phú yên đất và người

Phú Yên Đất và Người – Giới thiệu tác phẩm

Tác giả: Trần Huiền Ân (tên thật: Trần Sĩ Tuệ)

Sinh năm 1937 – Đinh Sửu

Quê quán: Làng Vân Hòa, tổng Sơn Xuân, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên

Phú Yên Đất và Ngườilà một công trình nghiên cứu, ghi chép về vùng đất và con người Phú Yên. Tác phẩm không phải là một cuốn địa chí theo khuôn mẫu thông thường, mà là những trải nghiệm, những tìm tòi, những ghi nhận chân thực của tác giả về quê hương mình.

Khi viết về một địa phương, người viết sau luôn có lợi thế được kế thừa những nghiên cứu, những ghi chép của người đi trước, đồng thời cũng đối mặt với những thách thức riêng. Tác giả thừa nhận, có thể bạn đọc đã từng tiếp xúc với những thông tin tương tự trong các trang sách, bài báo, hoặc qua những câu chuyện truyền miệng. Tuy nhiên, tác phẩm này mang đến một góc nhìn cá nhân, một sự tổng hợp những kiến thức, những trải nghiệm mà tác giả đã tích lũy được.

Tác giả chia sẻ, mục đích của cuốn sách không phải là miêu tả đầy đủ, chi tiết mọi cảnh trí, sinh hoạt của Phú Yên từ những ngày đầu lưu dân người Việt theo Lương Văn Chánh đến lập nghiệp. Thay vào đó, tác phẩm tập trung vào những điều tác giả đã tìm hiểu, đã biết, với mong muốn cung cấp tư liệu cho những ai muốn nghiên cứu về Phú Yên, đồng thời chia sẻ những câu chuyện “trên trời dưới đất” để cùng nhau thưởng lãm.

Do đó, tác phẩm chấp nhận sự linh hoạt trong bố cục, diễn đạt, ưu tiên sự chân thực, khách quan, và không quá chú trọng vào sự cân đối, hoàn hảo. Việc sắp xếp các phần, chương, mục chỉ mang tính tương đối, nhằm tạo sự thuận tiện cho bạn đọc và tránh sự lặp lại.

Cuốn sách được chia thành 5 phần chính:

• Lược sử một vùng đất
• Thiên nhiên
• Đời sống kinh tế - xã hội
• Đời sống tinh thần
• Di tích - Nhân vật

Quá trình tập hợp dữ liệu, chỉnh sửa, bổ sung cho tác phẩm kéo dài từ năm 1996 đến năm 2019. Tác giả mong muốn giữ được sự trung thực, khách quan trong những trang viết của mình, và khẳng định rằng những quan điểm trình bày trong sách là quan điểm cá nhân của tác giả.

Tác giả bày tỏ hy vọng nhận được sự góp ý, chỉ bảo từ bạn đọc để hoàn thiện bức tranh về quê hương Phú Yên, biến nó thành một tác phẩm toàn cảnh, đầy đủ, trọn vẹn và chân xác hơn.

Trần Huiền Ân

Trích “Dân số”

Vào giữa thế kỷ XVII, khi triều đại nhà Minh ở Trung Hoa suy yếu và bị người Mãn Thanh lật đổ, một số quan quân trung thành với nhà Minh đã rời bỏ quê hương, di cư đến miền đất mới của nước Việt. Họ được tiếp nhận và định cư từ Hội An đến Hà Tiên, trong đó có Phú Yên, nơi Vũng Lấm vẫn còn được gọi là người Minh Hương cho đến năm 1945.

Năm 1865 - Ất Sửu, Ngự sử Nguyễn Văn Phương đã tâu lên vua Tự Đức về tình hình dân cư ở các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận:

“Ba tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận đất rộng người ít, mở mang được hết. Xin xuống sắc cho tỉnh Quảng Nam và các hạt lân cận như Quảng Ngãi khai rõ những người ngoại tịch và dân không có căn cước dẫn giao cho các tỉnh (Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận) chọn đất chia cho ở, cấp trâu cho cày, đồ làm ruộng để khai khẩn cày cấy những ruộng bỏ hoang, dựng ra thôn xã, ghi vào sổ ngạch…”

Vua Tự Đức đã cử Nguyễn Văn Phương làm Khâm phái doanh điền, đặt nha Doanh điền để lo liệu công việc, phối hợp với các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, đưa dân vào định cư ở 3 tỉnh phía trong, trong đó có Phú Yên.

Tác giả đặt ra một câu hỏi gợi mở: Hãy hình dung và nhẩm tính… Ngày ấy, cách đây hơn 400 năm, Lương Văn Chánh đã đưa bao nhiêu người vào cõi Trấn Biên? Kể cả những người dắt trâu bò, mang theo nông cụ, và những người đã lâu năm định cư trong vùng châu thổ từ vịnh Bà Đài đến cửa Đà Diễn, lên phía tây thượng nguồn sông Ba, sông Cái. Câu hỏi này, tác giả thừa nhận, là một thách thức lớn, và “âu cũng đành chào thua khuyết sử!”