THAY LỜI TỰA
Kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Phạm Tường Hạnh (17/7/1920 - 17/7/2020)
Nhà văn Đoàn Minh Tuấn
Tôi và nhà văn Phạm Tường Hạnh đã gắn bó tình bạn hơn nửa thế kỷ, kể từ khi cùng nhau tập kết ra Bắc vào năm 1954. Phạm Tường Hạnh là một nhà văn lão thành cách mạng, người đã sớm tham gia hoạt động cách mạng tại miền Nam từ cuối những năm 1930. Ông là con của nhà nho yêu nước Phạm Trọng Điềm – một học giả uyên thâm về Hán Nôm, người đã dịch nhiều tác phẩm kinh điển nhưĐại Việt sử ký toàn thư,Quốc âm thi tập, vàLịch triều hiến chươngcủa Phan Huy Chú.
Trong bối cảnh gia đình còn nhiều khó khăn, ông đã rời quê hương tìm kiếm cơ hội rồi được Đảng giác ngộ, tham gia vào cuộc khởi nghĩa tại Sài Gòn năm 1945. Nhà văn sinh ra tại Thái Bình, và trong cuộc kháng chiến chống Pháp, ông từng đảm nhiệm chức Trưởng ty thông tin của tỉnh Thủ Dầu Một (nay là Bình Dương), sau đó trở thành chủ bút báoQuân khu 7– một tờ báo có tầm ảnh hưởng lớn ở Nam bộ thời kỳ đó.
Nhà văn Phạm Tường Hạnh là một cây bút tài hoa, tự học và cần cù. Ngày qua ngày, ông miệt mài với chiếc máy chữ, tạo nên những tác phẩm văn học sâu sắc và bình dị, để lại dấu ấn khó phai trong lòng độc giả qua các tác phẩm như “Vợ chồng Bảy Theo”, “Búp bê Đức sang Việt Nam”, “Buổi sáng trên Bến Nhà Rồng”, “Giọt mật cho đời”, “Đất Sài Gòn”, “Bức thac tìm cha”,... cùng nhiều tác phẩm khác. Với vai trò là phóng viên đặc biệt của Đài Tiếng nói Việt Nam, tôi đã có cơ hội đồng hành cùng Phạm Tường Hạnh trên khắp mọi miền đất nước, từ những núi rừng Việt Bắc đến các hải đảo Vân Đồn, Cô Tô, Bạch Long Vĩ, và miền đất lửa Quảng Bình, Vĩnh Linh,... Chúng tôi từng được theo chân Bác Hồ và các lãnh tụ đến thăm các trận địa, gặp gỡ nhân dân ở những thôn xóm, nẻo đường xa xôi. Sau khi đất nước thống nhất, chúng tôi lại cùng nhau khám phá miền Nam, đôi khi cùng nhà văn Nguyễn Tuân, lúc khác lại đồng hành với Tô Hoài, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Khải, Nguyễn Văn Bổng,...
Nhà văn Phạm Tường Hạnh giống như một con ong thợ cần mẫn, “vơ vét trăm hoa để lấy mật”, mang đến những điều ngọt ngào cho cuộc đời. Ông là một họa sĩ vẽ chân dung bằng ngôn ngữ văn chương. Ông là một người có nhân cách cao thượng, không hề “gõ cửa” ai để nhờ vả, mà bản thân ông đã là một nhà cách mạng từ trước Cách mạng tháng Tám, có nhiều bạn bè và luôn sẵn lòng giúp đỡ người khác. Câu chuyện về cháu Phạm Minh Hòa – con gái ông, sinh ra từ chiến khu Đồng Tháp Mười, là một học sinh miền Nam tập kết, được du học Nga – là một minh chứng. Mặc dù hồ sơ của cháu có một số vấn đề, tôi đã tự nguyện viết thư cho Bộ Giáo dục – Phòng Giáo dục miền Nam để giúp cháu có cơ hội đi Liên Xô học tập, nhưng ông vẫn phân vân, e ngại việc “nhờ vả” và không muốn làm như vậy. Ông là một người chân thật, không muốn gây phiền hà cho ai. Đó chính là tính cách đặc trưng của Phạm Tường Hạnh. Tôi luôn nể phục và kính trọng ông.
Về mặt văn chương, ông cũng rất chân thật, giản dị như sắn, như khoai. Ông đặc biệt thành công với thể ký sự. Ông từng chia sẻ rằng, nhân vật của ông không cần phải được hư cấu cũng đủ đẹp đẽ như những giai thoại. Tôi đã từng hợp tác với ông trong nhiều tác phẩm, thậm chí cả tiểu thuyết, ông cũng thường sử dụng thể ký sự để tái hiện lại câu chuyện.
Trong tác phẩm “Vua Phật Lưu Công Danh đi kháng chiến”, tôi và Phạm Tường Hạnh đã đến tận Kiên Giang để gặp gỡ ông “Phật sống” Lưu Công Danh. Cả cuộc đời của “Phật sống” là một huyền thoại. Nhà văn Phạm Tường Hạnh đã tạo nên một thiên phóng sự hấp dẫn đến nỗi nhà văn Nguyễn Khải đã phải thốt lên: “Phạm Tường Hạnh càng già, trái càng ngọt. Thiên ký sự của Phạm Tường Hạnh đã làm đảo lộn cả sinh hoạt gia đình tôi. Mỗi sáng, tôi luôn ưu tiên đọc báo trước, nhưng khi báoNhân dânvà báoSài Gòn Giải phóngđăng nhiều kỳ ký sự của ông, vợ con tôi lại dành đọc ngay, còn tôi phải đọc sau cùng!”
Nhà văn Phạm Tường Hạnh còn là một nhà biên kịch tài năng, ông đã viết kịch bản phim truyện “Ngọn lửa Krông Dung” do Xưởng phim Giải phóng sản xuất, được nhiều nhà làm phim như Mai Lộc, Hồng Sến và đồng nghiệp đánh giá cao. Ông cũng viết kịch bản phim tài liệu và được HTV thực hiện nhiều kỳ. Tôi cũng là một nhân vật, một chân dung được ông khắc họa trong các tác phẩm của mình.
Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh, ông đã qua đời cách đây 8 năm (2012) ở tuổi 93, để lại một di sản văn học to lớn. Ông là một đại thụ, một cội rễ vững chắc với nhân cách cao đẹp, tài năng xuất chúng, và là một nhà báo xuất sắc, đặc biệt trong những phóng sự về các kỳ thi đấu SEA Games ở Indonesia, đăng nhiều kỳ trên báoVăn nghệ, luôn được độc giả chờ đợi, đón chào và ngưỡng mộ...
Nhớ ông, xin thắp nén hương thơm nhân dịp 100 năm ngày sinh của ông. Ông là cánh sếu bay trên đồng cỏ Đồng Tháp Mười mênh mông...
Bến Nghé, hè 2020
Nhà văn Đoàn Minh Tuấn
```
