Ngoại Giao Của Chính Quyền Sài Gòn
Sau khi Hiệp định Genève được ký kết (21-7-1954), Hoa Kỳ quyết định thay đổi chiến lược, gạt bỏ Pháp để trực tiếp can thiệp vào miền Nam Việt Nam, với âm mưu ngăn chặn sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Để tạo điều kiện thuận lợi cho sự can thiệp này, Hoa Kỳ đã hỗ trợ việc thành lập một chính phủ thân Mỹ ở miền Nam Việt Nam – chế độ Việt Nam Cộng hòa, với Ngô Đình Diệm là Tổng thống đầu tiên. Ngô Đình Diệm đã tận dụng sự hỗ trợ từ Hoa Kỳ để củng cố quyền lực, truất phế Quốc trưởng Bảo Đại và nắm toàn bộ quyền lực ở miền Nam Việt Nam.
Ngay sau khi thành lập, chế độ Việt Nam Cộng hòa đã tiến hành trấn áp phong trào cách mạng ở miền Nam Việt Nam, biến khu vực này thành tuyến phòng thủ ngăn chặn cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, đồng thời hạn chế sự lan rộng của phong trào Cộng sản trong khu vực châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng. Mặc dù về cơ bản phụ thuộc nhiều vào Hoa Kỳ, chế độ Việt Nam Cộng hòa vẫn nỗ lực xây dựng hình ảnh một chủ thể “độc lập” trên trường quốc tế. Đặc biệt, trong lĩnh vực ngoại giao, chính quyền Việt Nam Cộng hòa, bên cạnh việc tuân theo chỉ đạo từ Hoa Kỳ, cũng đã xây dựng những chủ trương và đường lối ngoại giao riêng.
Với mục tiêu khẳng định vị thế “độc lập” của chế độ Việt Nam Cộng hòa, chính quyền Ngô Đình Diệm đã tích cực mở rộng quan hệ với các quốc gia tư bản chủ nghĩa, các quốc gia thuộc Phong trào Không liên kết và Thế giới thứ ba, đồng thời tham gia vào nhiều tổ chức quốc tế.
Mâu Thuẫn Với Hoa Kỳ và Sự Sụp Đổ
Vào đầu thập niên 1960, chính quyền Ngô Đình Diệm và Hoa Kỳ bắt đầu bộc lộ những mâu thuẫn gay gắt, trong đó chính quyền Việt Nam Cộng hòa mong muốn thể hiện sự độc lập lớn hơn trong quan hệ với Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, nội bộ chính quyền Việt Nam Cộng hòa cũng xuất hiện những mâu thuẫn sâu sắc giữa tập đoàn gia đình trị Ngô Đình Diệm và nhiều sĩ quan quân đội, chính khách có quan điểm khác biệt. Sau cuộc “khủng hoảng Phật giáo” vào giữa năm 1963, Hoa Kỳ đã ngầm chấp thuận cho một nhóm tướng tá quân đội Việt Nam Cộng hòa tiến hành cuộc đảo chính lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm (11-1963).
Sự sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm có thể được xem là một thất bại lớn của Hoa Kỳ trong chính sách thực dân mới ở miền Nam Việt Nam, đồng thời là một bài học đắt giá cho Hoa Kỳ và tất cả những chính quyền, nhóm phản động đã và đang đi ngược lại lợi ích thống nhất của đất nước và nhân dân Việt Nam.
Giá Trị Nghiên Cứu
Từ góc độ khoa học lịch sử, việc nghiên cứu về chế độ Việt Nam Cộng hòa góp phần làm sáng tỏ một giai đoạn phát triển nhất định trong lịch sử Việt Nam hiện đại. Nghiên cứu chuyên sâu về hoạt động ngoại giao của chế độ Việt Nam Cộng hòa (1955-1963) từ góc độ ngoại giao cũng mang lại nhiều nhận thức mới về chế độ này.
Cuốn sáchNgoại giao của chính quyền Sài Gòn (1955-1963)tập trung nghiên cứu hoạt động ngoại giao của chế độ Việt Nam Cộng hòa trong giai đoạn cầm quyền của Tổng thống Ngô Đình Diệm, nhằm phục dựng lại toàn bộ hoạt động ngoại giao của chính quyền này, đặc biệt chú trọng đến các mối quan hệ song phương quan trọng có ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành và phát triển của chế độ ở miền Nam Việt Nam. Nội dung cuốn sách giúp bổ sung một mảng kiến thức còn thiếu trong lịch sử Việt Nam hiện đại nói chung và lịch sử ngoại giao Việt Nam hiện đại nói riêng.
Trên cơ sở đó, cuốn sách rút ra những bài học lịch sử, góp phần vào việc nhận thức về một chế độ đã từng tồn tại trong lịch sử Việt Nam, đồng thời làm nổi bật chiến thắng của quân và dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1954-1975). Từ cách tiếp cận của khoa học lịch sử, cuốn sách góp phần chỉ ra bản chất chính trị thực sự của cuộc chiến tranh Việt Nam, đặc biệt từ các khía cạnh khu vực và quốc tế, qua đó củng cố cơ sở khách quan để đánh giá một cách công bằng và đầy đủ về tính chất của chế độ Việt Nam Cộng hòa dựa trên việc tìm hiểu hoạt động ngoại giao của chế độ này.
```
