hành trình sinh tử

Dù chúng ta là ai – từ những ngôi sao nhạc pop lộng lẫy, những y tá tận tâm, những giáo viên miệt mài, những ông trùm bất động sản thành đạt, những người làm vườn cần mẫn, những người theo chủ nghĩa vô thần lý trí, những CEO quyền lực, những thư ký chu đáo, những người quét đường thầm lặng, những người theo thuyết bất khả tri, những nhà phê bình phim ảnh sắc sảo, những Phật tử hướng thiện, hay những thợ xây dựng cần cù – mỗi chúng ta đều phải đối diện với một sự thật không thể tránh khỏi: cái chết. Chúng ta không có quyền lựa chọn, không có phương án thay thế, và không thể tự do thay đổi định mệnh này. Cái chết là một phần tất yếu của cuộc sống. Vậy tại sao, trong số chúng ta, lại có quá ít người thực sự suy ngẫm về nó, chứ đừng nói đến việc chủ động chuẩn bị cho khoảnh khắc cuối cùng?

Lời Khuyên Từ Trái Tim Phật Pháp

Trong cuốn sách “Hành trình sinh tử”, Dzongsar Khyentse Rinpoche đã chia sẻ những lời khuyên sâu sắc và mang tính phổ quát về cách chuẩn bị cho giai đoạn cận tử, thời điểm chết, và những gì xảy ra sau đó, dành cho tất cả mọi người, bất kể tín ngưỡng hay hoàn cảnh sống. Lấy cảm hứng từ gần một trăm câu hỏi chân thành từ bạn bè và học trò, Rinpoche đã chỉ dẫn cách thức:

• Chuẩn bị cho cái chết của chính mình một cách bình an.
• Hỗ trợ, an ủi và hướng dẫn một người thân yêu đang đối diện với sự ra đi.
• Tiếp cận khoảnh khắc lâm chung với tâm thái tĩnh lặng.
• Định hướng trong các giai đoạn Bardo (thân trung ấm) đầy biến động.
• Hướng dẫn những người đã qua đời, giúp họ tìm đường cho người thân yêu còn sống.

Sự Thống Nhất Trong Giáo Lý

“Những chỉ dẫn dành cho Phật tử sẽ nhất quán trong suốt quá trình hấp hối, tại thời điểm chết và sau khi chết, dù đó là một người cao tuổi ra đi thanh thản trong giấc ngủ, hay một người đột ngột lìa đời vì những nguyên nhân và điều kiện đã chín muồi.”

Thông tin về quá trình hấp hối, cái chết và những gì xảy ra sau đó được trình bày trong cuốn sách này là một sự diễn giải đơn giản, dễ hiểu về một truyền thống Phật giáo cổ xưa và sâu sắc. Truyền thống này đã được truyền thừa qua nhiều thế hệ bởi những nhà tư tưởng Phật giáo lỗi lạc, những người đã dành trọn cuộc đời để nghiên cứu về cái chết và quá trình chuyển đổi này một cách tỉ mỉ và toàn diện. Những lời khuyên này đặc biệt hữu ích cho những người theo đạo Phật, hoặc những ai quan tâm đến giáo lý của Đức Phật. Tuy nhiên, chúng cũng phù hợp với bất kỳ ai – bởi vì, cuối cùng, ai cũng sẽ phải đối mặt với cái chết.

Bản Chất Vô Thường Của Cuộc Sống

Mọi sự kiện xảy ra trong cuộc sống, cũng như trong quá trình chết, đều phụ thuộc vào những nguyên nhân và điều kiện mà chúng ta đã tích lũy. Mỗi người sẽ trải nghiệm cái chết vật lý và sự tan rã của thân tứ đại theo một cách riêng biệt, do đó, hành trình của mỗi người trong các giai đoạn Bardo cũng sẽ khác nhau. Bất kỳ mô tả nào về quá trình hấp hối, chết và trạng thái Bardo chỉ mang tính khái quát. Tuy nhiên, việc có những ý tưởng trước về những gì có thể xảy ra sẽ giúp xua tan những lo lắng tồi tệ nhất và đối mặt với cái chết bằng một tâm thái nhẹ nhàng và thanh thản.

Mặc dù các truyền thống Phật giáo khác nhau có thể sử dụng những ngôn ngữ và thuật ngữ riêng, nhưng về bản chất, những lời khuyên về cái chết vẫn tương đồng. Đừng hiểu lầm những khác biệt nhỏ này là mâu thuẫn.

- Dzongsar Khyentse Rinpoche

Mục Lục

Lời tựa

Tôi sẽ chết sao?

Chuẩn bị cho cái chết và sau chết

Những thực hành đơn giản để chuẩn bị cho cái chết

Người Phật tử chuẩn bị cho cái chết như thế nào?

Thực hành nguyện ước

Bardo đau đớn lúc cận tử

Câu hỏi về cái chết

Làm gì khi ở cạnh người sắp chết?

Nói điều gì với người sắp chết?

Những chỉ dẫn về Bardo Trung Ấm

Câu hỏi về việc chăm sóc người sắp chết và người đã chết

Làm gì sau khi chết?

Câu hỏi về những thực hành cho người đã chết

Câu hỏi về những phương diện khác của cái chết

Hành giả Kim Cương thừa chuẩn bị cho cái chết

Những bài nguyện và thực hành

Trích Đoạn Sách: Sám Hối, Tự Nhắc Nhở, Quy Y và Phát Bồ Đề Tâm

Sám Hối

Hãy hồi tưởng lại những điều đáng xấu hổ, tính ích kỷ, những suy nghĩ và hành động tiêu cực, và thành tâm thú nhận tất cả. Nếu bạn là hành giả Kim Cương thừa, hãy nhớ lại và thú nhận tất cả những thệ nguyện, giới luật và những cam kết đã bị phá vỡ. Nếu có thể, hãy tiến hành sám hối trực tiếp với một vị Lạt-ma hoặc một người bạn đồng tu. Nếu không, hãy sám hối trong tâm thức. Sau đó, hãy quy y và tái nhận giới nguyện Bồ Tát. Lý tưởng nhất, hành giả Kim Cương thừa nên nhờ một huynh đệ Kim Cương, người có cùng vị đạo sư, làm chứng nhân cho việc thiết lập lại giới nguyện Bồ Tát và giới nguyện Kim Cương thừa.

Tự Nhắc Nhở Bản Thân Về Những Gì Sắp Xảy Đến

Hãy bắt đầu làm quen với những gì xảy ra trong “trạng thái trung gian đau đớn lúc cận tử”, như đã mô tả trong mục “Bardo Đau Đớn Lúc Cận Tử”. Hãy tự nhắc nhở bản thân rằng các giai đoạn này có thể xảy ra cùng lúc, kế tiếp nhau, hoặc theo một trật tự khác, tùy thuộc vào hoàn cảnh riêng của mỗi cá nhân. Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải làm quen với tất cả những chi tiết này trước khi chết. Nếu bạn biết rằng cái chết sẽ đến sớm – ví dụ, bạn được chẩn đoán mắc một căn bệnh nan y – hãy tìm hiểu thật kỹ những lời giảng này cho đến khi bạn chết, bạn sẽ biết điều gì đang diễn ra.

Quy Y và Phát Khởi Bồ Đề Tâm

Đối với Phật giáo, câu trả lời đơn giản nhất cho câu hỏi “Tôi nên chuẩn bị cho cái chết như thế nào?” chính là quy y và phát khởi Bồ Đề Tâm.

Quy y là nền tảng trong sự chuẩn bị cho cái chết, nó sẽ dẫn dắt bạn đến những điều bạn cần biết và thực hiện. Bằng cách phát khởi Bồ Đề Tâm và nuôi dưỡng lòng từ bi, bạn sẽ tìm thấy can đảm và quyết tâm để tiếp tục hành động vì lợi ích của tất cả chúng sinh, kể cả bạn, bất kể điều gì xảy ra. Tinh thần sẵn sàng chết và tái sinh vô số lần để giúp đỡ những chúng sinh đang đau khổ sẽ đặt cái chết vào đúng vị trí của nó. Thay vì đối mặt với cái chết như một chướng ngại vật khổng lồ, nó sẽ chỉ còn lớn hơn một chút so với một chướng ngại nhỏ.

Khi càng tiến gần đến cái chết, hãy suy ngẫm và chiêm nghiệm về Bồ Đề Tâm thường xuyên hơn. Ban đầu, bạn có thể cảm thấy giả tạo, nhưng đó chỉ là do bạn chưa tin vào khả năng phát khởi tâm bồ đề chân thật của mình.

Hãy ngưng suy nghĩ tiêu cực! Tất cả những gì bạn cần để phát khởi Bồ Đề Tâm là niềm ao ước làm cho người khác hạnh phúc, và bạn có khao khát này. Bạn là một người rộng lượng và tử tế. Bạn đã từng làm nhiều người hạnh phúc trong suốt cuộc đời mình, và việc làm cho người khác hạnh phúc cũng đã mang lại hạnh phúc cho bạn. Hãy nhớ đến tất cả những điều đó, vì nó chứng minh rằng bạn có khả năng và năng lực để mong muốn giúp đỡ tất cả chúng sinh hữu tình.

Ngay cả khi bạn vẫn còn những mong muốn trần tục, hãy suy ngẫm về Bồ Đề Tâm tuyệt đối.

Bồ Đề Tâm Tuyệt Đối

Hãy nghĩ: Cuộc sống là một sự phóng chiếu, cuộc sống là một huyễn ảo; Cái chết là một sự phóng chiếu, cái chết là một ảo tưởng; Sinh ra là một sự phóng chiếu, sinh ra chỉ là một giấc mộng; Sự hiện hữu này cũng chỉ là một sự phóng chiếu, sự hiện hữu này chỉ là một cơn mơ. Ngay cả hương vị của tách cà phê cũng là một phóng chiếu, thậm chí cà phê chỉ là một ảo ảnh.

Dù những khái niệm này có vẻ không chân thật, hãy tiếp tục nhắc nhở bản thân về bản chất vô thường của luân hồi. Những tư tưởng mới thường cảm thấy giả tạo cho đến khi chúng ta quen thuộc với chúng. Nhưng giả tạo theo cách này là cách tốt nhất để chuẩn bị cho thời khắc lâm chung. Hãy nhớ rằng cuộc đời là một giấc mơ, điều này sẽ giúp cuộc sống và cái chết trở nên dễ chấp nhận hơn. Cuộc sống và cái chết đều là những ảo ảnh, nhưng không có nghĩa là chúng không tồn tại. Hãy chấp nhận cuộc sống và cái chết là những huyễn ảo, và nhận thức rằng mọi thứ chúng ta thấy và cảm nhận chỉ là những phóng chiếu của tâm trí.