Văn Học Sài Gòn 1954-1975 - Những Chuyện Bên Lề
Trong quá trình tìm kiếm tư liệu về Sài Gòn, tôi thường xuyên đọc lại các tờ báo, tạp chí văn học được xuất bản trước năm 1975. Song song đó, việc đọc thêm các hồi ký của các nhà văn Sài Gòn, những chia sẻ về cuộc đời, bạn bè, bối cảnh xã hội và động lực thôi thúc họ cầm bút, đã mang đến cho tôi nhiều trải nghiệm thú vị. Có những câu chuyện mang lại niềm vui, có những câu chuyện buồn khiến người đọc không khỏi xúc động, và có cả những câu chuyện cảm động, hoặc thật sự chán nản về những biến động của cuộc đời.
Tôi tin rằng, mỗi trang văn, mỗi tác phẩm truyện dài đều mang dấu ấn cá nhân của tác giả, dù ít hay nhiều. Những câu chuyện đằng sau trang văn, những khó khăn trong cuộc sống thường nhật được ghi lại trong hồi ký, các cuộc phỏng vấn trên báo, giúp chúng ta hình dung rõ hơn về không khí sáng tác, làm báo thời kỳ trước 1975. Bên cạnh những chia sẻ, cũng không tránh khỏi những sự cạnh tranh, đố kỵ. Những điều này thường ít được biết đến, đặc biệt là đối với những độc giả trẻ tuổi, những người mong muốn nghiên cứu, tìm hiểu về một giai đoạn văn chương đặc biệt của Sài Gòn từ năm 1954 đến 1975.
Hiện nay, trên văn đàn, việc tìm hiểu về thời kỳ này chủ yếu dựa vào một số tác phẩm phác họa toàn cảnh văn học Sài Gòn, hoặc các tiểu sử tác giả của các nhà văn như Võ Phiến, Nguyễn Vy Khanh, Du Tử Lê, Hồ Nam - Vương Tân… Trong nước, các nghiên cứu thường tập trung vào các tác giả như Trần Trọng Đăng Đàn, Lữ Phương. Ngoài ra, cũng có những bài viết, sách nhận định về văn chương của Huỳnh Như Phương, Nguyễn Thị Thanh Xuân, Trần Hoài Anh, Đỗ Lai Thúy… góp phần làm sáng tỏ hơn về dòng văn học Sài Gòn xưa.
Quyển sách này không đặt mục tiêu tham gia vào dòng sách nghiên cứu văn học một cách chính thống. Đây chỉ là những ghi chép, lượm lặt sau nhiều năm tìm tòi, thu thập các câu chuyện gần như theo lối “nghe phong thanh tin đồn”, mang tính chất giai thoại. Chỉ là những câu chuyện xoay quanh cuộc sống, những sự kiện văn học… được ghi lại trong hồi ký của các nhà văn, trên những tờ báo ngày trước. Đọc lên có thể thấy thú vị, độc đáo và giúp người đọc khám phá một khía cạnh khác của văn học Sài Gòn, dù không chính thống, chỉ như một loại “ngoại văn sử”. Ai tin thì tin, không tin cũng không sao, quan trọng là không lãng phí thời gian đọc!
(Tác giả Lê Văn Nghĩa)
