Ginnungagap – khoảng trống nơi không có gì sinh sống. Ở Ginnungagap, lửa của Muspell đã làm băng của Niflheim thành người khổng lồ đầu tiên Ymir và con bò khổng lồ Audhumbla. Ymir sống nhờ sữa của con bò này. Con bò Audhumbla liếm băng tạo thành vị thần đầu tiên Buri cha của Bor, và Bor là cha của ba Aesir đầu tiên: Odin, Vili và Ve. Ymir là người cả nam và cả nữ, từ Ymir tộc người khổng lồ được sinh ra. Sau đó các con của Bor là Odin, Vili và Ve giết Ymir và dùng xác Ymir xây dựng thế giới. Trái Đất là một dĩa dẹt đặt trên cành của cây thế giới Yggdrasil. Asgard, nơi các vị thần sinh sống, nằm ở trung tâm đĩa. Con đường duy nhất dẫn đến Asgard là cầu vồng. Các người khổng lồ sống ở Jotunheim (nghĩa là “vùng đất của người khổng lồ”). Người chết đến một nơi lạnh lẽo và tối tăm gọi là Niflheim do Hel, con gái của Loki cai trị. Đâu đó ở phương Nam là vùng Muspell rực lửa, nơi các người khổng lồ lửa sinh sống. Các vùng đất siêu nhiên khác là Alfheim – vương quốc của các tiên ánh sáng, Nidavellir (hay còn gọi là Svartalfheim) – vương quốc của người lùn. Giữa Asgard và Niflheim là Midgard, nơi con người sinh sống. Vanaheim, nơi ở của tộc vanir. Tộc Aesir và tộc Vanir đều là thần, gắn kết bởi những giao ước hòa bình, và rất nhiều thần Vanir cũng sống ở Asgasd cùng các thần Aesir. Và cái rễ cuối cùng đâm xuống một dòng suối nơi các thần Aesir sống ở Asgard. Nơi các thần họp mặt trước khi trận chiến Ragnarok nổ ra, giếng đó được gọi là Urd. Cái giếng này được chăm sóc bởi ba chị em: nữ thần Norn “thần số mệnh”, nàng Verdandi “đang trở thành”– nàng là hiện tại, người cuối cùng là nàng Skuld “điều được định đoạt”– người trông coi tương lai. Còn rất nhiều thần số mệnh khác, không chỉ có ba thần này. Nhưng họ là người định đoạt số phận bên giếng Urd. Tất cả vùng đất Bắc Âu đều tin tưởng rằng sẽ tới một ngày tất cả các thần ở Valhalla và Nifleheim, dân cư Jotunheim, Alfheim, Midgard cùng nhà cửa sẽ bị hủy diệt. Ngày tận thế đó sẽ có điềm báo trước. Thoạt tiên sẽ có ba mùa đông liên tiếp. Tuyết sẽ rơi phủ kín bốn góc trời, sương lạnh gió thổi cắt da cắt thịt, luôn luôn có bão tố, mặt trời trở nên tối tăm. Tiếp theo là ba mùa đông nữa. Trong suốt ba mùa đông này, chiến tranh bùng ra khắp nơi. Trái đất sẽ kinh hoàng mà rung lên, biển động, sóng thần dâng cao ập tới, thiên đàng xẻ làm đôi, người chết như rạ, làm mồi cho những con đại bàng. Con sói Fenrir bấy giờ sẽ bứt đứt dây xích, con rắn Midgard ngoi lên khỏi đại dương. Loki cũng mở được xích trói, gia nhập vào đám chống lại các thần dưới quyền lãnh đạo của Surtur. Đằng trước và đằng sau họ lửa chảy ngút trời. Họ phi ngựa qua cầu vồng Bifrost. Họ vẫn thẳng tiến tới mặt trận Vigard, nơi đó đã có con sói Fenrir, con rắn Midgard, Loki cùng bộ hạ của Tử thần Hel và những người Khổng Lồ miền Băng Giá. Thần Heimdall bấy giờ mới đứng lên thổi chiếc tù và Giallar để triệu tập các thần cùng các vị anh hùng ra ứng chiến. Thoạt thần Odin xông vào đánh con sói Fenrir nhưng bị bại. Con trai thần Odin là Vidar hạ được con sói. Thần Thor thì giết được con rắn Midgard, nhưng ngay sau đó lăn ra chết vì bị nọc độc của rắn phun vào người. Loki và Heimdall quyết một mất một còn nhưng rốt cuộc cả hai cùng mạng vong. Sau đó, đấng Thượng Đế Toàn Năng sẽ lập một thiên đàng mới, một trái đất mới. Tất cả đều từ lòng đại dương mà ra. Trái đất mới này sẽ kết đầy hoa trái, người không phải nhọc công chăm sóc. Sẽ không có tàn ác và khổ đau, để thần thánh và loài người sống chan hòa hạnh phúc với nhau. Một kết thúc rất thỏa mãn người đọc, kết thúc viên mãn cho con người có cuộc sống đầy mơ ước. Thần thoại là những câu chuyện kể tưởng tượng nhưng đầy tính chân thật thông qua các nhân vật trong thần thoại. Chính vì nó chân thật, nên thần thoại đã xây dựng được nền văn hóa ở mỗi nước. Khiến nó trở thành một nét riêng ở mỗi dân tộc.

Thần thoại Bắc Âu là một trong ba bộ thần thoại nổi tiếng của châu Âu cùng với thần thoại Hy Lạp và thần thoại Celtic. Thần thoại Bắc Âu gồm tôn giáo và tín ngưỡng thời kỳ tiền Kitô giáo, cùng với các truyền thuyết của cư dân vùng Scandinavia, kể cả những người định cư trên đảo Iceland - nơi tìm thấy nhiều tư liệu viết của thần thoại Bắc Âu. Tôn giáo các dân tộc Bắc Âu không dựa trên một "sự thật" được truyền trực tiếp từ thần thánh đến con người (tuy cũng có những câu chuyện người trần được thần thánh viếng thăm) và không có những văn bản chính quy như Kinh Thánh của Kitô giáo hay kinh Qur'an của Hồi giáo. Thần thoại Bắc Âu có ảnh hưởng lớn đến các tác phẩm văn học nghệ thuật. Các tác phẩm như Harry Potter, Lord of the Rings cũng đều chịu ảnh hưởng của tác phẩm này. Thần thoại không chỉ giải thích thế giới, kể về các vị thần và những anh hùng mà còn thể hiện văn hóa và tôn giáo của người Viking. Tại Việt Nam, lần đầu tiên Thần thoại Bắc Âu được xuất bản dưới dạng một cuốn sách nghiêm túc và có giá trị dành cho dân nghiên cứu, sưu tầm hoặc đơn giản là những ai yêu mến các thế giới quan thần thoại.

Ôi trời đất ơi, lâu lắm rồi có một cuốn sách khiến mình bấn loạn khi đọc và tiếc hùi hụi khi đọc xong như thế này. . Từ trước đến giờ, mình vẫn luôn biết bác Neil qua những câu chuyện màu nhiệm, kỳ bí và không kém phần quái lạ. Sức hấp dẫn toát ra từ những trang viết của bác không chỉ tới từ màu sắc ma quái, rùng rợn mà còn là từ những nhân vật lạ lùng, gây ám ảnh. Đó là mụ phù thủy với đôi mắt “cúc” đen bóng, là con quỷ của dục vọng, ghê tởm, là những kẻ hốt dọn khao khát lụi tàn và hư vô. Tuy nhiên, ở Thần thoại Bắc Âu, mình lại không tìm thấy những nét quen thuộc ấy. Truyện tươi sáng một cách lạ thường! Với niềm say mê thần thoại to lớn và nỗi lo sợ những câu chuyện diệu kỳ về thần linh sẽ bị quên lãng theo thời gian, Neil Gaiman đã tự tay sưu tầm và viết lại Thần thoại Bắc Âu theo một trình tự liền mạch, “từ băng giá và lửa cháy buổi đầu vũ trụ cho tới lửa cháy và băng giá kết thúc thế giới”. Bằng giọng kể thâm trầm nhưng không kém phần lôi cuốn, dí dỏm, 16 mẩu chuyện ngắn trong sách đã khái quát tương đối trọn vẹn thế giới thần linh và con người Scandinavia thuở sơ khai, cũng như cách họ nhìn nhận về sự biến chuyển, thay đổi của đất trời, vũ trụ.