CHÂN TRẦN, CHÍ THÉP: Góc nhìn từ một cựu chiến binh Mỹ về cuộc chiến Việt Nam
Tác giả James G. Zumwalt xuất thân từ một gia đình có truyền thống quân sự lâu đời. Cha ông, Đô đốc Elmo R. Zumwalt, từng là Tư lệnh Hải quân Mỹ tại Việt Nam và sau đó đảm nhiệm chức vụ Tham mưu trưởng Hải quân Mỹ.
Hậu quả của chiến tranh và hành trình tìm lại sự thật
Trong thời gian làm chỉ huy Hải quân Mỹ tại Việt Nam từ năm 1968, Đô đốc Elmo Zumwalt đã chỉ đạo chiến dịch rải Chất độc da Cam dọc theo các bờ sông ở miền Nam Việt Nam. Hành động này gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng cho đất nước và người dân Việt Nam. Nhiều chiến binh Mỹ, bao gồm cả người con trai cùng tên Elmo R. Zumwalt III của ông, cũng phải gánh chịu những ảnh hưởng từ chất độc này. Thật đáng tiếc, Elmo R. Zumwalt III đã qua đời vào năm 1988 do ung thư, được cho là hậu quả của việc phơi nhiễm chất độc.
Sau khi chiến tranh kết thúc, Đô đốc Zumwalt đã trở lại Việt Nam để tích cực tham gia vào các hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh. Ông cũng là một trong những người ủng hộ mạnh mẽ cho quyết định bình thường hóa quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam dưới thời Tổng thống Bill Clinton.
Từ chiến trường đến sự thấu hiểu
Bản thân James Zumwalt cũng từng tham gia chiến đấu tại Việt Nam, sau đó là cuộc can thiệp vào Panama năm 1989 và Chiến dịch Bão táp Sa mạc tại vùng Vịnh vào những năm 1990-1991. Năm 1994 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời ông khi ông cùng cha mình – Đô đốc Zumwalt – thực hiện chuyến đi đầu tiên trở lại Việt Nam, với mục đích tìm hiểu sâu hơn về tác động của Chất độc da Cam đối với sức khỏe con người.
Chuyến đi này đã mở ra cơ hội cho ông Zumwalt được tiếp xúc với nhiều vị tướng lĩnh cấp cao, các cựu quân nhân từng tham gia cuộc chiến chống Mỹ, cũng như những người dân thường Việt Nam. Những cuộc gặp gỡ này đã thay đổi nhận thức của ông.
Sau chuyến đi năm 1994, ông Zumwalt đã nhiều lần quay trở lại Việt Nam. Mỗi chuyến đi, mỗi cuộc gặp gỡ lại mang đến cho ông những góc nhìn mới, những hiểu biết sâu sắc hơn về đất nước và con người Việt Nam. Sự thù hận ban đầu dần tan biến, thay vào đó là sự thông cảm, sẻ chia và trên hết là lòng khâm phục đối với những người từng ở bên kia chiến tuyến – những người mà giờ đây ông đã coi như bạn bè. Những cuộc tiếp xúc này cũng giúp ông cuối cùng hiểu được nguyên nhân cốt lõi dẫn đến chiến thắng của Việt Nam trong cuộc chiến tranh.
"Chí thép" của người Việt Nam
Ông Zumwalt nhận định: “Trong Chiến tranh Việt Nam, người Mỹ dựa vào sức mạnh công nghệ vũ khí vượt trội; người Việt Nam phải dựa vào những thứ khác. Họ quay về truyền thống của mình – đó là truyền thống chống ngoại xâm có từ ngàn đời, khi đất nước liên tục bị xâm lăng... Tinh thần dân tộc, lòng tự hào và quyết tâm ấy phát triển thành một sức mạnh vĩ đại – một CHÍ THÉP – giúp họ thực hiện được điều không thể.”
Ông nhấn mạnh: “Để cuối cùng, CHÍ THÉP đã đánh bại công nghệ của siêu cường hùng mạnh nhất thế giới.” Ông cũng gửi thông điệp tới người Mỹ: “Hơn ba thập niên kể từ ngày Sài Gòn sụp đổ, đã đến lúc cần hiểu hơn về kẻ thù mà chúng ta từng đối mặt cũng như cái CHÍ THÉP của họ đã đóng vai trò nào trong chiến thắng của Việt Nam và thất bại của Mỹ."
"Bare Feet, Iron Will" - CHÂN TRẦN, CHÍ THÉP
Từ những cuộc gặp gỡ đầy ý nghĩa với những người từng ở bên kia chiến tuyến, cựu Trung tá Thủy quân Lục chiến James G. Zumwalt đã tâm huyết viết nên cuốn sáchBare Feet, Iron Will - CHÂN TRẦN, CHÍ THÉP. Cuốn sách được NXB Fortis xuất bản tại Mỹ vào tháng 4 năm 2010 và nhanh chóng trở thành một hiện tượng. Độc giả trên mạng bán sách trực tuyến Amazon đã đánh giá rất cao cuốn sách này. Một độc giả nhận xét: “Các nhà lãnh đạo trên thế giới, những người có thẩm quyền phát động chiến tranh, cần đọc cuốn sách của Zumwalt.”
Thông điệp chính của cuốn sách là quyết tâm của nhân dân và “quy mô” trái tim của họ, chứ không phải sức mạnh quân đội và quy mô của kho vũ khí, mới là yếu tố quyết định chiến thắng.
Bản dịch tiếng Việt của cuốn sách, với nhan đềCHÂN TRẦN, CHÍ THÉP, do Công ty First News và NXB Tổng hợp TP.HCM xuất bản vào tháng 4 năm 2011. Cuốn sách dày gần 400 trang là tập hợp những thông tin thu thập từ gần 200 cuộc phỏng vấn mà ông Zumwalt đã thực hiện với các cựu chiến binh Bắc Việt và Việt Cộng, cũng như những người dân thường Việt Nam. Xen kẽ giữa những câu chuyện kể là những đánh giá, nhận xét sắc sảo, táo bạo và đầy dũng cảm của tác giả.
Thông điệp hòa giải và nhìn nhận lại lịch sử
Cuốn sách là một thông điệp về hòa giải, hàn gắn vết thương chiến tranh, gửi tới trước hết là người dân Mỹ. Đồng thời, độc giả Việt Nam cũng có thể tìm thấy ở cuốn sách này hình ảnh về đất nước và con người Việt Nam trong cuộc chiến tranh thần kỳ, được nhìn qua lăng kính của một người từng ở bên kia chiến tuyến, cùng với những tiết lộ chưa từng được biết đến trước đây.
Bên cạnh những trang viết của tác giả Zumwalt, bản tiếng Việt còn có lời giới thiệu và các bài nhận xét, phân tích của Thượng tướng Phan Trung Kiên – Thứ trưởng Bộ Quốc phòng; Trung tướng Lê Thành Tâm, PGS. TS. Hà Minh Hồng… Trong lời giới thiệu, Thượng tướng Phan Trung Kiên viết: “Đọc cuốn sách, tôi có cảm nhận như sống lại giai đoạn chiến tranh chống Mỹ hào hùng của dân tộc”. Ông cũng đánh giá cao thiện chí và sự quyết liệt của tác giả: “Tôi khâm phục sự trung thực và dũng cảm của tác giả quyển sách khi bộc lộ những cái nhìn khác biệt với quan điểm thù hận ở thời tuổi trẻ của ông và chính quyền Mỹ hồi đó”.
