Buổi Sáng Trong Hoàng Cung: Khám Phá Văn Minh Vật Chất Qua Lăng Kính Của Phan Cẩm Thượng
“Nhà vua thường thức giấc vào khoảng bốn rưỡi sáng, cuối giờ Dần, để chuẩn bị cho buổi triều chính. Trong trường hợp không có triều, ngài có thể dậy muộn hơn một giờ. Một thái giám sẽ dâng lên ngài một chén trà thuốc dùng để súc miệng, trước khi dâng lên hoàng đế, thái giám sẽ nhấp thử một ngụm để đảm bảo an toàn. Sau đó, ngài nhổ nước vào ống nhổ bạc miệng rộng. Vua ngồi lên chiếc ghế vệ sinh có đặt chậu sành bên dưới. Trong lịch sử phong kiến, đặc biệt từ thời Hán, đã từng có những vụ ám sát xảy ra ngay trong nhà xí, vì vậy hoàng cung không xây dựng nhà xí cố định. Hoàng đế, hoàng hậu và các cung nữ đều sử dụng chậu để giải quyết nhu cầu cá nhân. Riêng chậu của vua được ngự y giữ lại để theo dõi và nghiên cứu sức khỏe của ngài thông qua việc phân tích chất thải. Sau khi hoàn tất, thái giám dùng khăn mềm lau sạch và thoa một chút mật ong vào hậu môn của ngài. Vua thực hiện các bài quyền dưỡng sinh trên phương đình của ngự uyển, nơi thái hậu đã chuẩn bị bữa sáng đạm bạc bao gồm một ấm trà sâm, một đĩa bánh nhỏ làm từ bột gạo, trứng và mật ong do đích thân bà làm, cùng một bát miến gà. Tất cả các món ăn đều được thái hậu kiểm tra kỹ lưỡng và cho người nếm thử trước. Hai thị nữ sẽ lau người cho ngài bằng nước ấm, thay quần áo lót, sau đó khoác lên người một bộ hoàng bào màu trắng thêu rồng vàng nếu ngài không lên triều. Vua được chải tóc và vấn thành búi giữa đỉnh đầu, sau đó đội mũ miện vàng khít với nhục kháo (búi tóc), và xỏ đôi giầy đen bằng nhung. Cuối cùng, ngài đến ngự thư phòng để bắt đầu duyệt tấu sớ.”
Điểm Nhấn Từ Cuốn "Văn Minh Vật Chất Của Người Việt"
Đoạn trích trên là một bức tranh sống động về buổi sáng thường nhật của một bậc đế vương Việt Nam xưa, được trích từ cuốn "Văn minh vật chất của người Việt" – công trình nghiên cứu đồ sộ và tâm huyết của họa sĩ, nhà nghiên cứu văn hóa Phan Cẩm Thượng. Điều đặc biệt là, cảnh sinh hoạt chi tiết và đầy màu sắc này không được phục dựng từ sử sách hay trí tưởng tượng, mà được chắt lọc từ những thông tin tinh tế ẩn chứa trong các đồ vật còn sót lại từ các vương triều.
Phương Pháp Tiếp Cận Lịch Sử Độc Đáo
Đây chính là điểm độc đáo và khác biệt nhất của "Văn minh vật chất của người Việt" – một phương pháp tiếp cận và tái hiện lịch sử hình thành và phát triển của dân tộc Việt Nam thông qua những dấu vết thông tin còn lưu giữ trong các đồ vật, từ những vật dụng đời thường đến những món đồ quý giá của hoàng gia.
Sự Khác Biệt Trong Nghiên Cứu
Trước tác giả Phan Cẩm Thượng, chưa từng có công trình khảo cứu nào tiếp cận lịch sử văn minh dân tộc một cách thuần nhất từ góc độ này. Bằng sự nhạy bén của một họa sĩ, trí tưởng tượng phong phú của một nhà văn, kết hợp với sự tỉ mỉ và khoa học của một nhà nghiên cứu, Phan Cẩm Thượng đã thổi hồn vào những đồ vật tưởng chừng “vô tri”, khiến chúng cất lên những câu chuyện về nếp sống, nếp ăn, nếp làm của người Việt qua hàng ngàn năm lịch sử, một cách sinh động và chân thực mà có lẽ không cuốn sách sử hay báo cáo khảo cổ học nào khác có thể đạt được.
