vì nghĩa vì tình

Vì Nghĩa Vì Tình (Tái bản lần 2 năm 2020) **Hồ Biểu Chánh** (01/10/1885 – 04/09/1958) Tên thật là Hồ Văn Trung, tự Biểu Chánh. Ông là một trong những nhà văn tiêu biểu nhất của nền văn học Việt Nam giai đoạn giao thời 1900-1930. Tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh khắc họa chân thực những mảng hiện thực, những nét văn hóa đặc trưng của vùng đất Nam bộ trong những thập niên đầu thế kỷ XX. Tác phẩm của ông phản ánh sự tha hóa của con người trước sự phát triển chóng mặt của vật chất, số phận bi thương của những người dân thường rơi vào cảnh khốn cùng, cùng với những câu chuyện đời thường giàu tính nhân văn của những con người trên vùng đất mới… Ông đã để lại cho nền văn học Việt Nam một di sản vô giá với hơn một trăm quyển tiểu thuyết, truyện ngắn và các tác phẩm biên khảo khác. Với lối viết giản dị, ngôn ngữ gần gũi với đời sống hàng ngày, các tác phẩm của Hồ Biểu Chánh luôn được nhiều thế hệ người dân Nam bộ đón nhận và trân trọng. ## Vì Nghĩa Vì Tình **(Tái bản lần 2 năm 2020)** Người đàn ông chậm rãi tiến đến bàn thờ, cầm chai rượu lên quan sát rồi rót ra chén để uống. Người đàn bà cẩn thận gấp ba tờ tiền bạc rồi bỏ vào chiếc túi áo nhỏ. Đứa trẻ nằm trên võng liên tục khóc không ngừng. Người đàn bà bước đến, bế đứa trẻ đặt lên ván, rồi nhìn ngắm, thấy nó mặc một bộ quần áo lụa trắng có sọc xanh, cổ áo viền ren. Da dẻ, tay chân nó trắng nõn, tóc được cắt kiểu bôm bê nên trước trán ngắn, nhưng hai bên và phía sau ót lại dài. Người đàn ông uống hai ba chén rượu rồi quay lại vỗ đầu đứa trẻ và nói: “Đừng khóc nữa. Nín đi, mai tao mua bánh cho con ăn”. Đứa trẻ sợ hãi, mắt nhìn dáo dác ra cửa rồi khóc thút thít gọi: “Má ơi, má!”. Người đàn bà cười và nói: “Má ở đâu mà kêu. Con ở đây với tao, không được về với má nữa đâu. Má của con là tao đây, còn người này là tía của con. Từ trước đến giờ tao mượn người ta nuôi con, bây giờ tao bắt con về. Sắp tới con sẽ ở với tía má đây”. Đứa trẻ khóc ré lên. Người đàn bà dỗ dành hết sức nhưng nó vẫn không chịu nín. Người đàn ông cau mày nhìn nó, đứa trẻ sợ nên thôi khóc, nhưng vẫn thút thít mãi. Người đàn bà hỏi nó tên gì, thì nó nói tên là Hội, nhưng vì nó nói quá nhỏ, lại vừa khóc vừa nói, nên hai người nghe không rõ, tưởng nó tên Hồi. Người đàn bà bế nó lại võng nằm mà dỗ nó ngủ. Gà trong xóm gáy vang rân; thầy chùa ở chùa Phật thức dậy làm công việc buổi sáng, đánh chuông boong boong. Người đàn ông nằm ngay trên ván một lát rồi ngủ khò, còn đứa trẻ trên võng một hồi rồi cũng ngủ thiếp đi. Đứa trẻ này tên là Chánh Hội, cha nó là Lý Chánh Tâm, còn mẹ nó là Thái Cẩm Vân. Khi mẹ nó sinh nó ra được vài tháng thì cha nó đi Pháp học, để lại mẹ con nó ở nhà với bà nội. Cha đi học năm năm, lấy bằng cấp Tú tài rồi trở về nước, vừa bước chân về đến nhà thì gặp cô ruột là Lý Tố Nga, vì chuyện chồng con bế tắc nên tự vận qua đời. Cha nó chôn cất cô ruột rồi, sau đó lại tìm thấy nhiều bằng chứng cho thấy mẹ nó đã có người khác, đã lấy một người đàn ông ở tỉnh Cần Thơ, và thậm chí còn nghi ngờ người đó là cha dượng của nó. Trong lúc tức giận và đau khổ, cha nó đánh mẹ nó, rồi muốn trả thù sâu sắc hơn, nên đã lợi dụng việc bắt được kẻ trộm trong nhà để bồng nó giao cho kẻ trộm, hy vọng kẻ trộm sẽ mang nó đi xa, giấu kín nó, và dạy dỗ nó trở thành một kẻ du côn, trộm cướp. Mục đích của việc này là để mẹ nó phải đau khổ vì mất con, và để nó mang theo vết nhơ của một kẻ bất lương, gây đau đớn và xấu hổ cho cha nó. Chính vì vậy, nó đã lọt vào hoàn cảnh này. Còn người đàn ông và người đàn bà này là hai vợ chồng: chồng tên là Tư Cu, vợ tên Tư Tiền. Hai vợ chồng không có con, sở hữu hai mươi sào đất và một căn nhà tranh ở cuối xóm Chí Hòa. Tư Cu không làm ruộng, không làm rẫy, thường nói với hàng xóm rằng đi làm mướn để kiếm sống dễ dàng hơn, nhưng ít ai thấy anh ta thực sự làm việc gì cho ai trong làng, chỉ thấy ban ngày anh ta đi dò đường ở Sài Gòn, rồi ban đêm rình mò những ngôi nhà đang ngủ say để đào hầm, khoét vách trộm đồ. Trời xui khiến thật kỳ lạ. Chánh Hội lìa mẹ đã lâu, mà giờ đây lại được sum họp, tình cảm của nó cũng như khi ở chung một nhà từ trước đến nay. Nó trò chuyện với mẹ cũng như với cha; nó chọc cho hai người phải nói chuyện với nhau, nó muốn cả hai đều yêu thương nó, nó gọi cha là “tía”, nó vui vẻ, làm cho Cẩm Vân cảm thấy vui vẻ và có thể tha thứ cho chồng. Trọng Quí muốn tận dụng cơ hội này để hòa giải vợ chồng Chánh Tâm, nên bảo Chánh Tâm ra khách sạn lấy hành lý đem vào đây ở. Chánh Tâm sửa soạn đi, Chánh Hội đòi đi theo, nó lại bảo mẹ nó cũng đi nữa, để chỉ cho nó cái nhà lầu trước kia. Cẩm Vân không muốn đi, cũng không muốn cho con đi, nhưng vì Chánh Hội đòi quá nên nàng phải đội khăn mà đi cùng chồng con. Trọng Quí ngồi trước với sốp-phơ và Phùng Sanh, thằng Quì ngồi kề một bên, còn hai vợ chồng Chánh Tâm với Chánh Hội thì ngồi phía sau. Xe chạy đường Thuận Kiều, khi đi ngang qua nhà lầu, thì Chánh Tâm chỉ và nói với con rằng: “Đây, nhà của mình đó, con. Để ít bữa ba đuổi họ đi rồi ba dọn đồ về đó cho con ở với ba má”. Thằng Hồi gật đầu và cười. Nó lại nhìn thằng Quì và nói với cha nó rằng: “Nè, ba nuôi thằng Quì nữa, nghe hôn ba. Tôi có hứa với nó hễ tôi gặp ba má tôi biểu ba má nuôi luôn nó nữa”. Chánh Tâm gật đầu, Chánh Hội cười. Nó lại day qua nắm tay má nó mà nói: “Má biểu ba mua cho cái xe hơi cho tôi đi chơi nghe hôn má”. Cẩm Vân nhìn Chánh Tâm mà cười. Chánh Tâm cũng cười và nói rằng: “Con muốn xe hơi, để chiều ba mua cho”. Chánh Hội khoái chí bèn với tay vỗ lưng thằng Quì mà hỏi rằng: “Sướng hôn mậy? Chiều nay tao có xe hơi”. Đến khách sạn. Trọng Quí ở lại đó với Phùng Sanh và thằng Quì, còn để Chánh Tâm lấy hành lý đi với Chánh Hội vào Chợ Lớn. Cẩm Vân không chịu, cứ nài nỉ phải đi hết vào trong nhà nàng mà nghỉ. Trọng Quí lấy làm vui vì thấy Cẩm Vân đã thuận với chồng rồi, chàng không dám trái ý nàng, nên kêu sốp-phơ biểu đi trả tiền phòng và đem hết hành lý xuống xe. Khi sửa soạn đi, Chánh Tâm bèn nói rằng: “Trong lúc con tôi bị hoạn nạn thì nó nhờ thằng Quì bảo hộ. Công ơn của thằng Quì tôi không thể quên được. Tôi muốn đem nó về tôi nuôi cũng như con tôi vậy, nhưng không biết tía nó có ngăn trở hay không. Vậy sẵn dịp đây, nên đi lên Đất Hộ kiếm cặp rằng Hơn đặng tôi nói chuyện một chút”. Mất con lìa vợ gần sáu năm trường rồi, thình lình trong một buổi mà cha con tương phùng, vợ chồng hội hiệp; làm người ai gặp cái cảnh như vậy, dầu tánh tình trầm tịnh đến thế nào đi nữa cũng khó mà giấu cái mừng, cái vui trong lòng được. Chánh Tâm được sum hiệp với vợ con, tuy chàng không lộ cái vẻ mừng của chàng cho ai thấy, nhưng mà chàng cứ ngồi ngó vợ rồi ngó con mà cười hoài. Lâu lâu chàng ngoắt con lại gần rồi ôm mặt nó mà hun, hoặc chàng lại đứng một bên vợ mà coi vợ may áo cho con bận. Chàng hưởng thú hòa hiệp một cách êm ái vậy đó, người ngoài dòm vô ai cũng tưởng chàng không vui mừng cho lắm, duy Cẩm Vân biết tánh ý chồng, nên nàng hiểu cái cử chỉ ấy là cử chỉ khoái lạc của chồng thuở nay.