nguyễn xuân khánh - một nụ cười mỉm, một nghiệp văn xuôi

Tuyển Tập Bài Viết Về Đời Văn Nguyễn Xuân Khánh

Cuốn sách là một tuyển tập công phu, tập hợp những bài viết giá trị về cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, một trong những cây bút xuất sắc của nền văn học hiện đại Việt Nam, người đã từ trần vào năm 2021. Thông qua những trang sách này, độc giả sẽ có cơ hội khám phá một cách toàn diện về con người, tài năng và những thăng trầm trong cuộc đời của ông, cũng như sự nghiệp văn chương đồ sộ nhưng không ít chông gai.

Nhà Văn Hà Nội Và Dấu Ấn Thời Đại

Nguyễn Xuân Khánh là một nhà văn gắn liền với mảnh đất Hà Nội, nơi ông sinh ra, lớn lên và dành trọn cả cuộc đời để gắn bó. Ông đã chứng kiến và sống cùng lịch sử của Hà Nội qua nhiều giai đoạn, từ những năm tháng kháng chiến chống Pháp đến thời kỳ đương đại. Có thể khẳng định, ông là một trong số ít những trí thức Hà Nội có cuộc đời và sự nghiệp đặc biệt. Ông có mối quan hệ thân thiết với nhiều tên tuổi lớn trong giới văn học Việt Nam thế kỷ XX, như Phạm Toàn, Dương Tường, Trần Dần,… Những chân dung của họ được ông khắc họa một cách chân thực và sâu sắc trong tập hồi kýTiếng người trong văn(Nhà xuất bản Phụ nữ VN ấn hành cùng tập sách này). Đồng thời, ở đây, chân dung của chính Nguyễn Xuân Khánh lại được phác họa bởi những người bạn, những người hiểu ông hơn ai hết. Phần đầu của cuốn sách, qua những bài viết của Châu Diên, Dương Tường, Trịnh Y Thư, Hồ Anh Thái,…, người đọc có thể cảm nhận rõ nét tâm tư, nhân cách của nhà văn, cũng như hiểu thêm về đời sống văn học – nghệ thuật của một thời kỳ.

Phần sau của sách là những bài nghiên cứu chuyên sâu của các nhà phê bình văn học hàng đầu hiện nay về các tác phẩm văn chương của ông. Những cuốn tiểu thuyết đồ sộ của Nguyễn Xuân Khánh đã nhận được sự đón nhận nhiệt liệt từ cả giới chuyên môn và đông đảo độc giả trong suốt nhiều thập kỷ, cùng với những giải thưởng văn chương danh giá nhất của đất nước.

Giá Trị Và Ý Nghĩa Của Tuyển Tập

Tập sách này sẽ giúp độc giả hiểu sâu sắc hơn về cố nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, đồng thời khuyến khích việc tìm đọc lại những tác phẩm của ông để suy ngẫm về bản ngã, về văn hóa dân tộc Việt Nam. Như lời của Đoàn Ánh Dương: “Nguyễn Xuân Khánh là hiện thân cho tình yêu, lòng kiên trì và sự gắn bó sâu nặng với văn chương chữ nghĩa. Sáng tác của ông là biểu hiện của trí tuệ và chiều sâu văn hóa của một tài năng vượt qua những khó khăn của thời cuộc bằng sức sống của câu chuyện, sức mạnh đã mang lại cho ông lý do để sống và nhờ được sống nên trở thành lý do để viết.”

Mục Lục

(Đính kèm file Pdf)

Những Đoạn Trích Nổi Bật

- “Nhìn một cách tổng quan, sự nghiệp viết văn của Nguyễn Xuân Khánh có thể chia thành ba giai đoạn rõ rệt.

Ông xuất hiện trên văn đàn vào cuối những năm 1950, nhưng đến những năm 1970 thì gần như “im lặng”, nghĩa là ngừng đăng tải tác phẩm trên các phương tiện truyền thông và xuất bản chính thống. Nhiều độc giả, thậm chí cả những người trong giới sáng tác và nghiên cứu phê bình, đã nghĩ rằng Nguyễn Xuân Khánh đã từ bỏ sự nghiệp viết lách. Tuy nhiên, thực tế ông chỉ chuyển hướng hoạt động văn học của mình sang một hình thức khác: tác phẩm của ông chỉ được “công bố” trong một nhóm nhỏ (thậm chí rất nhỏ), thay vì trên các kênh đại chúng, chính thống. Sau đó, khoảng mười năm, ông mới trở lại với một tác phẩm, nhưng lại bị phê phán. Ngay sau đó, ông lại công bố một tác phẩm khác và lần này đã được hoan nghênh. Đây là dấu hiệu cho thấy Nguyễn Xuân Khánh đã trở lại văn đàn chính thống với thành công ngày càng được khẳng định.

Sự nghiệp “ba giai đoạn” này có thể được hiểu là con đường từ trung tâm ra ngoại biên, rồi lại từ ngoại biên trở về trung tâm.”

(TríchMấy nét về đường văn Nguyễn Xuân Khánh– Lại Nguyên Ân)

- “Khánh và tôi đều biết đôi vợ chồng bán hàng nước ở số nhà xx phố Bà Triệu. Người chồng có khuôn mặt nhăn nheo như trẻ sơ sinh, người nhỏ bé chỉ bằng một phần ba người vợ đồ sộ. Tôi đi qua cuộc đời họ một cách vô tình, còn Khánh thì không! Một hôm Khánh bảo tôi: “… bà ấy thế mà hay dằn vặt ông chồng lắm, rằng tôi lấy ông phí cả một đời con gái”. Thế rồi, một đêm nọ vào đầu những năm 1960, hai chúng tôi lang thang trên Đường Thanh niên, thời đó chúng tôi thường có thói quen như vậy, đến quá nửa đêm thì Khánh bảo:

“Vô lý quá, mày! Kê ghế thế kia phí cả một đời con gái!”

Thì ra công viên mới có những bồn hoa, và những ghế đá được chở tới bị người của Công ty Công viên đặt quay lưng ra hồ, cho tiện ngắm hoa. Khánh rủ tôi hai đứa xoay ghế quay lại phía hồ nước. Một đêm ấy chúng tôi vần đủ mười ba chiếc ghế đá, cho xoay mặt ra phía hồ. Xong việc, xoa tay hể hả:

“Suýt nữa thì phí một đời con gái!”

Những ngày sau, công nhân lại đặt tiếp ghế theo hướng đã có, nhìn ra hồ như ghế bây giờ mọi người đang ngồi ấy.”

(TríchMấy nét chấm phá Nguyễn Xuân Khánh– Châu Diên)

- “'Lão chàng' cần mẫn và ráo riết trên từng trang văn truy tìm mạch nguồn sống của dân Việt. Hiện hình sức sống đó là ở Người Nữ. Ngoài đời, 'lão chàng' sống khoan thai, tự tại, ai có tiếp xúc cũng thấy nhẹ nhàng, thoải mái. Bên trong, 'lão chàng' quyết liệt với mình với văn chương...

Từ khi 'lão chàng' tái xuất giang hồ trường văn trận bút thì thành hiện tượng. Hiện tượng 'năm nhất'. Nhất một, 'lão chàng' là một trong số ít nhà văn Việt Nam tuổi cao vẫn viết đều, viết nhiều, càng già càng dẻo tay viết. Nhất hai, cuốn nào viết ra cũng dày, in thành sách đều ngót nghét nghìn trang. Nhất ba, 'lão chàng' chỉ viết bằng tay trên giấy, nhất quyết không chơi cái anh bàn phím vi tính tinh vi. Nhất bốn, sách của 'lão chàng' chỉ thủy chung in ở một nhà xuất bản (NXB Phụ nữ). Nhất năm, cuốn nào của lão ra tuy dày nhưng luôn được tái bản, và có duyên với các giải thưởng. Đấy là cái duyên định của 'lão chàng'."

(TríchLão Phật văn– Phạm Xuân Nguyên)

- “Thật lạ kỳ, khi ngẫm nghĩ về công việc viết văn của Nguyễn Xuân Khánh, chọn các từ khác nhau ra để so sánh, một công việc tiến hành trong không ít ngày, và rồi bao giờ cũng chỉ có thể dừng lại ở một chọn lựa, đó là từhồn nhiên.

Gì thì gì, chắc hẳn một con người làm bao nhiêu nghề cuối cùng cũng chỉ để làm một việc viết văn xuôi; vất vả bao nhiêu mà vẫn không bao giờ ngừng ngòi bút văn xuôi; từ những cảm hứng buổi thiếu niên được chui vào ổ rơm nằm chung với các cô du kích xinh đẹp cho tới những ngày anh đàn ông ấy một mình dắt xe đạp đi lững thững dưới trăng dọc tuyến lửa khu Tư... người ấy, Nguyễn Xuân Khánh ấy luôn luôn là con người của sự hồn nhiên. Hồn nhiên nhìn thấy xung quanh mình, đâu đâu cũng tiềm tàng những con người thú vị một lúc nào đó chắc là sẽ phải có một chỗ đứng trên trang viết. Chính cái sự hồn nhiên này đã khiến cho nghiệp văn xuôi Nguyễn Xuân Khánh đối với anh không còn nặng nề nữa. Đụng vào đâu cũng thấy một đề tài cho mình xử lý. Chạm vào ai cũng thấy đó là nhân vật cho mình gửi gắm một thứ gì đó tự nhiên nó phải được gửi vào.”

(Trích Phạm Toàn)

- “Nguyễn Xuân Khánh – Nhà văn lớn, đúng nghĩa nhất của từ này, đã rời cõi tạm, đã chính thức chia tay gia đình - người thân - bạn bè và bạn đọc để về nơi của ông, nơi ông an nghỉ vĩnh hằng, không còn vương vấn chuyện thế gian nữa. Vậy chớ nhà văn của chúng ta về đâu? Tôi tin là Bụt Adida đã phái Thị giả là sư cụ Chùa Sọ xuống trần, tiếp dẫn ông về Thế giới Cực Lạc trước khiMẫu Thượng ngànkịp nghênh đón ông. Đó là phần thưởng mà Bụt Adida dành cho ông. Bởi ông đã viết tác phẩmĐội gạo lên chùa. Tác phẩm này được xem như một bản tường trình trung thực nhất, về tình trạng Phật pháp tiêu điều trong thời mạt pháp, tại một nơi chốn cụ thể trong cõi Ta Bà. Điều quan trọng là ông viết với cái tâm trong sáng, yêu thương, không thù hận. Mặc dù bao nhiêu người thiện xuất gia cũng như tại gia, bị hành hạ đến tận cùng của sự đau đớn về cả thể xác lẫn tinh thần, nhưng không một ai nảy sinh hận thù, mà chỉ một lòng lấy ân báo oán, rộng lượng tha thứ cho kẻ gây ác, và chỉ cho họ con đường hối cải.”

(TríchNgười về cõi Phật người ơi– Hoàng Quốc Hải)