Vượt Côn Đảo: Bản Anh Hùng Ca Về Ý Chí và Nghị Lực
Nhà văn Vũ Tú Nam, trong bài viết "Nhớ Phùng Quán" khi giới thiệu tập hồi ký "Tôi đã trở thành nhà văn như thế nào" của Phùng Quán, đã chia sẻ: “Nhớ đến Phùng Quán, là nhớ đến bản thảoVượt Côn Đảođã gây ấn tượng tốt cho tôi, nhớ đến người bạn trẻ hai mươi tuổi...”.
“Vượt Côn Đảo” là tác phẩm đầu tay của nhà văn Phùng Quán, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp văn chương của ông. Cuốn sách lần đầu ra mắt độc giả vào năm 1954 và nhanh chóng nhận được sự đón nhận nồng nhiệt. Ngay sau đó, “Vượt Côn Đảo” đã vinh dự nhận giải thưởng của Hội Văn nghệ Việt Nam (1954-1955).
Trải qua hơn nửa thế kỷ kể từ lần xuất bản đầu tiên, “Vượt Côn Đảo” đã được tái bản nhiều lần và vẫn luôn là một trong những tác phẩm được độc giả nhiều thế hệ yêu thích và tìm đọc. Đến năm 2007, cùng với “Tiếng hát trên địa ngục Côn Đảo” và “Tuổi thơ dữ dội”, “Vượt Côn Đảo” đã được trao tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Phùng Quán, khi bắt tay vào sáng tác “Vượt Côn Đảo”, khi ấy mới chỉ là một người lính trẻ hai mươi tuổi, chưa từng đặt chân đến “địa ngục trần gian” Côn Đảo. Sau Hiệp định Genève năm 1954, đất nước ta tạm thời chia cắt chờ ngày thống nhất. Trong quá trình tham gia cuộc trao đổi tù binh tại Sầm Sơn, Phùng Quán đã có cơ hội gặp gỡ những người tù cách mạng kiên cường trở về từ Côn Đảo. Những câu chuyện đầy xúc động về những con người bất khuất, với ý chí kiên cường và hai lần vượt ngục thất bại, đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận để ông viết nên bản anh hùng ca “Vượt Côn Đảo”. Qua ngòi bút tài hoa và đầy bi tráng của Phùng Quán, ý chí sắt đá, lòng quả cảm và nghị lực phi thường của các chiến sĩ cách mạng đã được tái hiện một cách chân thực và sống động, phác họa bức tranh tăm tối về cuộc sống của những người tù bị đọa đày dưới ách cai trị của thực dân Pháp, đồng thời khắc họa những chân dung con người bình thường nhưng lại vô cùng vĩ đại, dù thân thể bị giam cầm trong ngục tối nhưng tâm hồn vẫn luôn sáng ngời lý tưởng cách mạng.
Đọc “Vượt Côn Đảo”, thế hệ trẻ ngày nay không chỉ thêm yêu mến, trân trọng những con người phi thường đã hy sinh tuổi xuân và xương máu cho hòa bình của đất nước, mà còn được tiếp thêm sức mạnh tinh thần để vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống, kiên định với mục tiêu và lý tưởng của mình, hướng tới thành công, như lời nhắn nhủ tâm huyết của Phùng Quán: “Người chiến sĩ khi đã quyết định dấn thân thì phải dấn thân đến cùng, không quay đầu lại, không rẽ ngang rẽ tắt, không được thối lui, không được bỏ cuộc. Không có sự hèn hạ nào đáng ghê tởm hơn sự hèn hạ bỏ cuộc”
Trích đoạn:
"Tất cả tù Côn Đảo đều gọi Côn Đảo là địa ngục, một thứ địa ngục trần gian. Nghe người ta nói ở địa ngục, trên có Diêm Vương hung ác, dưới có bọn quỷ sứ đầu trâu mặt ngựa. Để hành hạ người chết, có vạc dầu nấu sôi, sông lúc nhúc mãng xà rắn rết, có chỗ cưa chân xẻ tay, róc thịt chẻ xương. Không biết có địa ngục và địa ngục có những cảnh đó không, nhưng ở Côn Đảo, những cảnh đó không thiếu gì, và còn gấp trăm gấp nghìn thế là khác."
