PHẨM CÁCH QUỐC GIA: Suy Tư Về Bản Sắc Nhật Bản Trong Thế Giới Hiện Đại
Fujiwara Masahiko, nhà toán học uyên bác, giáo sư danh dự Đại học Ochanomizu, đồng thời là một nhà phê bình và tiểu luận gia nổi tiếng tại Nhật Bản, đã chia sẻ những suy tư sâu sắc về vị thế của đất nước mình trong bối cảnh toàn cầu hóa. Ông từng có ba năm giảng dạy tại một trường đại học ở Hoa Kỳ, nơi mà “mọi vấn đề đều được giải quyết bằng logic thuần túy”, và nhanh chóng bị cuốn hút bởi phương pháp tư duy này.
Sự Chuyển Biến Trong Quan Điểm
Sau một năm sinh sống tại Anh, nơi mà “truyền thống, phong tục, sự chân thành và khiếu hài hước cá nhân được đánh giá cao hơn logic”, Fujiwara Masahiko dần nhận ra tầm quan trọng của cảm xúc và hình thức, đồng thời xem xét lại vai trò của tư duy logic. Người Anh “coi trọng truyền thống đến mức họ có thể tìm thấy niềm hạnh phúc ngay cả khi ở trong một căn phòng giống như thời Newton”. Cảm xúc, theo ông, “là sự hồi tưởng, sự xúc động – những điều được hình thành và nuôi dưỡng thông qua giáo dục”. Hình thức lại gắn liền với những chuẩn mực hành động bắt nguồn từ tinh thần võ sĩ đạo.
Mất Mát Bản Sắc Sau Chiến Tranh
Fujiwara Masahiko cho rằng, sau Chiến tranh Thế giới thứ hai, người Nhật đã đánh mất niềm tự hào và sự tự tin vào Tổ quốc, trở nên yếu đuối và lãng quên những “cảm xúc và hình thức” quý giá vốn là nền tảng của văn hóa dân tộc. Thay vào đó, họ đã “bán mình” cho “logic và lý tính” của phương Tây, đại diện cho mô hình kinh tế thị trường. Điều này dẫn đến việc Nhật Bản dần đánh mất những đặc trưng riêng biệt, “phẩm cách của quốc gia”. Ông cảnh báo rằng, quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra sẽ khiến thế giới trở nên đồng nhất, và người Nhật cần kiên quyết chống lại xu hướng này, không để đất nước trở thành một quốc gia tầm thường, mà phải là một “NHẬT BẢN DUY NGÃ ĐỘC TÔN” trong thế giới bị thống trị bởi Âu, Mỹ.
"Phẩm Cách Quốc Gia" - Cuốn Sách Gây Tranh Cãi
Với những quan điểm độc đáo và đi ngược lại với số đông, cuốn sách “PHẨM CÁCH QUỐC GIA” đã trở thành một tác phẩm gây nhiều tranh luận, nhưng đồng thời cũng vô cùng hấp dẫn. Chỉ trong vòng sáu tháng sau khi xuất bản, cuốn sách đã bán được hơn 2,67 triệu bản. Đến năm 2006, từ “phẩm cách” đã vinh dự giành được giải thưởng “Từ ngữ mới được lưu hành phổ biến”.
“PHẨM CÁCH QUỐC GIA” được cấu trúc thành bảy chương:
- Giới hạn của tinh thần lý tính cận đại
- Nếu chỉ có “logic” thế giới sẽ phá sản
- Hoài nghi tự do bình đẳng, dân chủ
- Nhật Bản, quốc gia của “cảm xúc và hình thức”
- Phục hồi tinh thần võ sĩ đạo
- Tại sao “tình cảm và hình thức” lại quan trọng
- Phẩm cách quốc gia
Phê Phán Chủ Nghĩa Thực Lực và Giáo Dục
Fujiwara Masahiko phản đối việc quá đề cao chủ nghĩa thực lực. Ông chỉ ra rằng, tiền đề của chủ nghĩa nguyên lý thị trường là “cạnh tranh công bằng”, nơi người chiến thắng giành được toàn bộ lợi ích (“Winner takes all”). Mặc dù về mặt logic, điều này không có gì sai trái, nhưng nó lại mâu thuẫn với tinh thần võ sĩ đạo, vốn coi việc kẻ mạnh bắt nạt kẻ yếu là hành vi hèn hạ.
Ông cũng phê phán việc học tiếng Anh bắt buộc từ tiểu học và nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục quốc ngữ. Ông cho rằng, việc dạy tiếng Anh từ sớm có thể dẫn đến sự suy yếu của tiếng Nhật, và để trở thành một công dân toàn cầu thực thụ, trước tiên cần phải nắm vững tiếng mẹ đẻ.
Fujiwara Masahiko kêu gọi việc “cưỡng ép đọc sách mạnh mẽ hơn”, bởi “mục đích của giáo dục là giúp trẻ em tự mình tiếp cận với sách”. Ông so sánh logic của việc dạy tiếng Anh ở tiểu học với logic của việc tăng cường môn Quốc ngữ, và kết luận rằng logic sau có độ tin cậy cao hơn nhiều.
Bốn Chỉ Dấu Của Một Quốc Gia Có Phẩm Cách
Fujiwara Masahiko cho rằng, có bốn chỉ dấu để nhận biết một quốc gia có phẩm cách: độc lập và không phụ thuộc; đạo đức cao; ruộng vườn đẹp đẽ; và sự xuất hiện liên tục của các thiên tài. Ông nhấn mạnh rằng, đằng sau “môi trường sinh ra thiên tài” là sự phát triển rực rỡ của văn hóa. Ông cảnh báo mọi người không nên bị đánh lừa bởi những lời hứa hẹn về sự phát triển kinh tế ngắn hạn, mà cần nhìn vào sự phát triển lâu dài của văn hóa để đánh giá sức mạnh thực sự của một quốc gia.
Dư Luận Về Cuốn Sách
Nhiều độc giả đã bày tỏ sự đồng tình và ngưỡng mộ đối với những quan điểm của Fujiwara Masahiko. Một độc giả tên Yuki chia sẻ: “Lúc đầu tôi nghĩ sách này chỉ đơn giản là ca ngợi cái tốt của Nhật Bản, nhưng sau khi đọc, tôi nhận ra đây là cuốn sách ẩn chứa sự quan sát sâu sắc và nền tảng văn hóa cao.”
Một độc giả khác, Touxia, ngạc nhiên khi tác giả, một nhà toán học, lại không coi trọng logic tuyệt đối. Một độc giả giấu tên kể rằng, cuốn sách đã giúp ông nhận ra giá trị của văn hóa và cảm xúc Nhật Bản, và ông ước gì mình đã đọc nó sớm hơn.
Nhiều độc giả khác cũng bày tỏ sự biết ơn đối với cuốn sách, cho rằng nó đã giúp họ nhớ lại những điều đã bị lãng quên trong cuộc sống hiện đại, và cảm thấy tự hào hơn khi là người Nhật Bản.
