Câu 4 (trang 19, Chuyên đề Ngữ Văn 11, Sách Cánh Diều):
Tự chọn một vấn đề văn học trung đại Việt Nam, triển khai thành một bài nghiên cứu hoàn chỉnh.
Phương pháp giải:
Liên hệ kiến thức đã học và kinh nghiệm thực hành bài tập, đồng thời liên hệ sở thích của bản thân; từ đó lựa chọn 1 vấn đề văn học trung đại Việt Nam để triển khai thành bài nghiên cứu hoàn chỉnh
Lời giải chi tiết:
Đề tài: Hình tượng phụ nữ trong các tác phẩm văn học trung đại và từ đó thấy được vai trò, địa vị, những đóng góp của phụ nữ trong việc thể hiện thực tiễn xã hội thời kỳ đó.
1. Mục đích, phạm vi nghiên cứu:
- Mục đích nghiên cứu: tìm hiểu và phân tích tài hoa của các tác giả thời kỳ trung đại trong việc miêu tả hình tượng người phụ nữ và đặc trưng hóa phụ nữ trong văn học của họ. Đồng thời phân tích và hiểu sâu hơn về vai trò, địa vị và đóng góp của phụ nữ trong xã hội thời kỳ đó thông qua việc xem xét cách họ được đại diện và thể hiện trong các tác phẩm văn học.
- Phạm vi nghiên cứu: Hình tượng người phụ nữ trong tác phẩm văn học trung đại như “Truyện Kiều” (Nguyễn Du), "Chinh Phụ Ngâm" của Hồ Xuân Hương.
2. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Tập trung vào việc phân tích hình tượng phụ nữ trong các tác phẩm này, từ đó hiểu thêm về cách mà các tác giả thể hiện nhân vật nữ và sự đa dạng trong cách nhìn nhận phụ nữ.
- Phương pháp nghiên cứu, so sánh: So sánh hình tượng phụ nữ trong các tác phẩm văn học trung đại của các quốc gia và vùng lãnh thổ khác nhau hoặc của những thời kì khác nhau, để nhìn thấy những sự tương đồng và khác biệt trong cách thể hiện và đánh giá hình tượng người phụ nữ.
3. Nội dung nghiên cứu:
* Hoàn cảnh sáng tác:
- Thời kì trung đại: Thời kỳ trung đại Việt Nam, còn được gọi là "thời kỳ phong kiến" (thế kỷ 10 đến thế kỷ 19), là giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam khi xã hội phát triển dưới sự cai trị của các triều đại phong kiến và nhà nước trung ương. Trong thời kỳ này, đất nước đã trải qua nhiều thăng trầm, chiến tranh, xâm lược, nhưng cũng đánh dấu sự phát triển của văn hóa và văn học Việt Nam.
+ Trong thời kỳ trung đại Việt Nam, xã hội hầu như hoàn toàn theo đạo đức phong kiến. Người phụ nữ được coi là người có nhiệm vụ chăm sóc gia đình, làm vợ chồng, mẹ con, và có trách nhiệm tuân thủ các quy tắc đạo đức gia đình. Những tác phẩm văn học thời kỳ này thường thể hiện hình tượng người phụ nữ như người phụ nữ hiền dịu, dịu dàng, mẫu mực, và sống trong ranh giới của truyền thống gia đình.
+ Các tác phẩm văn học thường gắn liền với những chuẩn mực đạo đức, như lòng kiêng kỵ, trung thực, lòng hiếu thảo, để tôn vinh phẩm hạnh của người phụ nữ.
+Trong một số tác phẩm văn học thời kỳ này, hình tượng người phụ nữ có thể phản ánh sự kiên cường, dũng cảm trong cuộc sống và đấu tranh để bảo vệ gia đình và đất nước.
Thời kỳ trung đại Việt Nam đã tạo ra nhiều ảnh hưởng đáng kể tới hình tượng người phụ nữ trong văn học. Từ những hình tượng hiền dịu, trung thực và hiếu thảo cho đến những hình tượng kiên cường, dũng cảm, các tác phẩm văn học thời kỳ này đều phản ánh rõ nét những giá trị đạo đức và xã hội của thời đại đó.
* Hình tượng phụ nữ trong một số tác phẩm văn học trung đại Việt Nam:
- Trong “Truyện Kiều” (Nguyễn Du):
+ Hình tượng Kiều tượng trưng cho tình yêu thương và sự hy sinh cao cả của người phụ nữ. Cô sẵn lòng hy sinh tình yêu đích thực của mình để cứu cha, em và gia đình khỏi đời sống cơ cực.
+ Kiều là một người phụ nữ thông minh, kiên cường và tài năng. Dù gặp nhiều khó khăn và thử thách, cô luôn biết cách sử dụng trí tuệ và sức mạnh tinh thần để vượt qua và vượt lên trước số phận đau khổ.
- Đặc sắc của hình tượng người phụ nữ trong "Chinh Phụ Ngâm" (Hồ Xuân Hương):
+ Hồ Xuân Hương không chỉ là một nữ thi sĩ tài năng mà còn là một người phụ nữ thông minh và duyên dáng. Bà sử dụng tài năng văn chương để thể hiện quan điểm và ngẫu hứng vui đùa với các vấn đề xã hội và cuộc sống hằng ngày.
+"Chinh Phụ Ngâm" thường trào phúng những ràng buộc xã hội đối với phụ nữ thời kỳ đó, bao gồm cả việc kì thị và đánh giá sai lầm về họ. Tác phẩm thể hiện sự tự tin và kiên định ý kiến về vai trò và địa vị của người phụ nữ trong xã hội.
+ Những bài thơ của Hồ Xuân Hương thể hiện tinh thần đấu tranh và khao khát tự do cho phụ nữ. Bà không ngại viết về những vấn đề nhạy cảm và phản đối những bất công đối với phái nữ.
"Truyện Kiều" của Nguyễn Du và "Chinh Phụ Ngâm" của Hồ Xuân Hương đều thể hiện hình tượng người phụ nữ đặc sắc và phong phú trong văn học trung đại Việt Nam. Từ tấm gương hiếu thảo và hy sinh của Kiều đến sự thông minh, hóm hỉnh và tinh thần đấu tranh của Hồ Xuân Hương, những hình tượng này đã góp phần làm nên những tác phẩm văn học đáng trân quý trong lịch sử văn học Việt Nam.
* Hình tượng người phụ nữ được thể hiện trong văn học Trung Đại và hình ảnh người phụ nữ trong những giai đoạn văn học khác:
- Trong văn học Trung Đại, hình tượng người phụ nữ thường được nhìn nhận dưới góc độ truyền thống gia đình và xã hội, với vai trò chủ yếu là mẹ, vợ, con, và đặc biệt là hiếu thảo đối với cha mẹ và chồng. Mặc dù hình tượng người phụ nữ thể hiện lòng kiêng kỵ, hiếu thảo và sự hy sinh cao cả trong gia đình, nhưng cũng thường bị hạn chế trong vai trò và quyền lợi xã hội. Điều này phản ánh sự chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các giá trị phong kiến và truyền thống đối với nữ giới.
- Trong thời hiện đại, hình tượng người phụ nữ trong văn học đã trở nên đa dạng và phong phú hơn. Các tác phẩm văn học thể hiện sự phản ánh sâu sắc về cuộc sống, tâm tư và đấu tranh của người phụ nữ trong xã hội đương đại. Văn học thời hiện đại có xu hướng khám phá và thể hiện những khía cạnh phức tạp của người phụ nữ, bao gồm cả những thách thức và cơ hội. Điều này tạo ra sự nhận thức về sự đa chiều và đa diện của người phụ nữ trong xã hội đương đại.
4. Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Đăng Điệp. (2006). "Truyện Kiều và đời thường." Nhà xuất bản Văn học.
2.Vũ Quốc Thành. (2011). "Truyện Kiều - Một bài học về nhân sinh." Nhà xuất bản Trẻ.
3. Nguyễn Đức Hiệp. (2003). "Chinh Phụ Ngâm - Đường dài của sự sống." Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
4. Nguyễn Đức Hiệp. (2015). "Chinh Phụ Ngâm và bản sắc dân tộc." Nhà xuất bản Văn hóa - Văn nghệ.
