Biển Đời Biển Học - Trải Nghiệm Và Suy Tư
Tính đến thời điểm hiện tại (năm 2025), tôi đã có gần 45 năm định cư tại Úc. Trong suốt khoảng thời gian này, tôi đã hòa mình vào môi trường học thuật của các trường đại học Úc và phương Tây hơn bốn thập kỷ. Bắt đầu với những khó khăn ban đầu của một sinh viên làm quen với ngôn ngữ và văn hóa mới, cho đến những năm tháng đảm nhiệm vai trò giáo sư và nhà lãnh đạo trong cộng đồng khoa học, tôi thường tự hỏi bản thân đã học được điều gì và có thể chia sẻ những kinh nghiệm này với thế hệ trẻ. Cuốn sách này là tâm huyết của tôi, một nỗ lực để trả lời câu hỏi đó.
Tôi sẽ chia sẻ hành trình học tập của mình, một sự nhìn lại và chiêm nghiệm về giáo dục đại học và hoạt động khoa học, đồng thời đưa ra những suy tư về giáo dục đại học tại Việt Nam. Cuốn sách được cấu trúc thành ba phần chính. Phần đầu tiên sẽ đưa bạn theo dõi hành trình cá nhân của tôi, từ những bỡ ngỡ ban đầu khi bước chân vào giảng đường đến những trải nghiệm quý báu tại các trường đại học Úc. Tôi đặc biệt ấn tượng với phong cách giảng dạy vừa cởi mở, vừa hiệu quả của những người thầy đã truyền cảm hứng cho tôi. Tôi sẽ kể về quá trình học tập tại bậc tiến sĩ, những thử thách khi hoàn thành bài báo khoa học đầu tiên, và sự không chắc chắn vốn có trong nghiên cứu khoa học.
Phần thứ hai tập trung vào việc phân tích hành trình học thuật của tôi, chia sẻ những bài học và kinh nghiệm đã tích lũy được. Tôi sẽ thảo luận về các khía cạnh quan trọng của đời sống học thuật, bao gồm quy trình phản biện khoa học, kỹ năng viết bài nghiên cứu, cách thức tham gia hội nghị, và những vấn đề đạo đức mà các nhà nghiên cứu thường phải đối mặt. Tôi sẽ giới thiệu các phương pháp thực tiễn, chẳng hạn như công thức IDEA trong viết văn khoa học và phương pháp MOLIA trong báo cáo nghiên cứu. Bên cạnh đó, tôi cũng sẽ phân tích những vấn đề sâu xa hơn, bao gồm tâm lý học thuật, tác động của chủ nghĩa cá nhân trong khoa học, và những cạm bẫy tiềm ẩn trong quá trình nghiên cứu.
Phần thứ ba mở rộng phạm vi thảo luận sang giáo dục đại học tại Việt Nam, nơi tôi đã có những đóng góp ý nghĩa. Tôi sẽ đặt ra những câu hỏi cốt lõi: Sứ mệnh thực sự của một trường đại học là gì? Tự do học thuật đóng vai trò như thế nào trong việc kiến tạo tri thức mới? Xếp hạng đại học có ý nghĩa gì đối với Việt Nam? Tôi sẽ phân tích cấu trúc đào tạo tiến sĩ, những khó khăn trong quá trình chuyển đổi từ nghiên cứu sinh thành nhà khoa học độc lập, và những hiểu lầm phổ biến về danh hiệu “giáo sư”. Phần này sẽ kết thúc bằng những đề xuất cải cách trong quy trình bổ nhiệm giáo sư, nhằm đưa ra những góc nhìn mới về cách thức hệ thống giáo dục đại học Việt Nam có thể phát triển để đạt được tiêu chuẩn quốc tế.
Cuốn sách này không phải là một cuốn hồi ký theo lối kể chuyện truyền thống. Một số nội dung trong sách đã được chỉnh sửa từ những bài viết trước đây của tôi trên các diễn đàn báo chí như Tuổi Trẻ cuối tuần và mục Góc nhìn (VnExpress), và tôi được biết rằng chúng đã thu hút sự quan tâm của độc giả. Tôi mong muốn xem đây là những suy nghĩ và khám phá về thế giới học thuật. Cuốn sách này dành cho những sinh viên đang tìm kiếm định hướng, những giảng viên đang trăn trở về vai trò của mình, và những nhà hoạch định chính sách đang xây dựng tương lai cho các trường đại học. Bằng cách chia sẻ những trải nghiệm và phân tích của mình, tôi hy vọng có thể đóng góp vào cuộc đối thoại về vai trò của giáo dục đại học trong việc tạo ra tri thức, thúc đẩy tiến bộ xã hội và mở ra những chân trời mới trong khoa học tại Việt Nam.
Khi bạn đọc những trang sách này, tôi hy vọng bạn sẽ tìm thấy điều gì đó có giá trị, dù là một bài học để áp dụng trong quá trình học tập của bản thân, một góc nhìn để định hướng nghiên cứu hoặc giảng dạy, hay một tầm nhìn để truyền cảm hứng cho công tác quản lý và lãnh đạo. Nhưng hơn thế nữa, tôi hy vọng bạn sẽ được nhắc nhở về tầm quan trọng của giáo dục đại học, không chỉ như một phương tiện để đạt được mục tiêu mà còn là một mục tiêu tự thân. Bởi lẽ, thông qua giáo dục, chúng ta khám phá ra bản thân mình là ai, chúng ta coi trọng điều gì, và chúng ta có thể đóng góp gì cho thế giới. Đây là hành trình của tôi, nhưng cũng là hành trình của bạn. Hãy cùng nhau bước đi.
Nguyễn Văn Tuấn
30/4/2025
```
