Nhà Và Người
Bìa sách gây ấn tượng với hình ảnh một thiếu phụ duyên dáng trong tà áo dài da cam, e ấp bên chiếc trường kỷ cổ kính, tất cả được đặt trên nền trắng ngà tinh tế. Có lẽ đây chính là thông điệp đầu tiên mà tác giả muốn gửi gắm đến độc giả: sự tối giản, cô đọng và súc tích. Tác giả mong muốn diễn đạt nhiều nhất bằng ít lời nhất, “nói” ít nhất bằng cách không nói, bằng sự “vô ngôn”. Như Lê Thiết Cương từng chia sẻ: “Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Nói cách khác, tối giản là cá tính cốt lõi của tôi, là ADN, là dấu vân tay, là bản sắc riêng, là ‘căn cước’ của tôi.”
Cuốn sách tập hợp hơn 50 tản văn, trong đó Lê Thiết Cương chia sẻ những cảm nhận và suy tư sâu sắc về những ngôi nhà, từ kiến trúc độc đáo đến những món đồ nội thất mang dấu ấn thời gian, và cả những con người gắn bó với không gian sống ấy. Tất cả được thể hiện qua lăng kính quan sát rất riêng của tác giả.
Trong một bài viết về bộ sưu tập ghế, anh ví von một chiếc ghế gãy chân là “ghế làm bằng nước mắt” bởi nó từng là nơi các tín đồ ngồi sám hối trong nhà thờ. Khi viết về một người đam mê sưu tầm đồng hồ, anh nhận ra mỗi người chính là một chiếc đồng hồ độc nhất vô nhị. Còn với bộ sưu tập chân nến của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, anh nhận định việc chơi chân nến cũng đồng nghĩa với việc đối diện với lửa, từ đó nảy sinh ra “Sự mất ngủ của lửa”…
Đồng hành cùng tác giả trên hành trình khám phá đất nước, từ Hà Nội, Huế, Sài Gòn đến Sa Pa, Đà Lạt, từ những ngôi nhà phố cổ kính đến những làng cổ trầm mặc, độc giả sẽ bắt gặp những bóng hình chủ nhân, những nhân vật độc đáo, khơi gợi nhiều suy ngẫm và ý tưởng mới mẻ. Đặc biệt, phong cách viết tối giản, ngắn gọn và kiệm lời của tác giả càng làm tăng thêm sự sâu sắc cho những chia sẻ.
Những nhận định của tác giả có thể gây ra sự đồng tình hoặc những góc nhìn khác biệt, nhưng chắc chắn sẽ khiến người đọc phải suy tư. “Con người vẫn là yếu tố khó nắm bắt nhất để tạo nên sự sang trọng cho ngôi nhà. Chính chủ nhân là yếu tố thiết kế đặc biệt nhất cho không gian sống. Nếu chủ nhân có phẩm chất cao thượng, ngôi nhà sẽ trở nên sang trọng gấp bội. Nhưng nếu chủ nhân tầm thường, vẻ đẹp của ngôi nhà sẽ không chỉ giảm đi mà còn mất đi sự hấp dẫn…” Cuối cùng, tác giả kết luận: “Cho nên, hãy tùy duyên mà quan sát, tùy duyên mà thưởng thức, tùy duyên mà trải nghiệm, tùy duyên mà kiến tạo, tùy duyên mà tìm thấy vẻ đẹp, tùy duyên mà cảm nhận sự sang trọng.”
“Tại sao Đà Lạt lại buồn nhưng vẫn đẹp? Tại sao Hải Phòng, vùng đất của những con người thẳng thắn, mạnh mẽ lại luôn khao khát tình bạn? Tại sao Sài Gòn lại là nơi lý tưởng cho những ai thích khẳng định bản thân, dám nghĩ dám làm, năng động và luôn đón nhận sự đổi mới? Tại sao chất đất – chất người của Thăng Long – Hà Nội lại mang đậm nét trầm mặc, cổ kính?...”
“Chất liệu, thời điểm sử dụng, phong cách này hay phong cách khác, cũ hay mới, tất cả đều là ghế. Nếu chỉ để ngồi, có lẽ không cần quá nhiều loại. Nhưng phải đẹp nữa chứ.” Vậy nên, dù viết về đề tài nào, dù là nhà hay người, dù là cũ hay mới, điều quan trọng nhất vẫn là sự đẹp đẽ, trang nhã trong từng trang sách…
Tóm lại, tất cả các tản văn của Lê Thiết Cương trong cuốn sách này đều là những cảm nhận, suy ngẫm về cái Đẹp, về vẻ đẹp cổ kính, vẻ đẹp tươi mới, vẻ đẹp tiềm ẩn, vẻ đẹp bình dị… trên vô vàn cung bậc khác nhau. - Nhà báo Nguyễn Phan Khiêm
