Cây Cao Su Ở Việt Nam: Hành Trình Lịch Sử và Tác Động Sinh Thái (1897-1975)
Từ cuối thế kỷ XIX, khi việc trồng thử nghiệm thành công mở ra một chương mới, cây cao su đã trở thành một phần không thể tách rời trong tiến trình lịch sử Việt Nam. Bắt đầu từ những vườn bách thảo và các trạm nghiên cứu, diện tích trồng cao su nhanh chóng mở rộng, bao phủ nhiều vùng đất thuộc khu vực Đông Nam Bộ, thậm chí lan rộng đến cả đảo Phú Quốc. Sự phát triển này đã dẫn đến sự hình thành của các đồn điền, đồng thời tạo ra một lực lượng lao động cao su ngày càng đông đảo.
Bên dưới những tán cây cao su xanh mát, biết bao câu chuyện cuộc đời, những sự kiện và biến động lịch sử đã diễn ra. Cây cao su không chỉ tác động đến đời sống kinh tế, chính trị, xã hội trong phạm vi các đồn điền mà còn lan tỏa ảnh hưởng ra bên ngoài, góp phần thúc đẩy những chuyển biến sâu sắc.
Trong những thập kỷ gần đây, đã có nhiều công trình nghiên cứu và ấn phẩm về cây cao su tại Việt Nam. Phần lớn các tài liệu này tập trung vào quá trình thành lập, cơ chế hoạt động của các đồn điền cao su, nguồn lợi nhuận lớn mà thực dân Pháp thu được, cũng như cuộc sống khó khăn và các phong trào đấu tranh của công nhân cao su trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Thông tin khoa học liên quan đến nghiên cứu, trồng trọt, khai thác, chế biến mủ cao su và mối liên hệ của ngành cao su Việt Nam với thị trường quốc tế cũng được đề cập trong một số sách báo, nổi bật nhất là cuốn "100 năm cao su ở Việt Nam" của tác giả Đặng Văn Vinh.
Cuốn sách "Cây cao su ở Việt Nam dưới góc nhìn Lịch sử - Sinh thái (1897 – 1975)" mà quý độc giả đang đọc là một tác phẩm tiếp cận vấn đề theo một hướng khác. Tác giả Michitake Aso đã phân tích cây cao su ở Việt Nam dưới sự kết hợp giữa góc độ Lịch sử và Sinh thái học. Theo đó, cây cao su, với tư cách là một loài thực vật ngoại lai, khi được du nhập và trồng trên diện rộng tại Việt Nam, đã chịu tác động bởi các yếu tố về thổ nhưỡng, khí hậu, lao động, sức khỏe, kinh tế và quan điểm chính trị của đất nước. Đồng thời, sự thành công của cây cao su ở Việt Nam cũng đã tạo ra những biến đổi đáng kể về môi trường tự nhiên, đời sống chính trị, kinh tế, xã hội và có những ảnh hưởng sâu rộng đến tình hình chiến sự trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam, cũng như tác động đến đời sống và phong trào đấu tranh của công nhân các đồn điền cao su.
Để hoàn thành công trình nghiên cứu này, Tiến sĩ Michitake Aso đã thực hiện nhiều chuyến đi đến các văn khố tại Việt Nam, Pháp, Mỹ, Campuchia… Đồng thời, ông đã gặp gỡ và phỏng vấn các chuyên gia về cao su, cũng như những cựu công nhân từng làm việc tại các đồn điền trước và sau năm 1945, để thu thập một nguồn tài liệu tham khảo vô cùng phong phú. Ông đã vận dụng kiến thức khoa học liên ngành, bao gồm địa chất học, địa lý học, nhân chủng học, chính trị học, kinh tế học, y học… để làm sáng tỏ mối tương tác giữa cây cao su và mọi khía cạnh của đời sống tại Việt Nam. Sự am hiểu sâu rộng và nguồn tài liệu dồi dào mà tác giả sử dụng đã góp phần quan trọng vào thành công của tác phẩm. Cuốn sách đã vinh dự nhận được Giải thưởng Henry A. Wallace năm 2018 của Hội Lịch sử Nông nghiệp (Mỹ) và Giải thưởng Charles A. Weyerhaeuser năm 2019 của Hội Lịch sử Rừng (Mỹ).
